GEORGES PEREC KAYBOLUŞ Ayrıntı: 400 Edebiyat Dizisi: 142 Kayboluş Georges Perec Türkçeleştiren Cemal Yardımcı Yayıma Hazırlayan Alev Özgüner Son Okuma Mehmet Celep Kitabın Özgün Adı La Disparition Éditions Denoël /1969 basımından çevrilmiştir. © Éditions Denoël, 1969 Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları’na aittir. Kapak İllüstrasyonu Sevinç Altan Kapak Düzeni Arslan Kahraman Düzelti Ayten Koçal Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) 612 31 85 - 576 00 66 Sertifika No.: 12156 Birinci Basım 2005 Yedinci Basım Mart 2018 Baskı adedi 2000 ISBN 978-975-539-472-9 Sertifika No.: 10704 AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım Tic. San. ve Ltd. Şti. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu – İstanbul Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & [email protected] twitter.com/ayrintiyayinevi facebook.com/ayrintiyayinevi instagram.com/ayrintiyayinlari Georges Perec Kayboluş EDEBİYAT DİZİSİ SON ÇIKAN KİTAPLAR BİR SON DUYGUSU / Julian Barnes HAYAT DÜZEYLERİ / Julian Barnes MUTSUZLUK ZAMANLARINDA MUTLULUK / Wilhelm Genazino KIRIK KÖŞELİ İLKBAHAR / Mario Benedetti GECELERİ DAİRELER ÇİZEREK YÜRÜRÜZ / Daniel Alarcon BİR BUĞDAY TANESİ / Ngũgĩ wa Thiong’o İSTİSNA / Christian Jungersen ORBITOR / Mircea Cărtărescu KAYBOLUYORSUN / Christian Jungersen İÇERDEKİLER / Victor Serge TİBET ŞEFTALİ TURTASI / Tom Robbins BAHAR / Sabine Adatepe CHE’NİN BİRLİĞİ / Carlos Gamerro EFENDİNİN GÜZELİ / Albert Cohen FRANSIZ SAVAŞ SANATI / Alexis Jenni ARADAKİ NEHİR / Ngũgĩ wa Thiong’o BEDENİN GÜNCESİ / Daniel Pennac ZAMANIN GÜRÜLTÜSÜ / Julian Barnes ORBİTOR Göz Kamaştırıcı / Mircea Cărtărescu KIRAÇ GÖKYÜZÜ / E. E. Sule DENİZ DENİZ / Iris Murdoch BAŞLAMA YERİ / Ursula K. Le Guin SİLAHI SEÇMEK / Judith Kuckart KARANLIK GÜZERGÂHLAR / John Ralston Saul Ağabeyine Çiçek Taşıyan Kız / Natsuki Ikezawa Nostalji / Mircea Cărtărescu KELEBEKLER ZAMANI / Julia Alvarez EVA / Ersi Sotiropoulos Georges Perec Kayboluş Georges Perec: Şaşırtıcı özgünlükteki yapıtlarıyla, anlatı üslubuna ve şiire getirdiği yeniliklerle edebiyat dünya- sında ayrı bir yer edinen Georges Perec, 7 Mart 1936’da Paris’te doğdu, 3 Mart 1982’de Ivry’de öldü. Neredeyse tüm yaşamı boyunca Paris’te yaşadı. İkinci Dünya Savaşı’na katılan babası 1939’da öldürüldü. Almanlar Fransa’yı yavaş yavaş ele geçirirken, Perec akrabaları tarafından kırsal bölgeye götürüldü. 1942 yılı son- larında Paris’te kaybolan annesinin de daha sonra Auschwitz’de ölmesiyle, altı yaşında öksüz kaldı ve halasıyla eniştesi tarafından büyütüldü. Yahudi kökenli oluşunu ve anne babasını savaşta kaybetmesini hiçbir zaman açıkça irdelemese de, bunlar yapıtlarında alttan alta her zaman varolan unsurlar oldu. 7 Perec eğitimini tamamladıktan sonra, bazı dergilere yazılar yazmaya başladı. 1965’te ilk romanı Les Choses. Une histoire des années soixante (1965; Şeyler-Altmışlı Yılların Bir Hikâyesi, Çev. Sevgi Tamgüç, Metis Yay., 1998) ile Renaudot Ödülü’ne layık görüldü. O tarihten itibaren birbiriyle hiçbir benzerlik taşımayan yirmiden fazla kitap yayımladı. Perec, 1960’ta Raymond Queneau ve François Le Lionnais tarafından kurulan, Paris merkezli OuLiPo’nun (Ouvroir de Littérature Potentielle-Potansiyel Edebiyat Atölyesi) üyelerindendi. Italo Calvino, Harry Matthews, şair ve matematikçi Jacques Roubaud’nun da üyesi oldu- ğu, matematik, mantık ya da satranç gibi başka alanlar- dan biçimsel olarak yararlanan, edebiyatı bu alanlardan ödünç aldığı yeni yapılar ve örneklerle genişletmeye çalı- şan OuLiPo’nun başını çeken edebiyatçılardan biri oldu. Perec, romanlardan toplu çapraz bulmacalara, dene- melerden taşlamalara, şiirlerden sözcük oyunlarına çeşitlilik gösteren yapıtlara imza attı. Tersinir sözler, evirmeceler, sözcük oyunları Perec’in yapıtlarından hiç eksik olmadı. 