Available online at www.iujtl.com JTL Journal of Transportation and Logistics 3 (2), 2018 Received : November 27, 2017 Accepted : October 26, 2018 http://dx.doi.org/10.26650/JTL.2018.03.02.04 Research Article An Applied Research Proposal Towards Analysing and enchancement the Effectiveness Of Emergency Management Through Ship Operations Burcu Öztürk Taç | Faculty of Maritime , Istanbul Technical University, Turkey, [email protected] Emre Akyüz | Department of Maritime Transportation and Management Engineering, Faculty of Maritime, Istanbul Technical University, Turkey, [email protected] Metin Çelik | Department of Marine Engineering, Faculty of Maritime, Istanbul Technical University, Turkey, [email protected] ABSTRACT Keywords: Efforts about enhancement of emergency management for commercial vessels include training, Ship Operation updating of rules and technological improvements. Experienced ship accidents and emergency situations demonstrated that emergency management has not reached yet the intended level. In this Management, study, a detailed literature review regarding emergency preparedness will be conducted. According to Ship Emergency information that will be gained from expert opinions and literature review, simulation approach Management, integrated with factor analyses will be offered about evaluation and improvement of emergency management effectiveness for ship management. In this study, it is aimed to contribute to evaluation Ship Safety of emergency preparedness level of each ship in the fleet of ship management companies. Management Gemi Operasyonlarında Acil Durum Yönetimi Etkinliğini Değerlendirme ve İyileştirme Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma Yaklaşımı Önerisi ÖZ Anahtar Sözcükler : Gemilerde acil durum yönetimi konusunda iyileştirme çalışmaları, eğitim, kural güncellemeleri ve teknoloji iyileştirmeleri çerçevesinde sürmektedir. Denizlerde yaşanan tehlikeli oluşumlar ve gemi kaza Gemi Operasyon vakaları, bu konuda henüz istenilen düzeye gelinemediğini göstermektedir. Bu çalışmada, farklı Yönetimi, sahalarda acil durumlara hazırlık konusunda geliştirilen yaklaşımlar gözden geçirilerek gemi Gemi Acil Durum işletmeciliğinde acil durum yönetiminin etkinliğinin değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi üzerine yürütülecek faktör analizi ile bütünleşik benzetim yaklaşımı önerilecektir. Bu çalışma ile gemi Planları, işletmeciliği organizasyonlarının filolarında bulunan farklı gemilerin acil durum planları kapsamında Gemi Emniyet hazırlık düzeylerinin değerlendirilmesi konusunda katkılar sağlanması öngörülmektedir. Yönetimi * Bu çalışma İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsüne bağlı Deniz Ulaştırma Mühendisliği Anabilim Dalında yürütülen “A model proposal on analysing ship emergency preparedness level” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir. Cite this article as Öztürk Taç, B. & Akyüz, E. & Çelik, M. (2018). Gemi Operasyonlarında Acil Durum Yönetimi Etkinliğini Değerlendirme ve İyileştirme Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma Yaklaşımı Önerisi. Journal of Transportation and Logistics, 3(2), 93-108. doi: 10.26650/JTL.2018.03.02.04 JTL Journal of Transportation and Logistics © 2018 Istanbul University Press. All rights reserved. Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik An Applied Research Proposal Towards Analysing and enchancement the Effectiveness Of Emergency 94 Management Through Ship Operations Extended Abstract An Applied Research Proposal Towards Analysing and Enhancement the Effectiveness of Emergency Management Through Ship Operations Research Problem: There is lack of research in the maritime literature to tackle with the evaluation of ship emergency preparedness level in operational aspect. Previous researches have primarily focused on the emergency drill applications in maritime transportation. Since assessment of ship emergency preparedness level is of paramount in maritime transportation, this paper aims at analysing and improving effectiveness of emergency management through shipboard operations. Research Question: There is a growing concern with respect