T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI GELENEKSEL TÜRK SANAT MÜZİĞİ KEMANİ BESTEKARLARININ ESERLERİNDEKİ BATI MÜZİĞİNE AİT MÜZİKAL UNSURLAR VE KEMAN EĞİTİMİNDE KULLANILABİLİRLİĞİ DOKTORA TEZİ Hazırlayan Mehmet EFE ANKARA – 2007 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI GELENEKSEL TÜRK SANAT MÜZİĞİ KEMANİ BESTEKARLARININ ESERLERİNDEKİ BATI MÜZİĞİNE AİT MÜZİKAL UNSURLAR VE KEMAN EĞİTİMİNDE KULLANILABİLİRLİĞİ DOKTORA TEZİ Hazırlayan Mehmet EFE Tez Danışmanı Prof. Dr. M. Cihat CAN ANKARA – 2007 2 EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE; Mehmet Efe’ye ait “Geleneksel Türk Sanat Müziği Kemani Bestekarlarının Eserlerindeki Batı Müziğine Ait Müzikal Unsurlar ve Keman Eğitiminde Kullanılabilirliği” adlı çalışma, jürimiz tarafından güzel sanatlar eğitimi ana bilim dalı müzik eğitimi bilim dalında doktora tezi olarak kabul edilmiştir. i ÖNSÖZ Bu araştırma konusunun ortaya çıkması ve gerçekleştirilmesi süresince desteklerini esirgemeyen ve her aşamasında değerli fikir ve görüşleriyle katkı sağlayan çok değerli danışmanım Prof. Dr. Cihat CAN başta olmak üzere tez izleme komisyonu üyeleri Prof. Dr. Salih AKKAŞ ve Prof. Dr. Zuhal CAFOĞLU’na, G.Ü.G.E.F. Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı öğretim elemanları ve çok sevgili 2006-2007 eğitim öğretim yılı öğrencilerine, dinletili anket uygulamasının stüdyo kaydı aşamasında destek ve yardımlarını esirgemeyen çok değerli müzisyen dostum Serkan SÖNMEZ’e, tezin yazım aşamasında defalarca rahatsız ettiğim ve bu araştırma boyunca fikirleri, teknik bilgisi, emeği ve güzel kalbiyle bana moral verip destek olan çok değerli müzik eğitimcisi Arş.Gör. Ferit BULUT’a ve araştırmanın her aşamasında varlığıyla ve tez hazırlama süreci boyunca destekleriyle her an yanımda olan çok sevgili eşim Nursel EFE’ye sonsuz teşekkürlerimi sunarım. ii GELENEKSEL TÜRK SANAT MÜZİĞİ KEMANİ BESTEKARLARININ ESERLERİNDEKİ BATI MÜZİĞİNE AİT MÜZİKAL UNSURLAR VE KEMAN EĞİTİMİNDE KULLANILABİLİRLİĞİ ÖZET Bu araştırmanın amacı, az sayıdaki Geleneksel Türk Sanat Müziği çevrelerinde keman icracısı ve aynı zamanda besteci kimlikleriyle tanınan sanatçılarımızın eserlerindeki, Batı müziğine ait müzikal unsurların varlığının tespit edilmesi ve buradan yola çıkılarak, bu eserlerin keman eğitim müziği dağarında yer alabileceğine ilişkin temel oluşturmak amaçlı öğrenci ve uzman görüşlerinin saptanmasıdır. Bu amaçla dokuz kemani bestekara ait iki yüz seksen üç eser üzerinde nota analizi yapılmıştır. Analizin içeriğini ise bu eserler içerisindeki Batı Müziği unsurlarının “müzikal dinamikler, kromatik pasajlar, çift sesler, hızlı pasajlar, arpejler, akorlar, büyük aralıklar” tespit edilmesi oluşturmaktadır. Bu analizler ışığında seçilen on eser bölümü ses kayıt stüdyosu ortamında araştırmacı tarafından seslendirilmiş, bu ve benzeri eserlerin keman eğitim müziği dağarında yer alıp alamayacağı konusuna temel oluşturmak amacıyla bu konuda uzman öğretim elemanı ve keman eğitimi alan öğrencilerin görüşlerine başvurulmuştur. Geleneksel Türk Sanat Müziği bestekarları arasında kemani bestekarların eserlerinin kemanın yapısına daha uygun olduğu varsayımından yola çıkılmaktadır. Bu uygunluk Reşat Aysu ve Haydar Tatlıyay gibi bestecilerin eserlerinde kendini açıkça belli etmektedir. Kemani bestekarların eserlerindeki müzikal malzeme geleneksel müziklerimizle, 12 eşit aralıklı tampere sisteme dayalı keman eğitiminde bir köprü malzemesi olarak kullanılabilir. Bu malzeme sayesinde hem Batı müziğine dayalı keman eğitimi alan öğrenciler makamsal müziklerimizi daha iyi anlayabilir, iii hem de geleneksel müziklerimizle uğraşan keman öğrencileri Batı müziği unsurlarını daha kolay ayırt edebilir. Sonuç olarak araştırmaya konu olan bestecilerin eserlerinde Batı Müziği unsurlarının varlığı tespit edilmiş, Klasik Batı Müziği temelli keman eğitimi yapılan Eğitim Fakülteleri Müzik Öğretmenliği Ana Bilim Dalları’nda bu ve benzeri eserlerin keman öğretim programlarında yer alabileceği ortak görüşü saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Keman Eğitimi, Türk Müziği iv THE MUSICAL COMPONENTS IN THE WORKS OF TRADITIONAL ART MUSIC VIOLONIST COMPOSERS AND THEIR USE IN VIOLIN EDUCATION ABSTRACT The