Ev Eksenli Çalışan Kadınların Sosyal Haklarının Geliştirilmesi Projesi EV EKSENLİ ÇALIŞAN KADINLAR VE GENEL DURUM ANALİZİ 1 BU ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI NOVA DANIŞMANLIK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HİZMETLERİ TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR. (Diyarbakır-Mayıs 2015) 2 1 ÖNSÖZ (BAŞLARKEN) .................................................................................................... 5 2 ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI HAKKINDA ......................................................................... 5 2.1 SAHA ARAŞTIRMASI VE BU ÇALIŞMA İLE ELDE EDİLMESİ BEKLENEN HEDEFLER ............................................................................................................................ 6 2.2 ARAŞTIRMA ALANI ................................................................................................ 7 2.3 ARAŞTIRMA YÖNTEMİ .......................................................................................... 7 3 EV EKSENLİ ÇALIŞMALARA GENEL BAKIŞ ............................................................. 8 3.1 Tanımlar ....................................................................................................................... 9 3.2 Tarihçe ....................................................................................................................... 10 3.3 Ev Eksenli Çalışmalar Ülkemizde İse; ...................................................................... 10 3.4 Yasal Durum .............................................................................................................. 12 4 EV EKSENLİ ÇALIŞAN KADINLARDA GENEL DURUM ANALİZİ (SAHA ARAŞTIRMASI ÇALIŞMASI ) .............................................................................................. 13 4.1 EV-EKSENLİ ÇALIŞAN KADINLARA İLİŞKİN KİŞİSEL BİLGİLER .............. 14 4.1.1 Hane Nüfusu Büyüklüğü .................................................................................... 14 4.1.2 Yaş Durumu ....................................................................................................... 15 4.1.3 Medeni Durum ................................................................................................... 15 4.1.4 Eğitim Durumu ................................................................................................... 16 4.1.5 Ev-Eksenli Çalışanlarda Konut Büyüklüğü ....................................................... 17 4.2 EV-EKSENLİ ÇALIŞMALAR VE BUNA İLİŞKİN KOŞULLAR ........................ 18 4.2.1 Çalışma Durumu ................................................................................................ 18 4.2.2 Ev Eksenli Çalışmaların Gerçekleştirilme Yöntemi .......................................... 20 4.2.3 İş/Üretim Alanları .............................................................................................. 23 4.2.4 Ev Eksenli Çalışanlarda Günlük Ortalama Çalışma Saatleri ............................. 23 4.2.5 Ev-Eksenli Çalışan Kadınların Aylık Ortalama Çalıştıkları Gün sayısı ............ 24 4.3 EV-EKSENLİ ÇALIŞMALARDA ÜRETİLEN ÜRÜNLER VE ÜRÜNLERİN PAZARLANMASI ............................................................................................................... 25 4.3.1 Ev-Eksenli Çalışmalarda Üretilen Ürünler ........................................................ 