to the emergency preparedness level of ships. Particularly, the maritime regulatory bodies such as IMO (International Maritime Organisation), flag states, port states, etc. have risen questions regarding evaluation preparedness level of emergency. Yet, it appears that limited researches has been carried out within the maritime industry when comparing to the other disciplines such as disaster management. Therefore, this paper focuses on analysing and enhancement the effectiveness of emergency management on shipboard operations. Methodology: In this research, the entegration of factor analysis with discrent event simulation approach is proposed in analysing and enhancement the effectiveness of emergency management on shipboard operations. The research uses survey data collected from commercial ships. Whilst factor analysing is conducted to find out cause and effect reletions among respond time to emergency situation, the simulation model transform survey data into meaningful. Results and Conclusion: With the factor analysis, key performance indicators for different emergency conditions are evaluated and the factors that would undermine the ship's preparation level is identified. Discrete event simulation technique is used to estimate the emergency preparedness level by evaluating the actual data gathered from commercial vessels. By the proposed discrete event simulation approach integrated with factor analysis, emergency preparedness level of each vessels will be determined by concrete values. In conclusion, this paper shows how ship emergency preparedness can be gained by maritime safety managers and professionals. JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik Gemi Operasyonlarında Acil Durum Yönetimi Etkinliğini Değerlendirme ve İyileştirme Üzerine Uygulamalı Bir 95 Araştırma Yaklaşımı Önerisi 1. Giriş Dünya taşımacılığının 2008-2017 yıllarındaki yüzdelik dağılımı tablosunda 2016 yılında denizyolunun payı % 84 olarak gerçekleşmiş olup, 2017 yılı için de öngörülen değer % 84’tür. (Clarksons Research, 2017). Diğer taşıma modları arasında en düşük maliyete sahip olması, güvenilir olması, tek seferde büyük miktardaki yüklerin taşınmasına imkan tanıması, mal kaybının minimum olması gibi bir çok avantaja sahip olması nedeniyle dünyada en çok tercih edilen ulaşım türüdür. Deniz taşımacılığı endüstrisi, ticari faaliyetlerin başladığı ilk günlerden bu yana her zaman denizcilik mal ve hizmetlerin kıtalar arası dolaşımında önemli rol oynamış ve tarihin ilk dönemlerinden itibaren insanların, toplumların ve devletlerin arasında vazgeçilmez bir köprü olmuştur. Deniz ticaretini etkin bir şekilde idame edebilmek için gereken en önemli unsurlar ise hiç şüphesiz ki deniz taşımacılığının gerçekleştirildiği gemilerdir (Özdemir, 2016). Gemiler hem can ve hem de mal emniyeti açısından büyük riskler taşımaktadır. Denizcilik sektörünün uluslararası niteliğinden dolayı, eskiden beri denizcilik faaliyetlerinde güvenliği arttırmak amacıyla yapılacak olan çalışmaların her bir ülkenin kendi başına ve birbirleriyle eşgüdüm içerisinde olmaksızın yapılması halinde etkin olamayacağı, bu etkinliğin ancak uluslararası düzeyde bu çalışmaların yapılması halinde sağlanabileceği zaten kabul edilmiş bir gerçekti. Denizcilik konularında birkaç önemli uluslararası anlaşmanın devamı olarak, pek çok devlet düzenli olarak denizcilik konularında çalışmalar yürütmüştür. Yapılan çalışmalarda eşgüdümü sağlayacak süreklilik esaslı çalışacak bir örgüte gereksinim olduğuna inanmaktaydı ve bu vesile ile 1958 yılında “Hükümetler arası Denizcilik İstişare Örgütü (IMCO)” adıyla kurulan kuruluş, 1982 yılında “Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO)” olan bugünkü ismini almıştır (Ayan ve Baykal, 2010). IMO, genel anlamıyla deniz güvenliği, uluslararası sularda seyir güvenliği, deniz çevresinin korunması ile uluslararası sularda sefer yapan gemilerin inşası ve donanımı ile trafiği etkileyen tüm teknik ve hukuki konularla ilgili düzenlemeleri organize etmektedir. Ayrıca, pratik uygulamalara yönelik, hükümetler arasında işbirliğini sağlamak ve benimsenmesini teşvik amacıyla faaliyet göstermekte olup, farklı