ABENDZIOWSKIEGO,; L * / J"^ Z<* ' Z° -** " /\ C ty^-s/^ * ' e- -*-- ^^# -^ AS ' £> ** T^KJ»TS» ltf T*1*-K GALICYA pod wzgldem iopograficzno-geografsczno-historycznym, skrelona przez Hipolita 8tupnickiego. map Z Galicyi Bukowiny. i ~ WYDANIE DRUGIE. Tm. LWÓW, NAKADEM A. J. MADFESA i H. BODEKA. 1869. Ós Z drukarni A. J. Madfesa pod zarzdem L. Zubalewicza. 0H50 H \ PRZEDMOWA. Kraj tak obfity w dary natury i pamitki historyczne, jak Galicya, nie znalaz dotd adnego pióra, któreby dostatecznie jego ziemi, ludno, pody i skarby ro- e dzime w jednym dziele opisao, mimo ju oddawna wieci kryy, e t robot wiatli mowie s zajci. Myl wic ta, e wydaniem takiego dzieka, nietylko modziey, ale i caej ludnoci pewn przysug uczy- em ni, spowodowaa mnie, si tej mozolnej pracy, to jest: zbieraniu geograficznych, statystycznych i history- cznych wiadomoci przez kilka lat powica, i takowe teraz w tej nadziei drukiem wydaj, e moe sama nie- dokadno mojej pracy posuy kiedy za skazówk lepszemu wypracowaniu. Oddajc tedy dzieko to bez wszelkiej pretensyi e pod sd publiczny, owiadczam niniejszem, wszelkie przytaczane wniem daty, czy to geograficzne czy sta- , tystyczne albo historyczne, czerpaem z róde celniej- bd szych autorów cakowicie drukiem ogoszonych, bd czstkowo w peryodycznych pismach umieszczo- e nych , i jedynie dla tego za kadym punktem nie wymieniem róda, aeby przez to obszernoci dzieka \ nie powiksza, a tym samem i ceny jego nie podwy- sza; stosujc si przytem do ksiek geograficznych i historycznych w jzykach po szkoach uywanych, któ- s re jakkolwiek nie badawcze, wszelako nauczajce. Geografi t wraz zhistorypowicam wic wszyst- kim ojczyzn miujcym obywatelom przeoonym i szkó ku uytkowi modziey, albowiem pierwsza nauka kadego czowieka od tej zasady zaczyna si powinna, aeby si uczy geografii, bo ta mu powie, gdzie i na jakiej ziemi o—n jest, historyi za, bo z niej si dowie, kto on jest! Skoromy te dwa pojcia w ucznia wpoili, snadnie mu i inna nauka pójdzie, i tym pewniej odpowie on swojemu przeznaczeniu, inaczej wszelkie foliay zagranicznej mdroci nie przyczyni si do jego mio owiaty, ale tylko utumi w nim ojczystej ziemi. Pisaem w Brodach, 2. Stycznia 1849 r. Autor, Po wyczerpaniu niniejszego dzieka, za wiadomo- ci autora, przedsiwzilimy powtórny nakad onego, czem odpowiadamy wielostronnym yczeniom Publicz- noci naszej. Lwów 1. Lutego 1869. Wydawcy. ODDZIA I. GEOGRAFIA KRÓLESTWA GALICYI LODOMERYI. I Ogólny pogld. Ji-rólestwo GaJicyi i Lodomeryileyna pónocnej stroniegór Karpackich midzy 36° i 45° wschodniej dugoci, a midzy 47° 51° pónocnej szerokoci, zajmujc przestrze przeszo i 1.569 mil kwadratowych. Jest zatem co do rozlegoci drug prowincy pastwa Austryackiego albowiem Wgry tylko s ; blisko o pótora raza wiksze, wszystkie za inne prowincye s znacznie mniejszej objtoci. Galicy utworzono po rozbiorze Polski: z czci Maej PolsJci, województwa ruskiego czyli tak zwanej Czerwonej Ru- si a), Podola b), Pokucia c), Wlodomeryi d), ksiztwa Owi- cimskiego i Zatorskiego e), póniej przyczono do niej Bu- kowin a w najnowszym czasie rozwizan rzeczpospolit f)\ Krakowsk g). a) Czerwona Ru obejmowaa ca poudniow midzy Dniestrem i Sanem