25 4.3.2 Müşteri Tercihlerine İlişkin Durum ................................................................... 26 4.3.3 Yapılan İşlere İlişkin Makine-Ekipman Temin Etme Durumu .......................... 27 4.3.4 Yapılan İşlere İlişkin Hammadde Temin Etme Durumu ................................... 27 4.3.5 Çalışılan İşlerde Rekabet Durumu ..................................................................... 28 4.3.6 Üretilen/Yapılan İşlerin Değerlendirilmesi (Pazarlanması) Durumu ................ 29 3 4.3.7 Üretilen Ürünlerin Değerlendirilmesi /Pazarlanması Aşamasında Yaşanan Sorunlar 29 4.4 EV-EKSENLİ ÇALIŞMALARIN, KADINLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ .......... 31 4.4.1 Ev Eksenli Çalışmaların Çalışanlar Açısından Sağladığı Katkılar .................... 31 4.4.2 Ev Eksenli Çalışmadan Elde Edilen Gelir Durumu ........................................... 32 4.4.3 Ev Eksenli Çalışmalar Dışında Hanenin Diğer Gelirleri.................................... 33 4.4.4 Ev Eksenli Çalışmalardan Elde Edilen Gelirin Değerlendirilmesi Durumu ...... 34 4.4.5 Ev Eksenli Çalışmaların Yarattığı Sağlık Sorunları ........................................... 35 4.4.6 Ev Eksenli Çalışma Sırasına İş Kazası Geçirme Durumu .................................. 36 4.4.7 Genel Olarak Evde Çalışmanın, Çalışanlar Açısından Yarattığı Sorunlar ......... 37 4.4.8 Genel Olarak Evde Çalışmaya İlişkin Yaşanan Sorunlar (Diğer Hane Bireyleri de Dikkate alınarak) .......................................................................................................... 38 4.5 ÇALIŞANLARIN, EV-EKSENLİ ÇALIŞMAYA İLİŞKİN BEKLENTİ VE EĞİLİMLERİ ....................................................................................................................... 39 4.5.1 Çalışanların Ev Eksenli Çalışmayı Tercih Etme Nedenleri ............................... 39 4.5.2 Ev Eksenli Çalışanların Yaptıkları İşi Geliştirmeye Yönelik Planları/Eğilimleri 40 4.5.3 Ev Eksenli Çalışmalarda Yapılan İşlerin Sürdürülmesi Eğilimi ........................ 42 4.5.4 Ev-Eksenli Çalışmalar Yerine Standart (Güvenceli) Bir İşe Girme Eğilimi ..... 43 4.5.5 Ev Eksenli Çalışanların Herhangi Bir Sivil Topluma Üyelik Durumları ........... 44 4.5.6 Ev Eksenli Çalışanların Gerçekleştirdikleri Çalışmalara İlişkin Destek Alma Durumları .......................................................................................................................... 45 4.5.7 Ev Eksenli Çalışanların Ülkemizin ILO-Uluslararası Çalışma Örgütünün 177 sayılı evde çalışma sözleşmesini İmzalamasını İsteme Durumları ................................... 46 5 ANKET ANALİZ ÇALIŞMASINA İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME ............... 46 5.1 EV-EKSENLİ ÇALIŞANLARIN KİŞİSEL VE HANE İÇİ DURUMLARI ........... 47 5.2 EV-EKSENLİ ÇALIŞMALAR VE BUNA İLİŞKİN KOŞULLAR ........................ 47 5.3 ÜRETİLEN ÜRÜNLER VE ÜRÜNLERİN PAZARLANMASI ............................. 48 5.4 EV-EKSENLİ ÇALIŞMALARIN KADINLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ........... 49 5.5 ÇALIŞANLARIN, EV-EKSENLİ ÇALIŞMAYA İLİŞKİN BEKLENTİ VE EĞİLİMLERİ ....................................................................................................................... 51 6 SONUÇ VE ÖNERİLER ................................................................................................. 52 7 KAYNAKÇA ..................................................................................................................... 