komiteler vasıtası ile özellikle uluslararası sözleşmelerin benimsenmesi, uygulanması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalarını sürdürmektedir (Çevik, 2004). Deniz taşımacılığı endüstrisinde son yıllarda odaklanılan konulardan biri de gemilerin emniyet önlemlerinin etkinliği konusudur. Deniz taşımacılığı giderek yükselen emniyet standartlarına karşın hep risklerle doludur ve olmayı da sürdürecektir. Uluslararası genel kabul görmüş yönetim, eğitim ve emniyet önlemleri ile deniz taşımacılığının daha güvenle yapılması için çalışmalar devam etmektedir (Kılıç ve Sanal,2015). Yakın bir zamanda yayımlanan rapor ile, IMO mevcut durumda denizcilik kurallarının nicelik olarak yeterli düzeye gelmesine rağmen, problem olarak gemilerde operasyonel seviyedeki uygulama eksikliklerini işaret etmiştir. Son yıllarda uluslararası denizlerde meydana gelen acil durum koşullarında (yangın, çatışma, karaya oturma, su alma, kritik sistem arızaları, vb.) ortaya çıkan zafiyetlerden dolayı, can ve mal kayıpları meydana gelmektedir. Özellikle yolcu gemilerinde acil durumlarda yaşanan kaos ile birlikte olayın etkileri felaket boyutuna ulaşmaktadır. Bu tür vakalar, gerek uluslararası sularda seyir yapan büyük kapasiteli yolcu gemilerinde (örneğin, MV Costa Concordia yolcu gemisi kazası-İtalya, 2013) gerekse iç sularda yolcu taşıyan feribotlarda (örneğin, MV Sewol feribot kazası-Güney Kore, 2014) yaşanmaktadır. Dolayısı ile JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik An Applied Research Proposal Towards Analysing and enchancement the Effectiveness Of Emergency 96 Management Through Ship Operations gemilerin acil durumlarda emniyet yönetim konseptinin iyileştirilmesi, endüstriyel ve akademik organizasyonların odak konularından biri haline gelmiştir. Ancak, çok farklı dinamiklere bağlı bu karmaşık problemin çözümü sistematik ve uygulanabilir bir yaklaşım gerektirmektedir. Akademik literatürde ise, denizcilik endüstrisinin beklentilerine cevap verebilecek nitelikte ve gemi platformunda uygulanabilir bir bilimsel yaklaşım henüz geliştirilmemiştir. Bu kapsamda, makalenin organizasyonu şu şekildedir. Bu bölümde gemi işletmeciliğinde acil durum yönetimi etkinliğini değerlendirilmesi, çalışmanın amacı ve etki noktası açıklanmıştır. İkinci bölümde, gemi işletmeciliğinde acil duruma hazırlık seviyesi ölçümü ile ilgili yapılan literatür taramasına ve eksikliklere yer verilmiştir. Üçüncü bölümde gemi işletmeciliğinde acil durum yönetiminin etkinliğinin değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi üzerine yürütülecek araştırma planı önerilecektir. Son bölümde ise bulgular, sonuç ve ileriye dönük çalışmalardan bahsedilmiştir. 2. Literatür Taraması Afetler; işçi, toplum ve çevre için zarar, ölüm, yaralanma ve istenmeyen sonuçlara neden olan bir doğal afet patlaması, teknik bir kaza veya arıza olarak tanımlanabilir (FEMA, 1973) ve öngörülmeyen durumların ya da eksik değerlendirilmiş risklerin sonucu olarak ortaya çıkabilir (Blackhard, 2006). Bu tanım; doğal (sel, fırtına, deprem gibi), teknik (düşük kaliteli malzemeler, etkisiz inşa yöntemleri, tecrübesiz işçiler, teknolojik gelişmeler gibi) ve sosyo-politik (siyasi istikrarsızlık, savaş, ekonomik durgunluk gibi) kaynaklarına veya bu kaynakların etkilerine göre afetleri sınıflandırır. “Afet Yönetimi‟ kavramı her türlü tehlikeye karşı hazırlıklı olma, zarar azaltma, müdahale etme ve iyileştirme amacıyla mevcut kaynakları organize eden analiz, planlama, karar alma ve değerlendirme süreçlerinin tümünü kapsar. Diğer bir deyişle, günümüzde afet yönetimi her türlü tehlikeye karşı hazırlıklı olma, zarar azaltma, müdahale etme ve iyileştirme amacıyla mevcut kaynakları organize eden, analiz, planlama, karar alma ve değerlendirme süreçlerinin tümüdür (Kadıoğlu, 2008). Etkin bir afet yönetimi çalışması, afet öncesi, afet sırası ve afet sonrası ihtiyaç duyulan tüm çalışmaları kapsamaktadır (Demirci ve Karakuyu, 2004). Afet Yönetimi kavram olarak dört ana evre de kullanılabilir: 1) Kayıp, zarar azaltma ve önleme, 2) Hazırlıklı olma, 3) Müdahale, 4) İyileştirme. Acil durum hazırlığı, afet yönetiminin en önemli basamaklarından biri olarak ele