FRANCISCI PETRARCA<: EPISTOL.4: l)E REBllSF AMILIARSI Blf ET VA.RI~ TUM QU,I; ADBCC TUM QU.E NONIJUll l::DIT,t: t'Allll,IAIIIU.!l SCILICET LIBRI xxmr.V ARIARU.llL IOER l'NICU:- ~UNC P■lll1l■ INTIGII IT AD PIDQ OODIC:Clllo nllllOll'■ tUUl\TI fflDIO l:J CVIA 10S.EPHI FRACAssgTTI. VO LUIIEN SECUNlJUM. J.,'LORENTltE, TYPIS FILICJS LE MONNIER. MDCCCLIII. .. .. . . . . .. .. . . ..-.·. : : \') '\\ f4<t' \i' i. FRANCISCPIE TRARC~ '(, ?- DE REBUS FAMILIARIBUS LJilER NONUS. EPISTOLAI. FRANCISCUSP ETRARCA MANFnEDO PIO DO)lINO CARPI S. P. D. Gaudct non prius de regritudinc quam de rius ,nletudinc ferme redin tei;rata sibi nunciatum esse et constanti:un animi in adversis suadcl. Crebros insullus alquc impetus fortunre, nec Jllious crebros famre volatilis his temporibus patior. Vencnalis i\\a animum spiculis, broc aures ferit, et simul bine utraquc percutit, bioc mina tur. Solebant lmla tristibus amaris dulcia misceri. Nnnc, heu, tristia et amara omnia. llla mellis ioscia duris animam figit aculeis; hroc ignara lretitire meros loquitur mrerores. Et contra fortuoam quidcm scimus unicum clypcum esse virtutis, cuius quoniam sim inops, srepe per hoc tempus Iethalibus plagis cxperior. Famam vero quibus armis sine alis evaderem? volucre monslrum est: hoc rcmcdium ele gi: de re nulla uoquam ac de nullo hominum perconta ri. Sed id rursum inutile: elsi cnim linguam freoas sem,aures non obstruxeram: ila nihil intcrrogaos audivi multa qure nolui, et morbos et funcra et graves ami corum casus, quorum ve! meminisse supplicium est. Il. t DE REBUS F,UllLL.\RlBUS Importuna tamen hrec nuncia in boe uno mihi se prre buit mitiorern, quod non prius [egritu<linisg uam conva lesceolire lu.e notiliam ingessit. Surrexisse didici-quem cecidisse nesciveram. It~ do prresenli lrelus, de prrete rito iam securus (nullus est eoim metus, nulla sollici tudo prootcriti), slupens lamen et vcluti qui prooruplas angustias incautus ovaseril, allooitus hrereo, et consi deratione vitati discriminis gaudens, tremo. IILig ratias, qui et sospitatcm tuam passus est teotari, nec est pas sus obrui, ne gravi nos opprimcret mrerore, sed ut gau dium cumulans periculo, et nos postbac tui semper avidiores, et te nobis cfficeret cariorcm. Nostras sane Pierides, si fieri possit, oplaverim tantisper herbarum nolitia permutasse, quo tibi aliquid in hoc stalu salu tiferreo pis impertirer. Creterum,q uod ego posse cup erem is qui ad le millilur iosignis pbysicus, Deo aspirante, prrestabit, et, quod hoc quoque .in rcmediis non ulti mum ponis, ego ipse, cum prirnum dabitur, sequar. Uni cum interim anlidolum, quod apud medicos nostros in venio, liis litteris insercodum duxi, quod si bona fide bauseris, sanius a quoquam Bippocrate consilium ne spcres. Est autcm ex bis ferme confeclum rebus: ut in primis te ipsum et res tuas divino volens committas ar bitrio: animum ad crelum erigas, et in ilio fìgas spei ancoram a quo uno non solum accipere potes ut sis salvus, sed ut esses aliq uid acoepisti; neque diffidas extrema tua magnifice curaturum, qui lantam de pri mordiis curam gessit; simulque ut intelligas decere virum fortem et fortunre prreliis assuefactum, morbos ac mortcrn et mortalia cuncta despicero, supra huma nos sese casus animi alis atlollentem, qni srepe, regro LIBER NONUS,- EPISTOLAI . 3 atqoe aft'ectoli cet in corpore, sanus apparoit, intraque dolorum morsus et in ipsa morte, clarum dedit experi mentum posse felicitatem in bis ipsis qure miserire vo cantur existere, veramque animi virtutem corporeis passionibus inconcussam. Ad extremom memineris ani mi habitum ad utramque parlem corpori plorimum confcrre solitum, et esse qui, suum cor clanculum exe dentes, retatis iustre tcmpus abrompant, qua nulla maior insania fingi queat; esse qui honesto gaudio ftorentes annos prorogent, mortem ac senium differentes, illa quoque, com naturre lege pervenerint, forti animo latori. Horum consilio ut acccdas vclim; depone inutilem do lorem, pelle curas supervacuas, discute damoosas ani mi nebulas. Et ad summam, quidquid premit aut tran quillitatem turbat abiicito, utile homini inter vitre huius procellas et in hoc exilio