59 8 EKLER ............................................................................................................................. 60 8.1 Anket Formu .............................................................................................................. 60 4 1 ÖNSÖZ (BAŞLARKEN) Sosyal adaletin ve uluslararası insan ve çalışma haklarının iyileştirilmesi için çalışan bir Birleşmiş Milletler ihtisas kuruluşu olan Uluslararası Çalışma Örgütü (İLO ); sosyal adaletin temel unsurları olan insan haklarına saygıyı, saygın yaşam standartlarını, insanca çalışma koşullarını, istihdam olanaklarını ve ekonomik güvenceleri geliştirmeye ve tüm çalışanlara ulaştırmaya çaba göstermektedir. Çalışma örgütü 1996 yılında evde çalışanların, çalışma koşulları ile ilgili 177 nolu evde çalışma sözleşmesi ve 184 evde çalışma tavsiye kararı yayımlamıştır. Bu sözleşme daha çok bağımlı çalışma dediğimiz(fason) çalışanların haklarını koruyup kollamakta ancak 3 ana başlıkta ilişkilendirdiğimiz, kendi hesabına ve sipariş usulü çalışmayı kapsamamaktadır. Bu çerçevede ulusal, bölgesel ve yerel aktörlerin hem bağımlı çalışmayı kapsayan İLO sözleşmesini hem de diğer iki bileşenin de sosyal haklarının hayata geçirilmesi için politikalar üretmesi ve ülkelerin de buna taraf olması gerekmektedir. Ev Eksenli Çalışan Kadınlar ve Sosyal Haklar Derneğimiz (EVÇAD) 2011 yılında kurulduktan bu yana çeşitli faaliyet, seminer, workshop, lobi çalışmaları, imza kampanyaları ve çeşitli projeler ile sosyal adaletin sağlanması, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin engellenmesi, evde çalışan ve ezici çoğunluğu kadın olan bu çalışanlarda farkındalık yaratmak, hak talep etmelerini sağlar hale getirmek ve böylece örgütlenme bilinci yaratmak için çalışmıştır. Son olarak yürütülen ve AB tarafından desteklenen bu proje ile dernek merkezinin bulunduğu Diyarbakır ve Şanlıurfa İllerinde bir araştırma çalışması yapılmıştır. Bu araştırma yer alan ayrıntılı 33 soruluk bir anket çalışması ile yaklaşık 200 çalışan kadınla yüz yüze görüşmeler sağlanmıştır. Bu çalışma hem derneğin faaliyet gösterdiği alanlarda ev eksenli çalışan kadınlar ile ilgili bilginin arttırılmasında hem de kadınlar ile birebir ilişki kurmada etkili bir araç olmuştur. Çalışmanın en önemli sonucu ise evde çalışan kadınların sorunları ve yaşam koşulları ve elde ettikleri ürünler v.b durumları irdelenmiş ve bazı çıktılara ulaşılmıştır. Elde edilen bu çıktılar bir rapor haline getirilerek hem ülkemizde kamu politikalarının geliştirilmesi için ev eksenli kadınlar olarak veri hazırlamak hem de bu taleplerin net bir şekilde ortaya konulması sağlanmıştır. Böylece mevcut uygulamaları değerlendirerek uygulanabilir kabul edilebilir bir kamu politikasının geliştirilmesi için altyapının ve kapasitenin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Proje; BULGARİSTAN (Home Based Workers)ROMANYA (Alit) MAKEDONYA(DoraDom)Dernekleri ile ortak olarak yürütülmüş ve bu kapsamda bu ülkelere gidilerek workshoplar düzenlenmiş ayrıca evde çalışanlar hakkındaki düzenlemeler incelenerek ülkemizdeki mevzuatlarla karşılaştırma fırsatı yaratılmıştır. Projemizde ayrıca evde çalışan kadınlarla bir belgesel çekimi yapılarak daha fazla kitleye ulaşılması ve bu konuda kamuoyu yaratılması öngörülmüştür. Proje kapsamında hazırlanan yayın muhatap kurum ve kuruluşlara, sivil toplum örgütlerine ulaştırılarak, kadınların