alınmasıyla beraber, afet yönetimi ile ilgili planlanan tatbikat ve düzenlemelerin güncel tutulup, eksiklerinin giderildiği, sürekli bir hazır olma halidir. Acil durumlar, dünyanın hemen her bölgesinde ve bütün endüstrilerde karşılaşılabilen durumlar olduklarından; acil durum hazırlığı birçok endüstri için önem arz etmekte, dolayısı ile araştırmacıların yoğun olarak ilgilendikleri konuların başında gelmektedir. JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik Gemi Operasyonlarında Acil Durum Yönetimi Etkinliğini Değerlendirme ve İyileştirme Üzerine Uygulamalı Bir 97 Araştırma Yaklaşımı Önerisi Bununla birlikte denizyolu taşımacılığında meydana gelebilecek kaza ve/veya felaketlere karşı planlanan acil durum hazırlık önlemleri çok daha kritik öneme sahiptir. Çalışma ortamının en yakın yardım noktasına olan uzaklığı, yolcu ve çalışanların tahliye edile bilecek güvenli bölgenin yine aynı kaza ortamının içerisinde yer alması zorunluluğu, bazı koşullarda elverişsiz hava şartlarının dışardan gelebilecek yardımı engelleyebilmesi, bu önemin temel sebepleri olarak sıralanabilir (Vinnem, 2011). Bunlara ek olarak, deniz kazaları sonucu büyük miktarlarda çevre felaketleri de yaşanabilmektedir. Bu sebeple, IMO, deniz yolu taşımacılığında acil durum hazırlığının, geminin kendi kendine yeten veya en yakın limana ulaşabilmesine imkân tanıyacak özelliklere sahip olmasının bir gereklilik olarak ele alınmasını deklare etmiştir (IMO, 2006). Denizyolu taşımacılığında meydana gelen kaza ve felaketler acil durum hazırlığındaki yetersizlikleri göstermede öncü rol oynamışlardır. Ancak, karmaşık ve çok yönlü olması nedeniyle acil durum hazırlık değerlendirmesinde kullanılan doğrulanmış ve genel kabul görmüş bilimsel bir yöntem henüz geliştirilebilmiş değildir (Kaji vd., 2008). Wang (2006), yapmış olduğu çalışmasında denizcilik endüstrisindeki yaygın kazaların çatma/çatışma, patlama, yangın, su alma, karaya oturma, makine arıza vb. şeklinde olduğunu belirtmiştir. Yazara göre acil durum hazırlık, olaylara ve karşılaşılan tehlikeler bağlı olarak değişen dinamik bir konsepttir ve çözüm bulabilmek için her olay benzersiz bir yaklaşım gerektirmektedir. Kristiansen (2013)’e göre acil durum hazırlık seviyesi kilit hususları; SOLAS, ISM Kod, STCW gibi kod ve regülasyonlar, insan davranışları, tahliye riskleri ve acil durumlarda tahliye, acil durum kirlilik planlamasıdır. Kwesi-Buor vd. (2016)'ya göre, Formal Emniyet Değerlendirme (FSA) çerçevesi gibi sayısal risk değerlendirme yaklaşımının uygulanması; girdi belirsizlikleri ve muhtemel veri yetersizliğinden dolayı uygun değildir ve detaylı bir risk yönetimi ihtiyacı duyulmaktadır. Ayrıca bu çalışmada; felaket türü, felaketin meydana geldiği yer, nasıl oluştuğu, kaynakların kullanımı gibi durumların risk durumu ve acil durum hazırlığı etkilediğinden bahsedilmiştir. Çalışmamızda Kitchenham (2004) ile Kitchenham ve Charters (2007) makalelerinde tanımlanmış sistematik literatür tarama tekniği kullanılmıştır. Çalışmamızda, birincil kaynak olarak dijital kütüphaneler temel alınmıştır. Dijital kütüphane olarak önemli bir veritabanında (Science Direct) taranan makaleler dikkate alınmıştır. Literatür taramamız aşağıda belirtilen araştırma soruları doğrultusunda gerçekleştirilmiştir:  Denizcilik endüstrisinde acil durum hazırlık konusuna sahip olan ne kadar çalışma mevcut?  Denizcilik endüstrisinde yapılan araştırmalarda hangi tip acil durum hazırlık çalışmaları yapılmış?  Yapılan bu çalışmaların sonucu ve önemi nedir? JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik An Applied Research Proposal Towards Analysing and enchancement the Effectiveness Of Emergency 98 Management Through Ship Operations Şekil 1. Sistematik literatür taraması basamakları (Spanos & Angelis, 2016). Bu taramada, 1974-2017 yılları arasındaki yapılan çalışmalar dikkate alınmış; başlık, anahtar sözcük ve özet kategorisinde ““emergency preparedness” or “disaster preparedness”” sözcük öbekleri kullanılmış ve 565 makaleye ulaşılmıştır. Arama sonucunda elde edilen 565 makalenin başlıkları, anahtar sözcükleri ve özetleri incelenmiş ve denizcilik ile ilgili olmayan konular kapsam dışı bırakılıp