Ευστράτιος Παπάνης Λογοτεχνία του Facebook Λογοτεχνία του Facebook ISBN: 978-960-????-???-? Πρώτη έκδοση: Νοέμβριος 2013 Copyright © Ευστράτιος Παπάνης Copyright © Εκδόσεις Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ, έτος ιδρύσεως 1891 Κεντρική διάθεση: Σόλωνος 116, 106 81 Αθήνα Τ: 210 3833434, F: 210 3832294 E: [email protected], S: www.isideris.gr Επιμέλεια κειμένου: Τζένη Γεωργαντά Ηλεκτρονική σελιδοποίηση: Φωτεινή Σκουρή Μακέτα εξωφύλλου: ?????? Τυπώθηκε σε χαρτί ελεύθερο χημικών ουσιών χλωρίου και φιλικό προς το περιβάλλον. Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Ελληνικού Νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμε- ρα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής άδειας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνό- λου ή μέρους του έργου. Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1 Σχέσεις στο διαδίκτυο ........................................ 13 Συνδέσου με σεβασμό .......................................... 13 Η διακύβευση της ελευθερίας στο διαδίκτυο ....... 16 Η επίδραση των σκηνών βίας και σεξ στην τηλεόραση και το διαδίκτυο .................... 20 Οι νεκροί του YouTube ......................................... 24 Facebook και νεύρωση .......................................... 28 Τρομοκρατία και διαδίκτυο: Έρευνα ................... 32 Τα ψυχολογικά αίτια της τρομοκρατίας ............... 37 Harlem Shake: Πώς να δημιουργήσετε μια μόδα στο διαδίκτυο ................................................... 43 Κεφάλαιο 2 Σκέψεις στο διαδίκτυο ....................................... 47 Αγάπη είναι… ....................................................... 47 Τόσο πολύ… .......................................................... 47 Άπειρο… ............................................................... 48 Γιατί τίποτα δεν με φόβισε περισσότερο στη ζωή παρά η αγάπη .................................................. 48 Αγάπη… ................................................................ 49 Ξέσπασμα αγάπης ................................................ 51 Με αφορμή τις γυναίκες του Facebook ................ 52 7 Λογοτεχνία του Facebook Μοιάζει ο έρωτάς σου .......................................... 54 Ερωτικό ................................................................ 55 Τόσες λέξεις για τη λάθος πάντα γυναίκα ........... 56 Ένας ηττημένος έρωτας ........................................ 57 Η ηχώ, που όλα τα επιστρέφει Στη Λήδα μου ..... 59 Ο Θεός των παιδιών και της αδυνασίας ............... 60 Χωρισμός .............................................................. 61 Αθύρματα των θεών ............................................. 62 Μοιάζουν οι πρώτες αγάπες μου ......................... 65 Απομάγευση ......................................................... 67 Οι πόθοι που λιγοψύχησαν ................................... 68 Πόσο γελάστηκα ................................................... 69 Πού εξαργύρωσες τόση ομορφιά; ......................... 70 Αδίστακτες αυγές ................................................. 70 Απεγνωσμένα «Σ’ αγαπώ» .................................. 72 Ρυτίδες .................................................................. 73 Σισπλατίνη ............................................................ 73 Σε μια άλλη ζωή ................................................... 74 Αναίρεση ............................................................... 76 Αν κάθε μέρα… ..................................................... 77 Χειμωνιάτικο τοπίο .............................................. 79 Γενέθλια ................................................................ 80 Επιστροφή ............................................................ 80 Νάουσα ................................................................. 83 Πορεία νυχτερινή .................................................. 84 Μόλυβος ................................................................ 86 Περνώ ................................................................... 87 Πάντα έτσι πορεύτηκα .......................................... 88 Η ομορφιά είναι όμοια παντού ............................. 88 Εγνατία ................................................................. 88 8 Περιεχόμενα Ελιά, θυμάρι και λύτρωση .................................... 89 Φενάκη .................................................................. 89 Θεσσαλικός κάμπος .............................................. 90 Λιμήν Πειραιώς ..................................................... 92 Καύκασος ............................................................. 94 Νυχτερινό .............................................................. 