Havayolu Yolcu Haklarına İlişkin Yasal Düzenlemelerin Yolcular Tarafından Değerlendirilmesi: İstanbul Atatürk Havalimanında Bir Araştırma# Ali TUNCEL Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü [email protected] Doç. Dr. Emrah ÖZKUL Kocaeli Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu [email protected] Yrd. Doç. Dr. Arif GÜNGÖR Düzce Üniversitesi, Akçakoca Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu [email protected] Özet: Bugün havayolu şirketleri teknolojik gelişmelere paralel olarak sunduğu konfor ve hız ile seyahatçiler açısından daha çok tercih edilmektedir. Bununla birlikte geçmişten bugüne kadar hava yollarında yaşanan çeşitli sıkıntılar yolcular için maddi ve manevi birçok kayıplara neden olmuştur. Son yıllarda ABD ve Batı Avrupa ülkeleri gibi gelişmiş toplumlarda tüketici hakları kapsamında getirilen düzenlemeler havayolu ile seyahat eden yolcuları da kapsayıcı boyutlara ulaşmıştır. Türkiye bu eksikliğini AB’nin söz konusu düzenlemesinin benzerini Türkçeye uyarlayarak Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde bir yönetmelikle giderme yoluna gitmiştir. Türkiye’de 3 Aralık 2011 tarihli 28131 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ve 1 Ocak 2012’de yürürlüğe giren “Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik” (Shy-Yolcu, 2012) çerçevesinde ele alınan söz konusu yönetmelik bu çalışma için de temel referans olarak kabul edilecektir. Bu çalışmada; getirilen yasal düzenlemelerle havayolu ile seyahat eden yolculara ne tür haklar sağlandığı ve havayolu şirketlerinin sorumluluklarının neler olduğu araştırılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Havayolu Yolcu Hakları, Yasal Düzenlemeler, Turizm, İstanbul Atatürk Havalimanı # Bu çalışma Düzce Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Destek Programı kapsamında desteklenmiştir. Proje Numarası: 2013.15.01.142 584 Ali TUNCEL Havayolu Yolcu Haklarına İlişkin Yasal Düzenlemelerin Emrah ÖZKUL Yolcular Tarafından Değerlendirilmesi: Arif GÜNGÖR İstanbul Atatürk Havalimanında Bir Araştırma An Evaluation by Passengers About Legal Regulations and Applications of Airline Passengers Rights: A Study in İstanbul International Airport Abstract: Today airline companies which carry both people and cargo with offering comfort and speed parallel to technological improvements, are more preferred by travellers. However, until today the inconveniences of airline cause losts of tangible and moral losses for passengers. Recently in developed countries like United States of America / USA and West European countries, settlements in coverage of user rights also involve passengers. Although there is a Turkish Civil Aviation Law number 2920 in Turkey, it is seen that there are still incompleteness about this subject. In order to overcome this, the Similar of the regulation in EU was adopted in Turkish and put in Civil Aviation General Management regulation. “The Regulation Rights of Air Line Passengers” (Shy- Passenger, 2012) that was published in an Official Gazette of the Republic of Turkey numbered 28131 dated 3 December 2011 and administered on 1 January 2012 is accepted as a main reference for this study. Keywords: Airline Passenger Rights, Legal Arrangements, Tourism, Istanbul Ataturk Airport. Giriş Yolcu ve yük taşımaya yönelik birbirine bağımlı faaliyetlerden ve birimlerden oluşan bir sistem olan havayolu ulaştırması; havayolu işletmeciliği, hava seyrüsefer ve hava trafik kontrol hizmetleri, yer ve ikram hizmetleri, eğitim, bakım, ilgili alt ve üst yapılar ve diğer havacılık faaliyetleri ile bütün bu faaliyetlerin uluslararası kurallara göre koordinasyonu ve denetimi kapsamaktadır (DPT, 1995). Yolcu ve yük taşımacılığı hizmeti sunan havayolu taşımacılığı faaliyetleri, ekonomik gelişme ve büyümede çok önemli bir rol oynamaktadır (Grosche, 2009). Teknolojik gelişmelerin yaşandığı bugünlerde, yolcu ve yük taşımaya yönelik, birbirine bağımlı faaliyet ve birimlerden oluşan havayolu ulaşım sektörü sunduğu konfor ve ulaşım süresinin kısalığı gibi nedenlerle daha da tercih edilir bir hale gelmiştir. Bu tercih sırasında bazı sorunlarda yaşanmıştır. Özellikle tatil amaçlı uçuş yapan yolcuların yaşadıkları bu olumsuzluklar (beklemeler, rötarlar, muhatap bulamama, eşyaların kaybolması, bagajların zarar görmesi vb.) bu sorunların bazılarıdır. 