çalışmaya dahil edilmemiştir. Ayrıca tam metnine ulaşılamayan ve konu ile metodun birbirini tekrarladığı makaleler ve kitaplar da çalışma dışı bırakılmıştır. Acil durum hazırlık seviyesi ile ilgili yapılan çalışmaların büyük çoğunluğunun sağlık ile ilgili olduğu ve bunu sel, volkanik patlamalar, kasırga gibi konuların takip ettiği görülmüştür. Denizcilikle ile ilgili 23 adet çalışmaya rastlanmıştır. Bu çalışmalardan 11 tanesi birbirini tekrarladığı için kapsam dışı bırakılmış, kalan 12 makalenin referansları aracılığıyla 5 makaleye daha ulaşılmış ve çalışmamızın kapsamı 17 makale olarak belirlenmiştir. Belirlenen bu makalelerin tam metinleri incelenerek araştırma sorularının cevapları oluşturulmaya çalışılmıştır. Tablo 1’de literatür incelemesinde öne çıkan güncel çalışmalar sunulmuştur. Sistematik literatür tarama tekniği kullanarak yapmış olduğumuz çalışmamız sonucunda, denizcilik endüstrisi/gemi işletmeciliğinde yapılan acil durum hazırlık konulu çalışmaların daha çok deniz kirliliği alanında yapıldığı görülmüştür. Bu alanda özellikle petrol tankerlerinden kaynaklanan deniz kirliliği durumunda acil durum hazırlık seviyesi, özel deniz alanlarında meydana gelen deniz kirliliği sonucunda acil durum hazırlık safhasındaki eksiklikler ve mevcut konvansiyonların acil durum hazırlık seviyesindeki önemi konuları ele alınmıştır. Deniz kirliliği çalışmalarını, petrol ve doğalgaz platformlarında acil durum hazırlık çalışmaları takip etmiştir. Yapılan bu çalışmaların daha çok platformlar ve kıyı arasında personel taşımacılığı üzerine olduğu JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik Gemi Operasyonlarında Acil Durum Yönetimi Etkinliğini Değerlendirme ve İyileştirme Üzerine Uygulamalı Bir 99 Araştırma Yaklaşımı Önerisi görülmüştür. Deniz kirliliği ve offshore platformlarının devamında çalışmaların çoğunluğunun tedarik zinciri üzerinde yapıldığı görülmektedir. Bu alanda özellikle limanlarda meydana gelebilecek herhangi bir acil durumda sınırlı zaman ve belirsiz gelişmeler konuları ele alınmıştır. Yapılan çalışmalarda acil durum hazırlık safhasının geliştirilmesi için politika üretmenin öneminden, mevcut uygulamaların yetersizliğinden ve her bir acil olay için ayrı bir yaklaşım gerektiğinden bahsedilmiştir. Tablo 1. Literatür incelemesinde öne çıkan güncel çalışmalar Yazar Kapsam Konu Yıl Lin vd. Petrol tankerlerinden kaynaklanan deniz kirliliği acil durum Deniz Kirliliği 2013 Santos vd. hazırlığı OPRC konvansiyonun deniz kirliliği acil durum hazırlık Singhota Deniz Kirliliği 1995 seviyesindeki önemi Arktik Denizindeki petrol sızıntısı acil durum hazırlık ağlarının Knol ve Arbo Deniz Kirliliği 2014 özellikleri ve zorlukları Huntinghon vd. Deniz Kirliliği Bering Denizi acil durum hazırlık seviyesindeki eksiklikler 2015 Petrol kirliliği durumunda acil durum hazırlık seviyesini Aguilera vd. Deniz Kirliliği 2016 artırmak için gerekli parametreler Acil durumlara hazırlıklı olmak için gemi yardımcı makine Cwilewicz ve Gemi Makine interaktif programlarında Bilgisayar Tabanlı Eğitim 2004 Tomczek simulasyon olanakların önemi Kaza analizi ile Kruvaziyer sektöründe acil durum hazırlık Mileski vd. Kruvaziyer Kazaları 2014 temeli oluşturma Bracher ve Kara ve offshore platformları arasındaki personel transferi Offshore platformları 2016 Hvattum için matematiksel model önerimi Arctic Bölgesindeki offshore ve kıyı arası personel transferi ve Bracher ve Offshore platformları offshore hazırlık sistemini planlamak için matematiksel 2017 Hvattum kombine rotalama modeli önerimi Cruz ve Offshore endüstrisinin gelecekte daha çok acil durum hazırlık Offshore platformları 2009 Krausmann seviyesi üzerinde çalışması gerekliliği Bayes ağları kullanılarak offshore tahliye davranışlarının Musharraf vd. Offshore platformları 2016 değerlendirilmesi Offshore platformlarında acil durum müdahalesinin Woodcook ve Au Offshore platformları yönetiminde insan faktörlerinin etkisi 2013 Politika üretmenin özel duyarlı deniz alanlarında meydana Haapasaari vd. Politika Üretme 2015 gelebilecek acil durum hazırlık seviyesi üzerindeki etkisi Tedarik zinciri yönetiminin genel olarak belirsiz gelişmelere Stopford Tedarik Zinciri 