görünmez olan yoğun emek sömürüsü alanlarına dikkatleri çekmek ve sosyal güvence kapsamının her üç çalışma biçimi için düzenlemeler yapılmasını sağlamak genel amacımız arasındadır. DOÇ.DR Bahar BURTAN DOĞAN’a Uluslararası çalışma örgütü ANKARA temsilciğine ŞANLIURFA Büyükşehir Belediyesi ne, Ş.URFA Kamer Vakfına, Ş.URFA Güçlü Kadınlar Derneğine NOVA Danışmanlık şirketi çalışanlarına ve sayın M.Tahir DADAK’a Bu çalışmada bizlerden desteklerini esirgemeyen evde çalışan Emekçi kadınlarımıza, Teşekkür ederiz. Aycan CANKURT GÜVEN Yönetim Kurulu Başkanı 5 1.1 SAHA ARAŞTIRMASI VE BU ÇALIŞMA İLE ELDE EDİLMESİ BEKLENEN HEDEFLER EVÇAD Derneğinin ağırlıklı çalışma alanını Güneydoğu Anadolu Bölgesi oluşturmakta olup, dernek aynı zamanda ev eksenli çalışan kadınların sorunlarının gündeme getirilmesi, konuya duyarlılık geliştirilmesi için kamuoyu çalışmaları sorunun çözümüne katkı sunmak amacıyla ulusal düzeyde de bir dizi çalışmalar gerçekleştirmektedir. Saha araştırması çalışması derneğin birincil çalışma alanlarından Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinde gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen saha çalışmasından beklenen çıktılar ise ev eksenli çalışmalarda yer alan kadınların yaş, aile yapıları, sosyal ve ekonomik yapıları ve aynı zamanda kişisel durumları da öğrenilmeye çalışılmıştır. Yine gerçekleştirilen bu çalışmada aynı zamanda çalışma alanı olan Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinin sektörel yapısının yanı sıra toplumsal yapısı da dikkate alınmaya çalışılmıştır. Yine bu çalışma ile ev eksenli çalışan kadınların gerçekleştirdikleri işler, yaptıkları işlerden elde ettikleri gelir, işe ilişkin yaşanan başlıca sorun alanları ile özellikle ev eksenli çalışmalara bakış açıları ve eğilimleri de öğrenilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada özellikle ev eksenli çalışmalarda temel üç çalışma şekli olan; fason çalışma, sipariş usulü çalışma ve kendi hesabına çalışma sistemleri bu çalışmanın ana irdeleme konularıdır. Yukarıda belirtilen genel konular hakkında detaylı verilerin, bilgilerin elde edilmesi için araştırma soruları 4 ana eksende oluşturularak konuya ilişkin detaylar irdelenmiştir. Kişisel bilgiler (Ev eksenli çalışanın bilgileri dışında, hane halkı bilgilerini de içerecek şekilde) Ev-eksenli çalışma durumu (Yapılan işler, çalışma koşulları, yapılan işler, işlerdeki temel sorun alanları, girdi temini, ürün değerlendirme vs), Ev-eksenli çalışmaların çalışan üzerindeki etkileri (kişisel, sosyal, ekonomik), Çalışanların, ev-eksenli çalışmaya ilişkin beklenti ve eğilimleri (yasal düzenlemeler, haklar, işin devam ettirilmesi, geliştirilmesi vs) konularına ağırlık verilmiştir. Araştırma çalışması kapsamında yapılan analizler sonucunda Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinin karşılaştırması da yapılmıştır. Çalışma dâhilinde aynı zamanda ev eksenli çalışmaları gerçekleştiren kadınların kişisel ve sosyal çevre bileşenleri ile diğer direkt ve dolaylı konular bir bütünsellik dâhilinde ele alınmaya çalışılmış, EVÇAD derneğinin misyonu da dikkate alınarak toplumsal cinsiyet bakışı söz konusu çalışmanın her aşamasına yansıtılmıştır. Gerçekleştirilen araştırma çalışması, söz konusu araştırma alanında ilk kapsamlı çalışmalardan olup bu her iki il için de referans niteliğini taşımaktadır. Araştırma çalışması özellikle benzer sosyal ve ekonomik yapıya sahip alanlar içinde genel geçer özellikler taşıdığını düşünmekteyiz. Yine gerçekleştirilen araştırma sonucunda özellikle Diyarbakır ve Şanlıurfa illerindeki durum tespiti ve analizleri ile birlikte aslında projenin genel hedeflerinden olan ev eksenli çalışan 6 kadınların emeğinin görünür kılınmasına ve sosyal haklarının geliştirilmesine katkı sunulmuştur. 