2012 yılında yürürlüğe giren yönetmelik ile birlikte söz 585 Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 13 konusu sorunların azaltılması, hava yolu işletmelerinin hizmet kalitesini artırması, yolcu hakları konusunda daha ciddi olunması ve neticede havayolu işletmelerine olan güvenin artması planlanmıştır. Bu araştırma ile ilgili yönetmeliğin daha geniş kitlelere duyurulması ve bu konuda farkındalık yaratılmasına ilişkin bir katkının da sağlanabileceği beklenmektedir. Ayrıca havayolu ile yapılacak seyahatlere olan talebin artacağına ilişkin beklentilerin ortaya çıkarılması bu araştırmanın önemli olabilecek bir başka yönünü oluşturmaktadır. Getirilen yasal düzenlemelerle havayolu ile seyahat eden yolculara ne tür haklar sağlandığı ve havayolu şirketlerinin sorumluluklarının neler olduğu araştırma konusu olmuştur. Elde edilecek bulgulardan, yolcu hakları konusunda getirilen düzenlemeler konusunda yolcuların bilinirlik düzeylerinin düşük olacağı, ancak uçak şirketlerine olan güvenlerinin artacağı, şirketlerin yolcularına sundukları hizmet düzeyinin artacağı, hava yollarına olan talebin artacağına ilişkin görüş ve tutumlara sahip olacakları beklenmektedir. 1. Kavramsal Çerçeve 1.1 Havayolu Taşımacılığı, Özellikleri ve Sınıflandırılması Hava taşımacılığı, kısa sürede çok hızlı teknolojik ve yapısal değişiklikler göstermiştir. Bir yandan geniş kapasiteli, yakıt tasarrufu sağlayan, düşük gürültü ve emisyon seviyelerine sahip uçakların geliştirilmesinin; havayolu şirketlerinin faaliyetleri, yönetimi, hizmet kalitesi ve kapsamı üzerinde büyük ölçüde etkisi olurken diğer yandan serbestleşme, özelleştirme, sektörün daha ticari bir yapıya dönüştürülmesi ve işbirliklerinin oluşması sektörün yapısını değiştirmiş ve sektörü tüketicilerin hakim olduğu bir pazara dönüştürmüştür (DPT, 2001). Toplu gezi turizminin yapılmaya başlandığı 1950’li yıllardan itibaren turizm-havayolu ilişkisi önem kazanmaya başlayarak, tur operatörlerinin geniş halk kitleleri üzerinde turizme olan istemlerini artırmak için başta gelen uğraşlarından biri olmuştur. Seyahat hizmetlerinin bu denli örgütlenmiş ve bütünleştirilmiş şekli ise “PAKET TUR” olarak adlandırılmaktadır. Şüphesiz, toplu-gezi turizmini yaratan ve böylece uluslararası turizmin hızlandıran paket turlar genellikle en etkin bir biçimde “havayolu” (uçak) ile yapılmaktadır. Havayolları ile yapılan seyahatlerin 1950 yılından beri sürekli bir şekilde büyümesi, “turizm-havayolu” ilişkisinin birbirine bağımlı olduğunu ve aralarında doğrusal bir fonksiyonun bulunduğunu göstermektedir. Günümüzdeki turizm hareketlerinin büyük bir bölümü için ulaştırma, havayollarını ifade etmektedir (Gürdal, 1995). Ulaştırma türü hakkında genel bir değerlendirme yapıldığında; 2014 yılı verilerine göre havayolunun %54, karayolunun %39, denizyolunun %5 586 Ali TUNCEL Havayolu Yolcu Haklarına İlişkin Yasal Düzenlemelerin Emrah ÖZKUL Yolcular Tarafından Değerlendirilmesi: Arif GÜNGÖR İstanbul Atatürk Havalimanında Bir Araştırma ve demiryolunun %2’lik paya sahip olduğu anlaşılmaktadır. Yıllara göre değişim incelendiğinde havayolu ile ulaştırma %42’lik düzeyden %12’lik bir artış sağlamıştır (WTO, Tourism Highlights, 2015). Diğer ulaştırma araçlarındaki düşüş, geleceğe ilişkin beklentiler açısından havayolunun önemini artıracağını ortaya koymaktadır. Havayolu taşımacılığı kendine has birçok özelliği bünyesinde barındırmaktadır. Bu özelliklere havayolu işletmelerinin karlı bir şekilde ayakta kalabilmeleri için, sektörü etkileyen