purpose of this study is to efect the musical components that belong to Western music in the works of artirts known as violonists and composers inthe Traditional Turkish Art Music circles and to determine whether this Works can be used in violin education through asking student and specialist opinions. In the study, 9 violin composer’s 283 works were analyzed. The analyses included musical dynamics, chromatic passages, double voices,fast passages, arpeggios, chords and wider intervals. According to these analyses, 10 works performed and recorded by the researcher. Next, the student and specialist opinions were asked to determine whether these types of works can be used in violin education repertoire. We suggest that among the Traditional Turkish Art Music violonist composers Works can be more useful for violin education. This usefulness can be seen in the Works of Reşat Aysu and Haydar Tatlıyay. The musical ingredients of such Works can be an important bridge connecting the Traditional Turkish Music with well tempered Western musical system. Thanks to this musical ingredients the students practicing violi according to the tradition can understand maqamic music beter, the students practicing violin according to the Turkish Music tradition can also distinguish Western music components more easily. The results of this study show that there are musical components that are related to Western music in the works of the composers analyzed in the study. Thus, it can be said that these and such Works can be embedded violin education program, used at music education branches of the Education Faculties in Turkey. Key Words: Violin Education, Turkish Music v TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Örnekleme Dahil Olan Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Dağılımını Gösteren Betimsel İstatistik........................................................................................36 Tablo 2. Örnekleme Dahil Olan Öğretim Elemanlarının Cinsiyetlerine Göre Dağılımını Gösteren Betimsel İstatistik......................................................................36 Tablo 3. Örnekleme Dahil Olan Öğrencilerin Keman Eğitimindeki Geçmişleri Gösteren Betimsel İstatistik........................................................................................37 Tablo 4. Örnekleme Dahil Olan Öğretim Elemanlarının Keman Eğitimcisi Olarak Mesleki Deneyimlerini Gösteren Betimsel İstatistik..................................................37 Tablo 5. Öğretim Elemanlarının Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumu..............38 Tablo 6. M. Reşat AYSU’nun Örnekleme Seçilen 29 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları......................................................................................................................48 Tablo 7. Haydar TATLIYAY’ın Örnekleme Seçilen 42 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları......................................................................................................................55 Tablo 8. Sadi IŞILAY’ın Örnekleme Seçilen 34 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları......................................................................................................................60 Tablo 9. Cevdet ÇAĞLA’nın Örnekleme Seçilen 50 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları......................................................................................................................64 Tablo 10. Kemani TATYOS’un Örnekleme Seçilen 29 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları......................................................................................................................67 Tablo 11. Aydın ORAN’ın Örnekleme Seçilen 24 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları......................................................................................................................69 vi Tablo 12. Selahattin İNAL’ın Örnekleme Seçilen 27 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları......................................................................................................................72 Tablo 13. Yücel AŞAN’ın Örnekleme