1.2 ARAŞTIRMA ALANI Araştırma alanı olarak projede de öngörüldüğü gibi Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinde gerçekleştirilmiştir. Her ilde ev eksenli çalışan 100 kadına anket uygulanmıştır. Anket yapılan ilde ev eksenli çalışma açısından ön plana çıkan çalışma ise; anket uygulanan ev eksenli çalışanların seçiminde farklı üretim alanlarında faaliyet göstermeleri dikkate alınarak seçim yapılmıştır. Potansiyel olarak bu kriterler dikkate alınarak her il için seçilen 200 çalışandan tesadüfî yöntemle yine her il için 100 kişi seçilerek toplamda 200 anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. 1.3 ARAŞTIRMA YÖNTEMİ Bu araştırma çalışması projede planlandığı gibi anket çalışması olarak gerçekleştirilmiştir. Anket, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde farklı üretim alanlarının olduğu birbirine yakın aynı zamanda çok farklı kültürel yapıları da içeren Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinde gerçekleştirilmiştir. Hazırlanan anket soru formlarının sahada sorunsuz olarak uygulanabilmesi için anketörlere uygulamalı eğitim verilmiştir. Aynı zamanda örnek uygulama gerçekleştirilerek anket formları nihai hale getirilmiştir. Anketler, anket uygulanan hanelere yapılan ziyaretlerle gerçekleştirilmiştir. Anketörlerin tamamı kadınlardan oluşturulmuştur. Anketlerde iletişim sorunlarının yaşanmaması için Kürtçe ve Arapça bilen anketörler ile çalışılmış olup ev eksenli çalışanlar ile dil kaynaklı sorunların yaşanması önlenmiştir. Anket uygulanan ev eksenli çalışanların seçimi ise bu alanda çalışan ilgili kuruluşların (STK, yerel yönetimler, işverenler) görüşü alınarak seçim yapılmıştır. Anket uygulanan ev eksenli çalışanların seçiminde bir diğer unsur ise farklı konularda faaliyet göstermeleridir. Böylece farklı üretim konularındaki sorunların öğrenilmesi olanağı da sağlanmıştır. Anket uygulanan Diyarbakır ve Şanlıurfa illerindeki farklı konularda faaliyet gösteren ev eksenli çalışan kişilerden her il için ortalama olarak 200 kadın seçilmiş ve anket uygulaması sırasında ise bu 200 kişi arasından tesadüfî yöntemle anket uygulanan 100 kişinin seçimi yapılmıştır. EVÇAD’ın temel faaliyet alanının ev eksenli çalışanlar olması nedeni ve daha öncede bu kesim ile olan ilişkilerden dolayı anket uygulanacak kişilerin seçimi ve anket uygulamasını oldukça kolaylaştırmıştır. Gerçekleştirilen anketlerin analiz çalışmasında SPSS yöntemi kullanılmıştır. Anketler ile elde edilen verilerin elektronik ortama geçirilmesi ve yapılacak analizlere uygun hale dönüştürülmesi için kod yöntemli bir veri tabanı hazırlanmış ve anket sonuçları SPSS programına girilmiştir. Bu yöntem ile elde edilen sonuçlar raporlandırılmıştır. M.Tahir DADAK NOVA DANIŞMANLIK 7 2 EV EKSENLİ ÇALIŞMALARA GENEL BAKIŞ Günümüzde çalışma koşulları sadece işverenlerin işyerinde (mekânında) veya dışarıda herhangi bir yerde çalışma şeklinin dışında çeşitli faktörlerinde etkisi ile ev içinde veya bu iş için bir araya gelen kişilerin oluşturdukları mekânlarda gerçekleştirildiği durumlarda mevcuttur. Ev eksenli olarak tanımlayacağımız çalışmalara genellikle küresel temelde