2007 hazırlıklı olmayışı Tedarik zincirinde acil durum hazırlık seviyesi için Delphi Markmann vd. Tedarik Zinciri 2013 tekniği önerimi Tedarik zinciri acil durum hazırlık seviyesinde zaman Heckman vd. Tedarik Zinciri 2015 yönetiminin önemi Tedarik zinciri ve denizyolu lojistiğinde yeni oluşturulan Kwesi-Buor vd. Tedarik Zinciri politikaların, risklerin azaltılması ve aktörlerin olası acil 2003 durum müdahale etkisinin bulunması Literatür taraması incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:  Denizcilik alanında mevcut acil durum yönetimi hazırlık safhası çalışmalarının çok sınırlı olduğu,  Bu çalışmaların gemi platformunda uygulanabilirliğinin çok zor olduğu,  Gemi platformunda karşılaşabilecek olası acil durumlara adapte edilemeyeceği,  Denizcilik endüstrisinin beklentilerine cevap verebilecek nitelikte ve gemi platformunda uygulanabilir bir bilimsel yaklaşımının bulunmadığı JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik An Applied Research Proposal Towards Analysing and enchancement the Effectiveness Of Emergency 100 Management Through Ship Operations 3. Gemi işletmeciliğinde Acil Durum Etkinliğinin Ölçülmesi Üzerine Yaklaşım Önerileri Deniz taşımacılığı endüstrisi her geçen gün gemi emniyet uygulamalarını biraz daha arttırmaktadır. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından yayımlanan çeşitli raporlar, yeterli sayıda kural olmasına rağmen, operasyonel seviyede gemi emniyetinde uygulama eksiklikleri olduğunu ortaya koymuştur. Özellikle son yıllarda ulusal ve uluslararası sularda meydana gelen acil durum vakalarındaki (gemiyi terk, yangın, karaya oturma, çatışma, su alma ve diğerleri) zafiyetler can ve mal kayıplarına sebep olmuştur. Öncelikle saha ön incelemeleri yapılarak, gemi işletmeciliği firmalarında ve gemi filolarında mevcut acil durum yönetimi prosedürler ve eksiklikler belirlenmiştir. Sonrasında sistematik literatür tarama tekniği kullanılarak denizcilik endüstrisindeki çalışmalar incelenmiştir. Denizcilik endüstrisi ve literatürdeki acil durum hazırlık yönetimi safhasındaki boşluklar ve beklentiler çalışmanın ana motivasyon kaynağını oluşturmuştur. Yapılan inceleme ve literatür taraması sonrasında, gemi işletmeciliğinde acil durum etkinliğinin ölçülmesi üzerine faktör analizi ile bütünleşik benzetim yaklaşımı önerisi getirilmiştir. 3.1. Faktör Analizi Yaklaşımı Downs (1988) faktör analizini; bir grup değişkenin yapısını incelemek ve bu değişkenler arasındaki ilişkileri, faktör olarak isimlendirilen çok daha az sayıdaki gözlenemeyen gizli değişkenler bakımından açıklamayı sağlamak üzere düzenlenmiş bir teknik olarak yorumlamıştır. Faktör analizinin, başlıca amacı aralarında ilişki bulunduğu düşünülen çok sayıdaki değişkenin arasındaki ilişkilerin anlaşılmasını ve yorumlanmasını kolaylaştırmak için daha az sayıdaki temel boyuta indirgemek veya özetlemektir (Doğan ve Başokuçu,2010). Bu kapsamda önerilen yaklaşımda, faktör analizi kullanılarak gemi acil durum etkinliğini zafiyete uğratabilecek unsurlar ve bu unsurların olası etkilerinin incelenmesi hedeflenmiştir. Bu unsurlar; literatür taraması, uzman görüşü ve ilgili kural/regülasyonlar dikkate alınarak belirlenecektir. Önerilen faktör analizi yaklaşımında öncelikle her bir acil durum (çatışma, yangın, karaya oturma, su alma, patlama, kötü hava koşulları, denize adam düştü, vb.) için ölçüm faktörleri belirlenecektir. Bu faktörler arasında; personelin iş tecrübesi, güvenilirliği, yeterli zaman, iletişim yeterliliği, çevresel şartlar, eğitim/talim seviyesi, personelin müdahale süresi, ekipman yeterliliği vb. gibi acil durum anında gemi personelinin ne kadar hazır olduğunu gösterebilecek faktörlerdir. Faktör analizi ile gemi acil durum ölçümü için gerekli olan göstergelerin önem dereceleri ve birbirlerine göre korelasyonu değerlendirilebilir. Böylece her bir acil durum anında hangi faktörüne ne derece önem arz ettiği ortaya konulabilir. Faktörlerin belirlenmesi için hem sistematik literatür taraması yapılmış olan denizcilik sektöründeki çalışmalar hem de sistematik literatür çalışmasına dahil edilmeyen denizcilik ve farklı sektörlerde yer alan acil durum etkinlik ölçümü çalışmaları