Seçilen 37 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları......................................................................................................................75 Tablo 14. Talat ER’in Örnekleme Seçilen 11 Eserinin İçerdiği Batı Müziği Unsurları78 Tablo 15. Batılı Unsurlar’ın Besteciler Tarafından Kullanılma Durumlarını Gösteren Ortak Çerçeve Tablo....................................................................................80 Tablo 16. Öğrencilerin Geleneksel Türk Müziği Kemani Bestekarlarını Tanıma Oranları.......................................................................................................................81 Tablo 17. Öğretim Elemanlarının Geleneksel Türk Müziği Kemani Bestekarlarını Tanıma Oranları..........................................................................................................81 Tablo 18. Deneklerin Araştırmaya Konu Olan Sahiplarini Tanıma Durumlarını Gösteren Betimsel İstatistik........................................................................................82 Tablo 19. Öğrencilerin Cinsiyetlerinin Dinlemiş Olduğu Eserleri Beğenmelerine Etkisini Gösteren T-Testi............................................................................................83 Tablo 20. Öğrenci Görüşlerine Göre, Dinletilen Eserleri Çalmanın Sağ El Tekniğine Zarar Verme Durumunun, Keman Eğitimi Süresine Göre Değişimini Gösteren T- Testi Sonuçları............................................................................................................83 Tablo 21. Öğrenci Görüşlerine Göre, Dinletilen Eserleri Çalmanın Sol El Tekniğine Zarar Verme Durumunun, Keman Eğitimi Süresine Göre Değişimini Gösteren T- Testi Sonuçları............................................................................................................84 Tablo 22. Öğrencinin Aldığı Eğitimin Teknik Açıdan Bu Eserleri Seslendirmeye Yeterli Olması Durumunun, Alınan Keman Eğitimi Süresine Göre Değişimini Gösteren T-Testi Sonuçları.........................................................................................85 vii Tablo 23. Öğrencinin Dinlemiş Olduğu Eserlerde, Bugüne Kadar Çaldığı Etüt ve Eserlerde Karşılaştığı Teknik ve Müzikal Davranışların Uygulanabilirliğinin, Alınan Keman Eğitimi Süresine Göre Değişimini Gösteren T-Testi Sonuçları.....................86 Tablo 24. Öğrencinin Dinlediği Eserlerin, Müzikal Beğenisine Hitap Etmesinin, Alınan Keman Eğitimi Süresine Göre Değişimini Gösteren T-Testi Sonuçları.........87 Tablo 25. Öğrencinin Oinlemiş Olduğu Eserlerin, Keman Eğitim Müziği Dağarında Yer Alması Konusundaki Düşüncelerinin, Alınan Keman Eğitimi Süresine Göre Değişimini Gösteren T-Testi Sonuçları......................................................................88 Tablo 26. Öğretim Elemanının Dinlemiş Olduğu Eserlerin, Keman Eğitim Müziği Dağarında Yer Alması Konusundaki Düşüncelerinin, Keman Eğitimcisi Olarak Mesleki Deneyim Süresine Göre Değişimini Gösteren Varyans Analizi Sonuçları...88 Tablo 27. Öğretim Elemanının Dinlemiş Olduğu Eserlerin, Keman Eğitim Müziği Dağarında Yer Alması Konusundaki Düşüncelerinin Ortalamasının Keman Eğitimcisi Olarak Mesleki Deneyim Süresine Bağlı Değişimini Gösteren Betimsel İstatistik.......................................................................................................................89 Tablo 28. Öğrencilerin Keman İle Türk Müziği İcrası Konusunda, Eğitim Yada Deneyimi Olmasının, Müzik Öğretmenliğine Getirisi Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Betimsel İstatistik..........................................................................................90 Tablo 29. Öğretim Elemanlarının Keman İle Türk Müziği İcrası Konusunda Eğitim Yada Deneyinim Olmasının Müzik Öğretmenliğine Getirisi Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Betimsel İstatistik........................................................91 Tablo 30. Öğrencilerin Keman İle Türk Müziği İcrası Konusunda Eğitim Yada Deneyinimin Keman İcrasına Getirileri Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Betimsel İstatistik........................................................................................................92 viii