pooon przestrze Galicji, zwan za rzdów polskich województwem ruslciem, która si dzielia na 6 ziem, t. j. Lwow- slcHalk1c,ydaczowsk,Przemys1c,SanocJciCheimislc.CzeTyfO- : — — 2 Nazwa Galicyi pochodzi od dawnego niegdy znacznego ksiztwa Halickiego, które w XL wieku do korony Wgier- skiej, póniej za do Polskiej naleao. Opierajc si na mocy tego niegdy przez Wgry po- siadania Galicyi i kilku z koron Polsk dawniej zawartych, ale do skutku nie przywiedzionych traktatów (z r. 1352, 1412, 1454 i 1479), wniosa r. 1772 cesarzowa i królowa Wgier- ska Marija Teressa swoje pretensye do posiadania tego kra- ju, a korzystajc z niemocy Rzeczypospolitej polskiej, doko- naa traktatem zdnia 18 wrzenia 1773 zaboru tych ziem cz nRusi nazywaa sita kraju ju wnajdawniejszych czasach a to dla odrónienia od dwóch innych ruskich prowincyi Biaej iCzarnej Rusi. Powodem oznaczenia czerwonej, bya we:dug je- dnych krwista kompleksya mieszkaców, drudzy znajduj je w kcrzwsit,ychinnniajazzadacjheszncizeeprzwyyjpacrioewlaadziawjyntiknajaczewgoodzstzcdzergoózllneewgou gatunku owadu czerwcem (l)(coccus polonicus) zwanego. Obiecany kraj ten, w którym mleko i miód w obfitoci pynie, jak mówi Dugosz, mia w dawnych czasach wherbie czarnego ptaka (kaw- k) z rospostartemi skrzydami z zot koron w biaym polu; jako za polskie województwo zotego lwa w niebieskim polu. b) PboydoleKanmiieegndieyczpnoadcozlnsekiw,ojoebewcjómdzuzjtewow, GakltiócryeigotylgkóowTnaermnopmoilassktiemi RCozsoyrjtskkoiwesgkoi. obwHóedr,bwpiokwsiaztau tegobboywi—emzportzeypsaodcaedowpabisatewnai polu. cz c) Pokuciem zwano Galicyi midzy Prutem a Dniestrem, mia- nowicie obwód Koomyjski. Nazw t wywodz jeszcze od cza- sów Rzymian, którzy posiadajc Dacy: dzisiejsze Multany, Wo- oszczyzn wraz z obwodem Koomyjskim, wygnaców tam odsy- ali: ci wic pokutowali w tym kraju, czyli byli wnim napokucie. d)syLiodzoimeemriyaChczeylmiikssk.,WoudzcimkirsikWieodozbiemjimeorwsaka. prOdzyptyacdhwzRioe-m gównego miasta Wodzimierza (nad Bugiem) w aciskim ,,Vlo- domeria" nazwa powstaa Lodomeryi. Sokal z jego powiatem w ókiewskim obwodzie jest czstk Lodomeryi. e) Owicim i Zator, dwa ksiztwa w obwodzie Wadowickim poo- one, byy r. 1179 od Kazimierza I. króla Polskiego swemu sio- strzecowi ksiciu Opolskiemu nadane. Tego nastpcy równie jak inni ksita szlscy hodowali od r. 1327 koronie Czeskiej, co Kazimierza W. po wstpieniu na tron dla ustalenia pokoju (1) Czszkedrizwimieescciczi(eucorcpwcruczs)eegmjuebsztówwaonwzyao,donzdynr.nojbdnuRyj,óenosekirsgnaaawjeykgo,orzgomantikukaukckihi,;ksoczsicmezymecngzoólk-nacyze(rzpiwaloonspaelowllya-,) bziweydkroz,ecnaie(kptaórrieetagraitau;nkiizrioellian,zwaondegoim"iueniLainteyucshzaowsacdeówle,rkatónrtehnuisb.y ziWairenlkua czerwone wygldaj, nazywa czerwcem. Czeawiec jest owad jajorodny: naj- wptarzksóidbezpkrjzayjcfaizoenlpeaitaopwodeocjzptfrakzruybzyw,loaittpaerjzweryzoclhicozndayzsiwnidemrjioaekbsiniactargcwsahiembnaeizjcuzrkiuasczozaensriwzaceucs,iiu,zwnrioojgnaaicesh,ii zpgncozanrcoizbenijaes,igiaftazorbjaepstcrzzteeergmwoyosnouawawdmuireopszomzcakziawtacyrcókhwaciGpeaonlsiipacoclyhii.ci—eCcdzzzeeirwriwneciceesmtsetztawyannozawu,ipeznniikeetógrzdeay-- niedbany.