srepe famosissimum virgilia num illud exclamans: Duratee t vosmetr ebus servates ecundis. Vive et vale, nostri memor. W .IW. Augusti. EPISTOLAIl . FRANCISCUSP ETRARCAS OCRATIS UO S. P. D. De pluriwn amicorums uorum morte conqueritur : et Socratem, de cuius 01'iiine et moribus multa commemorat, in ltaliam arcessit. Te compressis aliquando gemitibus sedatisque suspiriis atque animi turbinibus, iofracta voce siccis que oculis alloquor. Sic me audies quasi hominem nau- 4 DE REBUS FA IIU.LUllBUS fragio elapsum, fessumque querimoniis, sedentem in litore, mrestum quidem, sed iam O.etu abstinentem, et parvas magnre fortunre reliquias recensentem. Mitto illas amrenissimas atque amplissimas amicitire opes, quibus abundantissimus, regibus ipsis ac terrarum dominis mihi ditior videbar, quarum repente pauperri mus fa ctus sum; non est ferendus qui imminutas deli cias suas luget. Ad necessaria vi tre prresidia, qure no stra videbantur, sed non erant, transeo. Doos mihi fratres genitrix mea, plures amicitia pepererat. Primum quidem fratrum naturalium mors infantem tulit. Secun dum mihi Cartusia, iam virum, abstulit, immo vero non mihi, sed mundo ablatum Deo reddidit, Gerardum no strum, nulla in re aut germano tibi unico secundum, aut mihi quam tibi ullis affectibµs vinctiorem. At in reliqnis , ut sileam duos, recentium mihi O.etuumm ate ria, quorum alterum Apenninus extinctum habet, alte rum terror vagus, ita ut illius certa mors, huius incer ta sit; quatuorque alios non omittam, Thomam scilicet ac Barbatum , et Lrelium et Guidonem nostrum, quorum primum Messana Sicilire, secundum Sulm o Brutiorum, tertium Roma, quartum Ianuensis ora donaverat; sed primum mihi mors tenerum, secundum _tenaxn odus, ter tium cura reipublicre, quartum vero curialis occopatio habendique studium eripuit; duo prreter hos alii contige rant, nulli vel ingenio vel amicitire gloria cessuri: Fran ciscus •e t Ioannes, conterranei mei ambo, par homi num ad unguem doctrina et morum elegantia perpoli tum. Bos mihi patria qure dedit, ipsa eripit. lta enim affixi, et nativre zonre dulcedine compediti sont, ut, cum amoris illorum pignora multa quidem et magna possi- LmBR NOl'fUS-. EPISTOLAU . deam, convictus nulla prorsus extra muros patrios spes siL lta, quoniam de amicis paribus sermo est, quorum facilior suaviorque usus, vides, nisi fallor, ut ad te unum vere tota res redit. Te autem, mi Socrates, te unum mihi, quod mirentur posteri, non tellus Ausonia, ut reliquos, dedit, sed Cereri et Baccbo et Minerva, sterilis, at virorum fertilis Annea Campinim: neve forsitan rudis lector Campaniam dici putet, Campiniam dico, inferioris Alemannire, ut nunc vulgo fertur, vel aliter extremam Gallim Belgicre particulam, qure inter lrevum Rbeni 1atus et Hollandiame t Brabantiam iacet, ut inops patria di vite gloriaretur ·ingenio, et natura suum ius teneret, e limo quolibet, et quocumque sub aere magnos spiritus procreandi. Hrec te mihi igitur talem virom genuit, atque in lucem misit illo ipso tem pore quo ego procul, alio terrarum orbe, nascebar; quamvis quem origo fecit alienigenam mansuetudo ani mi et conversatio longior, atque in primis amor mei, magna ltalum te ex parte fecerit. Mirom in tam longe natis quanta vicinitas animarum, quanta sit conianctio voluntatum, viginti iam nunc annorum testimonio pro bata. Nomen tibi a gravitate morum ac iucunditale in dictum, cumque ars musica in qua regnas Aristoxenum dici vellet, vicit iudicium amicorum ut noster Socrates dicereris. Hrec non tibi sed mihimet atque aJiis me morasse gratum fuit. Nunc te mihi unicum ferme iam laboriose vitm solamen ac levamen invida sors, inter iectis Alpibus, tendit eri pere; quod si peragit, solus sum. Id ne pati velis, per omnes te crelicolas obtestor, mihique hoc totum animi tui acumen ut expendas qu.a,soN. imise quide)Jl, seu locorum, seu teìnporum 6 DE REBUSF .UIILIARIBUS intervaUis abstrahimur, unumque prosperitatis exi mium fructum atque adversitatum remedium amitti mus, simul vivere. De hoc multa Olympio pridem no stro, sed, ut veroor, frustra, multa etiam tibi srepe et dixi et scripsi, qure quoniam memorire affiu