95 Τα εκκλησάκια των αεροδρομίων ......................... 97 Τα δάκρυα το βράδυ μπερδεύονται με τη δροσιά .................................................... 99 «Alla fi era dell’ Est…» (Στο πανηγύρι της Ανατολικής) ....................... 101 Στον παππού μου Στρατή Παπάνη, τρία χρόνια μετά… ............................................ 101 Κυριακάτικο πρωινό ............................................. 105 26ο χιλιόμετρο ....................................................... 107 Ειμαρμένη ............................................................. 108 Παράλληλα σύμπαντα .......................................... 109 Αιώνιες Ακροπόλεις .............................................. 111 Καλημέρα! ............................................................ 112 Θέατρο .................................................................. 112 Δεοντολογία .......................................................... 113 Φαύλοι .................................................................. 113 Η Ιφιγένεια των Χριστουγέννων ........................... 114 Η μυστική λειτουργία ........................................... 115 Η γενιά του Πολυτεχνείου.. .................................. 117 Εσείς πιστεύετε στις θεωρίες συνωμοσίας; .......... 118 Ονειρεύτηκα ένα σχολείο ...................................... 120 Λύτρωση ............................................................... 122 Εξομολόγηση στην πλατεία Αριστοτέλους ............ 123 Με αφορμή μια αυτοκτονία .................................. 124 9 Λογοτεχνία του Facebook Άφεση ................................................................... 125 Η εξουσία της παιδικής χαράς ............................. 126 Ερημιά .................................................................. 128 Τα νοσοκομεία του καλοκαιριού .......................... 129 Απορία .................................................................. 132 Θέατρο .................................................................. 134 Εκτός δικτύου ....................................................... 136 Ο πανδαμάτωρ χρόνος .......................................... 138 Στο ξεψύχισμα του Αυγούστου ............................ 140 Συναισθηματικές επιλογές .................................... 144 Καθυστερημένη ή άμεση ικανοποίηση... Ένα δίλημμα χωρίς νικητές .............................. 144 Ερείπια ................................................................. 146 Διαδηλώσεις .......................................................... 147 Θεσσαλονίκη ......................................................... 148 Silver alert ............................................................. 148 Τι άλλο είναι φασισμός ........................................ 149 Ετυμολογία ........................................................... 150 Ωδή στο θάνατο .................................................... 150 Τι είναι Δημοκρατία ............................................. 151 Η Κοινωνική Ψυχολογία με απλά λόγια ............... 152 Ενηλικίωση ............................................................ 153 Κοινωνία σε Κρίση ............................................... 153 Όρια ...................................................................... 154 Είδωλο .................................................................. 155 Τα ανθρωπάκια .................................................... 156 Αθέλητες Αλλαγές ................................................. 157 Ανέφικτο ............................................................... 157 Αφιέρωση .............................................................. 158 Καθημερινό καθ’ ομοίωσιν ................................... 158 10 Περιεχόμενα Μια φωτογραφία .................................................. 159 Η Επίδραση της εξωτερικής εμφάνισης στη δημιουργία κρίσεων και αναπαραστάσεων ....................................... 161 Σοβαροφάνεια ....................................................... 170 Στην κόρη μου ...................................................... 171 Ιδεολογία .............................................................. 171 Κεφάλαιο 3 Τύποι ανθρώπων ................................................ 173 Φαλλοκρατική ωδή στις καταθλιπτικές, παντρεμένες καλλονές της καθημερινότητας ενός ανέραστου ................................................ 173 Τα Παιδιά ............................................................. 176 Τα παιδιά ως πρόσχημα ....................................... 177 Αν ήμουν παιδί ..................................................... 177 Θέλουμε ανθρώπους ............................................. 179 Είμαστε πλασμένοι εμείς ...................................... 