değişen ekonomik düzenin yanı sıra ülkesel düzeylerde ekonomik yapı, şirketler arası rekabetin artması ve üretim maliyetlerinin düşürülmesi amaçlı olarak yaygınlaşması sonucu bu çalışma şekli hayat bulmakta ve özellikle kimi ülkelerde giderek ön plana çıkmakta ve yaygınlaşmaktadır. Ekonomi de yaşanan krizler, formel sektörde iş bulmanın güçlüğü, hizmet sektörünün gelişmesi, özellikle bazı iş kollarında üretimin esnekleşmesi de ev eksenli çalışmaların hayat bulması diğer önemli etkenler arasında yer almaktadır. 8 Yukarıda sayılan önemli nedenlerle birlikte kişiye bağlı özel nedenler ile sosyal ve geleneksel değerlerle alakalı olarak ev eksenli çalışmayı gönüllü veya zorunlu nedenlerle yapmak zorunda kalan büyük bir kesim bulunmaktadır. Genel olarak belirttiğimiz nedenlerle ilişkili olarak en önemli realite ise ev eksenli a çalışma alanında çalışan kesimlerin en yoksul kesimler olduğu ve bu alanda çalışanların ise büyük çoğunluğunu kadınların oluşturduğudur. Tekstil atölyesinde üretilen bir tekstil ürününün temizlik ve kontrolünün yapılması, bir makinenin bazı parçalarının el ile yapılması zorunluluğu, restoran- pastane gibi yemek ile ilgili işletme boyutunda üretim yapan yerlerde bazı zaman alıcı ve/veya fazlaca el emeği isteyen ürünlerin kendi işletmelerinde yapma güçlüğü ev eksenli çalışmaları işveren açısından zorunlu kılan nedenlerin başında gelmektedir. Ev eksenli çalışmalar kapsamında yapılan işler sadece bunlarla sınırlı olmayıp otomotiv sektörü de dâhil olmak üzere kimi zaman yüksek teknolojik ürünlerin de bazı bileşenleri bu kapsamda üretilebilmektedir. İşveren açısından yapılan üretimlerde kalitenin sağlanması kaygısı yanında, üretim maliyetlerin düşürülmesi ev eksenli üretimlerin yaptırılmasında en önemli faktörlerin başında gelmektedir. Ev eksenli çalışmaların hayat bulmasındaki en önemli nedenlerden bir tanesi ise seri üretimlerin veya işletme boyutundaki kimi üretimlerin detay, el işi-emeği gerektiren konularda yeterli kalite veya gıda ürünlerinde istenilen lezzetin sağlanamaması ile ilgilidir. 2.1 Tanımlar Ev eksenli çalışma, farkı ülkelerde farklı şekillerde tanımlanma ve tanımın kimleri kapsadığı konusunda tartışmalar mevcuttur. Tanımlamaların farklı olmasına rağmen ILO’nun “ev- eksenli çalışma” konusunda yapmış olduğu tanım, genel kabul görmektedir. ILO’nun 1996 tarihli ve 177 sayılı “Evde Çalışma Sözleşmesi”nin 1. maddesinde, “ev-eksenli çalışma” yı aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır: “'Evde çalışma” terimi, evde çalışan olarak anılacak olan bir kimse tarafından, (i) Kendi evinde veya işverenin işyeri hariç kendi seçtiği bir başka mekânda; (ii) Ödeme karşılığında yapılan, söz konusu kişinin ulusal yasalar, yönetmelikler ve mahkeme kararları uyarınca bağımsız işçi sayılmasını gerektirecek ölçüde özerkliğe ve ekonomik bağımsızlığa sahip olmaması kaydıyla; (iii) Teçhizatı, malzemeyi ve kullanılan diğer girdileri kimin sağladığı önemli olmaksızın, işveren tarafından belirlenen bir ürün veya hizmetle sonuçlanan iş anlamına gelmektedir. ” olarak tanımlamaktadır. ILO’nun tanımını daha kısa olarak “bir işveren veya aracı için işçinin seçtiği bir yerde, genellikle işçinin kendi evinde, işveren veya aracının denetimi olmaksızın, bir sözleşme gereğince bir malın üretilmesi veya hizmetin sağlanmasıdır (Yavuz, 1995). Kısaca eve iş verme sistemi, piyasada üretilen mal veya hizmetlerin ev içinde üretilmesi olan evde çalışma, esnek çalışma