incelenmiştir. Ayrıca ilgili kural, regülasyonlar ve raporlar incelenmiş olup faktör havuzu oluşturulmuştur. Oluşturulan faktör havuzu, uzun yıllar gemilerde çalışmış olan denizcilik işletmeleri profesyonellerine sunularak hangi faktörlerin gemi acil duruma hazırlık seviyesi ölçümünde kullanılmasının gerçekçi olacağı sorulmuştur. Sonuç olarak Tablo 3’de gemi işletmeciliğinde acil durum etkinliğinin ölçümünde değerlendirmeye alınabilecek bazı faktör örnekleri ortaya konulmuştur. JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik Gemi Operasyonlarında Acil Durum Yönetimi Etkinliğini Değerlendirme ve İyileştirme Üzerine Uygulamalı Bir 101 Araştırma Yaklaşımı Önerisi Bu ölçüm faktörleri, her bir gemide personelin ve geminin acil duruma ne kadar hazır olduğunun belirlenmesinde göz önünde bulundurulacak faktörlerdir. Her bir faktörün acil durum anına göre önem derecesi ve fonksiyonu farklılık gösterebilir. Örneğin, çatışma acil durum anında çevresel şartlar (hava durumu, görüş, gündüz ya da gece olması gibi) diğer faktörlere göre daha fazla önem arz ederken denize adam düşmesi acil durum anında yeterli zaman faktörü ön plana çıkar. Çatışma durumunda, geminin aldığı yara, su alma durumu, geminin yüzebilirliği ya da gerektiğinde geminin terk edilmesi “çevresel şartlar” ile direkt bağlantılıdır. Kötü hava ve deniz koşullarında bu işlemlerin yürütülmesi çok daha zorlaşacak ve acil duruma hazırlık seviyesi düşecektir. Benzer şekilde, denize adam düşmesi durumunda geminin olabildiğince hızlı manevrası istenecek ve deniz düşen personelin ivedilikle tahliyesi planlanacaktır. Böyle bir acil durum anında “yeterli zaman” faktörü en önemli kıstas olarak değerlendirilecektir. Gemi acil durum hazırlık seviyesinin ölçümü için uygulanacak olan faktör analizinin çözümlenmesinde, uygun bir sayısallaştırma yöntemi kullanılacaktır. Tablo 3.Gemi işletmeciliğinde acil durum etkinliğinin ölçüm faktörleri No Ölçüm Faktörü İlgili çalışma(lar)  Desai, R. A., Dausey, D. J., & Rosenheck, R. A.(2005). Mental health service delivery and suicide risk: the role of individual patient and facility factors. American Journal of Psychiatry, 162(2), 311-318.  Becker, J. S., Paton, D., Johnston, D. M., Ronan, K. R., & McClure, J. (2017). The role of prior 1 Personel tecrübesi experience in informing and motivating earthquake preparedness. International journal of disaster risk reduction, 22, 179-193.  Soliman, H. (2013). The sinking of the Al-Salam Boccaccio 98 ferry in the Red Sea: The integration of disaster support system models and emergency management experience. International Journal of Disaster Risk Reduction, 4, 44-51.  Cwilewicz, R., & Tomczak, L. (2004). The role of computer simulation programs for marine engineers in hazard prevention by reducing the risk of human error in the operation of marine 2 Personel güvenilirliği machinery. WIT Transactions on Ecology and the Environment, 77.  Akyuz, E. (2016). Quantitative human error assessment during abandon ship procedures in maritime transportation. Ocean engineering, 120, 21-29.  Quansah, J. E., Engel, B., & Rochon, G. L. (2010). Early warning systems: a review. Journal of Terrestrial Observation, 2(2), 5. 3 Yeterli zaman  Heckmann, I., Comes, T., & Nickel, S. (2015). A critical review on supply chain risk–Definition, measure and modeling. Omega, 52, 119-132.  Nordström, J., Goerlandt, F., Sarsama, J., Leppänen, P., Nissilä, M., Ruponen, P., & Sonninen, S. (2016). Vessel TRIAGE: A method for assessing and communicating the safety status of vessels in maritime distress situations. Safety science, 85, 117-129. 4 İletişim yeterliliği  Karahalios, H. (2018). The severity of shipboard communication failures in maritime emergencies: A risk management approach. International journal of disaster risk reduction, 28, 1-9.  Cruz, A. M., & Krausmann, E. (2009). Hazardous-materials releases from offshore oil and gas facilities and emergency response following Hurricanes Katrina and Rita. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 22(1), 59-65. 5 Çevresel şartlar  Knol, M., & Arbo, P. (2014). Oil spill response in the Arctic: Norwegian experiences and future perspectives. Marine Policy, 50, 171-177.  