confido, illa none paucis excitasse ne refricuissc suft'ecerit. Te ergo, quem com aliis in consilium mittere solebam, iam solum hortor ut consulas, tu orator confutatorque, tu iudex electorque sententire; et ego libens obsequor. Scis geminam nobis in Italia sedem esse: si neutra placet, tu delibera, modo ne iudicium afl'cctus impediat, ubinam commodius futuri simus. Nusquam adeo ra dicatus sum, quin blando pollice fidi amoris avelli pos sim; quo tibi, ni fallor, scrupulosius trutinanda res est. Vide si qua est via qure sparsos recolligat amicos; quod si nulla est, me, oro, iam tandem, tcque ipsum hoc expcdias l~bore; et quod nullo sidere prohibemur, tuis in Jilteris ut te videam prrestes; nam tu in meis me tam crebro vidcs, ut, nisi charitas superet, iam possim tibi esse fastidio. Vale. IV Id. Martias, Veronre. EPISTOLAII I. FRANCISCUS PETRAnCA AJIICISS UJS S. P. D. Undique se periculis circumvcntum et in lubrico positum lamentatur, eaque de causa abeundi voluntatem prodit. Reliquire nos malorum veterum exercent; honesta tem profiteri volumus, nec valemus. Nulla nobis de LIBER NONUS,- EPISTOLA lii, 7 prresenti fides, prreteriti temporis opinione laborantibus. Importune fores obsidet amica: et srepius pulsa rever titur, atque insidiis pernox latet: iures cmlibem te agere vitam velie; prrelatam sibi alteram credet, ut cui et iocognitus cmlibatus. et persoasum sit te vita simul et feminre consortio cariturum. Comites antiqui limen assuetum agmine facto circumstaot, evocant, interpel lant, diem festum et conventom nobilium matronarum alacri clamore dcnunciant. Respondes te ta)ian on ama re? Primum attoniti mirantur, mox irrident, et iniecta manu protrahunt quo nolis, ut qui mutatos aff'ectus et proximam scnectutcm, quam in se iuvenilibus adhuc animis non advertunt, ncc in coretancis suspicantur. Pro curatores et rei domcsticre ministri damnis bine instan tibus accurrendum, bine prreteritis succurrendum con sulunt. Iogererem illud Anaxagorm: Non csseme gos al mu, nisi ista periissent; aut simulalorem aut insanum putant. Amici partim residcm sollicitant et mille vias ambitionis atque avaritire ostcnduot: utendum tempore, et occasionem fortunre impigre rapiendam. Testantem superos bonis propriis contentum esse, pars vecordem nihilique hominem fastidit, pars fronte consilium oc cultare ne quis sibi pectus monstranti qurestus partem eripiat, arbitrantur. Quid maioribus insisto, com mini morum indignatio non dcsit? Sartori sutorique meo persuadere non possum ullis artibus, me Jaxiorem ve st.em et calceum vene quam soleo. Putant me fingere modestire causam, et cum multa promiserunt, non petitioni mcm, sed opinioni sure obsequuntur. Sic iam senes adolesceutum malis premimur; versantique ani mo quid hic remedii esse possit, una tantum ad salu- 8 DE REBURF AIIILIARIBUS tem ostenditur via. Aliquo terrarum fogiamus, uhi nos sanam mentem attolisse non sit incredibile, uhi possi mus tandem esse quod sumus, nec cogamur esse quod fuimus. Smpe fessis motum latus, et mutatus aer mgris profuit. Mansuescunt arbores insitm, et translata olera convalescunt. Quod ad me attinet, amici; id mihi nunc in animo est. Quamvis enim contra multorum senten tiam sit, sentio smpe alibi tranquillios senectutem agi, quam uhi adolescentia acta est. Avenione,V II Kal. Octobris. EPISTOLAIV . FRANCISCUSP ETRARCAA D IGNOTUM. Plura de adulteriis perversitate morum increbrescentibus: quorum pericula illustri exemplo demonstrat, et amicum monet ut caveat. Verbam ihi nunc metus ac dolor eliciunt. Alterum sine altero forsan tacitus tulissem. Scio quidem, scio quid est quod te et bune in te deditum attonitos habet, relictoque calle pianissimo, per abrupta falsis opinionihus excmcatos et consuetudine vinctos trahit. Sordet omne parabile, difficilia delectant, eoque magis quo ad im possibilitatem propius videntur accedere. Aperta con temnitis, obserata tentatis. Sicubi vir zelotypus aut mater anxia paterque sollicitus insignem noscitur adhi buisse custodiam, sicubi pudor ipse femineus imper via sepe vallatus est, hanc vel muneribus blanditiisque perstringere, vel aliquo novo genere fraudis transilire