180 Θεέ μου, μη δώσεις στον φτωχό πόρτα και παραθύρι ................................................... 182 Τα σμαζώματα ...................................................... 184 Τον γνωρίζετε; ...................................................... 185 Σατραπεία ............................................................ 187 Οι νταβατζήδες των επαρχιών .............................. 190 Δάσκαλος .............................................................. 192 Η περιπέτεια της γνώσης ...................................... 193 Η εικόνα Σου ........................................................ 195 11 Κεφάλαιο 1 Σχέσεις στο διαδίκτυο Συνδέσου με σεβασμό Όσοι θεωρούν ότι το διαδίκτυο είναι ένα μέσο όπως όλα τα υπόλοιπα που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα ξεχνούν ίσως ή προσποιούνται πως αγνοούν τη βασικότερη ιδιότητά του: πως λαμβάνει τις ιδιότητες των χρηστών, τις ενσωματώνει, διαμορφώνε- ται από αυτές και ταυτόχρονα το ίδιο τις μορφοποιεί. Με άλλα λόγια, το διαδίκτυο είναι ένας διάλογος, μία νέα εποποιία της δημοκρατίας, που επιτελείται ανά πάσα στιγμή. Αποτελεί ένα περίπλοκο κοινωνικό σύ- στημα, που απαρτίζεται από επιμέρους δίκτυα και διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά τους, ενώ παράλληλα τα αναπλαισιώνει και τα διαδίδει. Οι κοινότητες στο διαδίκτυο και οι διαδράσεις τους χαρακτηρίζονται από την ευκαμψία, τον διαρκή ανα- προσδιορισμό: ομάδες δημιουργούνται βάσει κοινών ενδιαφερόντων, εξαφανίζονται, ανακάμπτουν, με μία δυναμική που αρμόζει στην οικουμενική θεώρηση των κοινωνιών και είναι απαλλαγμένη από δυνάμεις, όπως η κοινωνική αδράνεια και η αντίσταση στην αλλαγή. Η πεμπτουσία του διαδικτύου και η αιτία της εξάπλω- 13 Λογοτεχνία του Facebook σής του είναι ακριβώς η ιδιότητά του να αποδέχεται άμεσα το καινοφανές. Το διαδίκτυο ομοιάζει με ένα άθροισμα από κατα- κερματισμένα υποσύνολα, αλλά τείνει προς την ενό- τητα και τη διαφάνεια. Το αίτημα της εποχής είναι η διαπίστευση του συμβολικού εαυτού των χρηστών και οι σχέσεις του με τον πραγματικό, η επικύρωση των πηγών και η επιβεβαίωση των αρχών της ισότητας και των πολλαπλών ευκαιριών. Οποιαδήποτε αστοχία σε κάποιον από αυτούς τους τομείς θα δράσει ανασταλ- τικά στο ιδεώδες που ονομάζεται άμεση δημοκρατία, ανάδειξη της προσωπικής βιογραφίας και του ατόμου ως ιστορικό πρόσωπο, το οποίο μπορεί πλέον να δι- αμορφώνει τις τύχες του. Ο συνειδητοποιημένος χρή- στης αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια χειραγώγησης του διαδικτύου, είτε από κράτη είτε από τα συνήθη είδη της προπαγάνδας και των οικονομικών στρεβλώ- σεων. Ο σεβασμός προς την προσωπικότητα είναι συνυ- φασμένος με την εξέλιξη του διαδικτύου, που απαλλά- χτηκε από την ξερή, ποσοτικοποιημένη καταμέτρηση κλικ, έδωσε έμφαση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της αλληλεπίδρασης, των προτιμήσεων, του χαρακτήρα και στην κατοχύρωση της πληροφορίας, η οποία ανα- μεταδίδεται και διαμορφώνει στάσεις, πεποιθήσεις και πολιτικό λόγο. Η ευθύνη των κρατών, των εταιρει- ών και των κοινωνικών μορφωμάτων που σταθερά δι- αμόρφωναν την κοινή γνώμη είναι τεράστια, καθώς η επιρροή τους μετριάζεται πλέον από το δικαίωμα του πολίτη να αρθρώνει και να διαχέει την άποψή του. 14 Σχέσεις στο διαδίκτυο Η αποφυγή της παραχάραξης της πληροφορίας εί- ναι το μεγάλο στοίχημα για το μέλλον και σε αυτό ο καθημερινός χρήστης δεν είναι άμοιρος ευθυνών: η διασταύρωση των πηγών, η αντίσταση σε ιστότοπους που συστηματικά διασπείρουν αλλοιωμένες ειδήσεις ή φανατίζουν, η πολλαπλή ενημέρωση, η απαξίωση της άκριτης αποδοχής της αυθεντίας –χαρακτηριστικά της πρώιμης εποχής του διαδικτύου– πρέπει να πα- ρέλθουν ανεπιστρεπτί. Η πολιτεία των νόμων και των θεσμών και η πάταξη της αυθαιρεσίας δέον να μετα- λαμπαδευτεί στις διαδικτυακές σχέσεις. Το ίντερνετ, για να αποκτήσει κύρος, οφείλει να γίνει κατανοητό και προσιτό σε ευρύτατα στρώματα πληθυσμού, να άρει τις ανισότητες, είτε ηλικιακές είτε κοινωνικοοι- κονομικές, και να θεωρηθεί δημόσιο αγαθό, το οποίο δίνει έμφαση στο περιβάλλον, στα ανθρώπινα δικαιώ- ματα και εν γένει στην ελευθερία, και προσφέρει βήμα σε ομάδες που μέχρι στιγμής δρούσαν σχεδόν στην αφάνεια. Το διαδίκτυο, εν ολίγοις, είναι ο σύγχρονος τρόπος σκέψης που σέβεται και αναδεικνύει τη δια- φορετικότητα. Ο χρήστης σήμερα πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευαι- σθητοποιημένος σε διαδικτυακά φαινόμενα, όπως η ανεπιθύμητη διαφήμιση, η χωρίς έγκριση ενοχλητική αλληλογραφία, τα προγράμματα που καταγράφουν κάθε επίσκεψη στο διαδίκτυο, τις παράλογες πολι- τικές και όρους χρήσης των γνωστών διαδικτυακών εταιρειών, τη ροή της πληροφορίας που αποδέχεται το copyright των όσων παράγει, την ελευθερία της τεκ- μηριωμένης γνώμης. 15