De Girolamo, P., Di Risio, M., Beltrami, G. M., Bellotti, G., & Pasquali, D. (2017). The use of wave forecasts for maritime activities safety assessment. Applied Ocean Research, 62, 18-26.  Cross, R. (2010). World Disasters Report 2010–Focus on Urban Risk. International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, Geneva.  IMO 2002a, STCW- International Convention on Standards of Training,Certification and Watchkeeping for Seafarers. International Maritime Organization,London 6 Eğitim/Talim yeterliliği  Vederhus, L., Ødegård, A., Nistad, S., & Håvold, J. I. (2018). Perceptions of demanding work in maritime operations. Safety science, 110, 72-82.  Puisa, R., Lin, L., Bolbot, V., & Vassalos, D. (2018). Unravelling causal factors of maritime incidents and accidents. Safety science, 110, 124-141. JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018 Öztürk Taç, Akyüz, Çelik An Applied Research Proposal Towards Analysing and enchancement the Effectiveness Of Emergency 102 Management Through Ship Operations No Ölçüm Faktörü İlgili çalışma(lar)  Powelleit, M., & Vollrath, M. (2019). Situational influences on response time and maneuver choice: Development of time-critical scenarios. Accident Analysis & Prevention, 122, 48-62. Personel acil durum 7  Ma, L., Zhang, H., Yan, X., Wang, J., Song, Z., & Xiong, H. (2018). Smooth associations between müdahale süresi the emergency medical services response time and the risk of death in road traffic crashes. Journal of Transport & Health.  Hystad, S. W., & Eid, J. (2016). Sleep and fatigue among seafarers: the role of environmental stressors, duration at sea and psychological capital. Safety and health at work, 7(4), 363-371.  Hystad, S. W., Nielsen, M. B., & Eid, J. (2017). The impact of sleep quality, fatigue and safety 8 Stres/Yorgunluk durumu climate on the perceptions of accident risk among seafarers. Revue Européenne de Psychologie Appliquée/European Review of Applied Psychology, 67(5), 259-267.  Strauch, B. (2015). Investigating fatigue in marine accident investigations. Procedia Manufacturing, 3, 3115-3122.  Aguilera, M. V. C., da Fonseca, B. B., Ferris, T. K., Vidal, M. C. R., & de Carvalho, P. V. R. (2016). Modelling performance variabilities in oil spill response to improve system resilience. Journal Çalışma/Gemi/Ekipman 9 of Loss Prevention in the Process Industries, 41, 18-30. şartları  Zhou, Q., & Thai, V. V. (2016). Fuzzy and grey theories in failure mode and effect analysis for tanker equipment failure prediction. Safety science, 83, 74-79. 3.2. Benzetim Analizi Yaklaşımı Benzetim, gerçek bir sistemin modelinin kurulması ve modelin analitik olarak kullanımıdır. Model tasarımının yapılması ve sistemin bilgisayar ortamında çalıştırılması için sistemin süreçlerini anlamak veya sistemle ilgili değişik durumların sonuçlarını gözlemlemek için tasarlanan model üzerinde deneyler yapmaktır (Aksoy,2011). Simülasyon süreci aşamaları; amaç ve kapsamın belirlenmesi, sistem verilerinin toplanması ve analizi, modelin oluşturulması, doğrulanması, deneylerin yürütülmesi ve sonuçların sunulması aşamalarından oluşmaktadır. Modelin kurulmasında, analist sistemin bütün bileşenlerin belirtilmesi ve bu bileşenler arasındaki ilişkileri açıklanmalıdır (Altaylı, 1994). Çalışmamızın bu bölümünde gemi işletmeciliği organizasyonlarının filolarında bulunan farklı gemilerin acil durum planları kapsamında hazırlık düzeylerinin senaryo esaslı değerlendirilmesi konusunda benzetim tekniği kullanılması önerilmiştir. Şekil 2’de bu araştırma için önerilen benzetim analizi yaklaşımının kavramsal çerçevesi sunulmuştur. Bu çalışmada pratik olması, esnek olması, karmaşık ve doğrusal olmayan olayları modelleyebilme yeteneği ve gemi platformunda kolay uygulanabilirliği sebebiyle Kesikli Olay Simülasyonu önerilmektedir. Kesikli olay simülasyonunun denizcilik sektöründe kullanım alanları daha çok tedarik zinciri, liman performansı, gemi trafik düzenlemesi (Almaz ve Altıok, 2012; Cortés vd. ,2007; Iannone vd.,2016; Rahimikelarijani vd.,2018) üzerinde yoğunlaşmıştır. JTL Journal of Transportation and Logistics Volume 3, Issue 2, 2018