1969’da hiç “e” harfi kullanmadığı La Disparition (Kayboluş) adlı romanı yazdı. Kayboluş bir adamın ortadan kayboluşunun hikâyesidir ve adamın kaybol- duğu dünyada “e” harfi de kaybolmuştur ancak roma- nın hiçbir karakteri dildeki yer değiştirmelerin, benzet- melerin, tahrif etmelerin ve böyle bir evrenin boşluğu doldurmak için giriştiği sonu gelmeyen hilelerin farkına varmaz. Böyle bir dünyada arkadaşları Anton Ssliharf’i boşuna arar ve birer birer yok olurlar. İnsanın yaşadığı ortamı keşfe çıkan Perec, kimi zaman sivri dilli bir alaycılıkla, kimi zaman da takıntılı bir yöntemcilikle romanlar yazdı. Özel hayatı konu- 8 sunda her zaman ketum olsa da, yapıtları otobiyografik unsurlarla doludur. 1973 yılında yazdığı La Boutique Obscure, 1975’te kaleme aldığı W ou le souvenir d’enfance (W Ya da Bir Çocukluk Hatırası, Çev. Sosi Dolanoğlu, Metis Yay., 2001), 1978’de yayımlanan Je me souviens, otobiyografik özellikleri daha öne çıkan yapıtlarıdır. Perec’in en önemli yapıtlarından biri de 1978’de yayımlanan ve Medici Ödülü’ne layık görülen La vie mode d’emploi’dır (Yaşam Kullanma Kılavuzu, Çev. İsmail Yerguz, Yapı Kredi Yayınları, 2001). Harflerle ve sözcüklerle oynamayı çok seven Perec, dili neşeli bir oyun ve keşif alanına, kapıları şiire olduğu kadar derin felsefi düşüncelere de açılan bir laboratuva- ra çevirmiştir. Diğer yapıtları: Quel petit vélo à guidon chromé au fond de la cour? (1966) [Bahçedeki Gidonları Kromajlı Pırpır da Neyin Nesi, Çev. Cemal Yardımcı, Metis Yay., 2010], Un homme qui dort (1967), Petit traité invitant à la découverte de l’art subtil du go (1969, Pierre Lusson ve Jacques Roubaud ile birlikte; İncelikli Go Sanatını Keşfetmeye Çağıran Küçük Kitap, Çev. Kurtuluş Dinçer, İmge Kitabevi Yay., 1998), Les Revenentes (1972), Espèces d’espaces (1974), Ulcération (1974), Alphabets (1976), Les mots croisés, precédés de considérations de l’auteur sur l’art et la manière de croiser les mots (1979), Un cabinet d’amateur (1979), La Clôture et autres poèmes (1980), Récits d’Ellis Island, Histoires d’errance et d’espoir (1980), Théâtre I, La Poche Parmentier précédé de L’Augmentation (1981). Ölümünden sonra, daha önce yayımlanmamış kısa yapıtlarından yapılan derlemelerin en önemlile- ri: Tentative d’épuisement d’un lieux parisien (1982), Penser classer (1985), “53 Jours” (1989), Beaux présents belles absentes (1974). 9 Cemal Yardımcı: Kaybedenler cemaatindendir. Bu konumunu kimi zaman içi kaldırmadığı ve etik bul- madığı için, kimi zaman mükemmeliyetçiliği ya da düpedüz tembelliği yüzünden yapamadıklarına borç- ludur. Bu yüzden yaptıklarından çok yapamadıklarıyla anılmak istemektedir. Devrim (1976-1992), asal sayıları veren formü- lün keşfi (1974-1996), keman çalmak (1982-1989), iş dünyasında zirveye tırmanmak (1995-2002), ekolojik tarım (1999-), amatör marangozluk (2002- ) ve yayın- cılık (2003-2004) yapamadıklarına birkaç örnek olarak sayılabilir. Kalemini keskinleştirmek amacıyla yaptığı çeviri çalışmaları arasında bu kitabın yanı sıra, İngilizce’den çevirdiği Ursula K. LeGuin’in Hep Yuvaya Dönmek (Ayrıntı Yayınları, 2002) adlı yapıtı da bulunmaktadır. Bu günlerde karısı çalışırken ilk romanını yazmak üzere eve kapanma mesleğine atılmak amacıyla enerji biriktirmektedir. 10