biçimlerinin en eskilerindendir. Evde çalışma modelinde zaman 9 esas alınmamakta, genellikle parça başı çalışılmakta, kimi zaman ise çalışanların kendi hesabına çalıştığı işler olmaktadır. Evde çalışmanın ülkemizdeki geçmişi eski olup bölgelere göre farklılıklar göstermekte ancak daha çok dokuma, hazır giyim, paketleme sanayinde oldukça yaygındır. Evde çalışma modelinin en büyük sıkıntısı daha çok kayıt dışı yapılan bir çalışma şekli olmasıdır. Ücretler oldukça düşük ve herhangi bir sosyal yardım ya da sosyal güvence söz konusu değildir; istihdam güvencesi de yoktur. Bu çalışma tipi kötü şartlarda çalışmanın yapılması ve ucuz emek sömürüsüne yol açması gibi nedenlerden dolayı eleştirilmektedir (Yavuz, 1995). Evde çalışma modeli işgücü piyasasında daha çok kadınlar tarafından gerçekleştiren bir istihdam biçimidir. Ev eksenli çalışma kategorisindeki çalışanlar gerek Türkiye’de gerekse bu sektörün yaygın olduğu diğer ülkelerde bu işi yapanların büyük bir bölümü kadınlardan oluşmaktadır. Kadınların bu alanda çalışma oranları gelişmiş ülkelerde dâhil olmak üzere birçok ülkede % 90’ların üzerinde seyretmektedir. Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya ve Hollanda’da ev eksenli çalışan işçilerin yüzde 95’i kadındır. Japonya’da bu oran yüzde 93.5, Cezayir’de yüzde 97’dir. Türkiye’de ücretli olarak ev eksenli çalışanların yüzde 92’si, yevmi yeli olarak ev eksenli çalışanların ise yüzde 95’i kadındır. 2.2 Tarihçe Sanayi kapitalizminin ortaya çıkışıyla birlikte (9.yüzyıl-İngiltere) ilk başlarda tamamen küçük ölçekli olarak başlayan işler (ev sanayi, atölye ) zaman içerisinde çok sayıda işçinin bir arada çalıştığı fabrikalar gelişmeye başladı. Fabrikalarda işçilerin bir araya gelmesi ile birlikte sömürü düzenin hâkim olduğu ve işçi haklarının yok denecek düzeylerde olduğu dönemlerde işçiler biraya gelerek haklarını elde etmek amacıyla sendikalaşmaya başlamışlardır. Sendikaların gelişmesiyle birlikte işçilerin haklarını kazanımları da giderek artmaya başladı. İşverenler için istenmeyen bir durum olan sendikalaşmanın etkisinin azaltılması ve daha az maliyetli alternatif üretim yolları arayışına girmeye başladılar. Süreç içerisinde geliştirilen alternatif üretim yöntemlerinden bir tanesi de ev eksenli çalışmalar olmuştur. Özellikle 21. Yüzyıl başlarında geliştirilen bu sistem daha çok fabrika, atölye gibi birçok çalışanın bir arada olduğu üretim ortamının dışında çalışanların genellikle kendi evlerinde gerçekleştirdikleri “ev-eksenli çalışma” dediğimiz çalışma biçimidir. Üretime ilişkin çeşitli aşamaların bölümlenerek veya farklı işlerin farklı kişi-gruplar ile üretiminin çalışanların mekânlarında gerçekleştirilmesidir. Bu çalışma biçiminde işler fabrika veya atölyelerden direkt olarak işveren veya aracılar tarafından evlere dağıtılıp bu işler yapıldıktan sonra tekrar fabrika veya atölyelerden nihai süreçten geçirildikten sonra son ürün haline getirilmesinden oluşmaktadır. Yapılan işler oldukça geniş bir ürün yelpazesinden oluşmakta olup, işlerin özelliğine göre değişmekle birlikte genellikle üretilen ürünün belli bölümlerinin yapılması veya montajından ibarettir. 2.3 Ev Eksenli Çalışmalar Ülkemizde İse; Türkiye’de ev-eksenli çalışma:1980’lerde başlayan dönüşüm ve dışa açılma süreci ile hızlanmaya başlamıştır. 1980 sonrasında ihracata yönelik büyüme stratejisinin en önemli sonuçlarından biri, ev-eksenli çalışmanın yaygınlaşmasıdır. Uluslararası piyasalarda rekabetin 10