ekonomik, politik, teknolojik, hukuksal ve çevresel etkilerle birlikte seçilen işletme stratejileri açısından bakmak daha açıklayıcı olacaktır (Şengür, 2004). Havayolu taşımacılığı sektörü diğer sektörler ile etkileşim içinde olmasıyla birlikte, kendi bünyesinde oluşturmuş olduğu bir takım temel özelliklere sahiptir. Bu temel özellikleri aşağıdaki biçimde sıralamak mümkündür (Dökmen 1998; Wells 2004; Aslan, 2007; Kuyucak ve Şengür, 2009);  Havayolu taşımacılığı, oligopol pazar özelliği göstermektedir. İşletmeler, oligopol pazarın özelliği olarak, karşılıklı bağımlılık esasına göre rekabet etmenin yanı sıra diğer oligopol pazar özelliklerine de sahiptirler.  Havayolu işletmeleri, sahip oldukları varlıklarının büyük çoğunluğunun teknolojik gelişmeye bağlı olması sebebiyle, teknolojik gelişmelerden oldukça fazla etkilenmektedir.  Havayolu taşımacılığı sektörü, yakıt maliyetleri gibi kendi kontrolünün dışında gerçekleşen olaylara karşı hassastır. Dünya petrol fiyatlarındaki artışlardan ve hükümetlerin uyguladığı vergi politikalarından etkilenmektedir.  Havayolu taşımacılığı sektöründe, uzmanlaşmış çalışanların eğitimleri ve bu kişilere verilecek ücretler, işletmeler için bir maliyet oluşturmaktadır. Ancak, müşterilere sunulacak hizmetlerin çalışanlar tarafından karşılanması, müşteride oluşturulacak her memnuniyetin işletmeye olumlu katkılar sağlayacağı düşünüldüğünde işletmeler açısından bu maliyet unsurunu katlanır kırmaktadır.  Havayolu sektöründe oluşan talep, ekonomide meydana gelen olumsuz dalgalanmalardan doğrudan etkilenmektedir. Kişilerin gelir seviyeleri de ekonomik dalgalanmalardan olumsuz etkileneceği için tatil amaçlı seyahat eden yolcuların oluşturduğu talep, iş amaçlı seyahat eden yolcuların oluşturduğu talebe göre daha fazla etkilenmektedir. 587 Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 13  Havayolu taşımacılığı hizmeti, güvene dayanan bir ürün özelliği taşımaktadır. Ancak, hizmetin tüketim öncesinde denenme imkânının olmayışı nedeniyle, müşterilerin tek bir havayolu işletmesine olan bağlılıkları çok düşük bir seviyede gerçekleşmektedir.  Havayolu taşımacılığı ulusal ve uluslararası hukuki düzenleme ve kurallara tabidir. Ulusal anlamda, havayolu işletmeleri emniyet ve seyrüsefer konularında devlet gözetiminde bulunmaktadırlar. Uluslararası düzeyde ise, hava trafik haklarına göre diğer ülkelere yapılacak seyrüseferler için uluslararası anlaşmalara göre taşımacılık faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.  Havayolu işletmelerinde hizmet üretimi ile hizmetin müşteriye ulaştırılması eş zamanlı olarak gerçekleşmektedir ve ulaştırma başlı başına bir deneyim ürünü olup kalitesi çoğunlukla tüketim anında değerlendirilmektedir.  Havayolu işletmelerin yapısı gereği bazı hizmetlerin işletme dışındaki bir kaynaktan satın alınması, işletmelerin temel yetkinliklerine odaklanmasını sağlamakta ve rekabet avantajını elde etmelerini sağlamaktadır.  Havayolu işletmesinin ürünü ise, yolcuların ihtiyaçlarını karşılamak için sunulan uçuş-içi kabin hizmetleri, biletleme, bagaj transfer hizmetleri, kargo hizmetleri gibi tüm hizmetleri içerir.  Havayolu taşımacılığı sektörü yapısal olarak üreticiler ve tüketiciler olmak üzere iki ayrı boyuttan oluşmaktadır. Bu doğrultuda, üreticiler; imalatçı işletmeler, hükümetler, havayolu taşımacılığı, havacılık destek hizmetleri ve havaalanı hizmetlerinden oluşmaktadır. Tüketiciler ise; yolcular ve kargo olmak üzere iki temel alt gruptan oluşmaktadır. Havayolu taşımacılığının yapısı Şekil 1’de kapsamlı olarak gösterilmektedir. Havayolu işletmelerinin çeşitli kriterlere göre sınıflandırıldığı görülmektedir. ICAO havayolu işletmelerini yaptıkları operasyonun türüne, trafik tipine, pazarda üstlendikleri rollere veya operasyonun büyüklüğüne, ekonomik önem derecesine ve sahiplik yapısına göre sınıflandırılmaktadır (ICAO, 2004, Arıkan ve Ahipaşaoğlu, 2005:137). Bu sınıflandırma içerisinde yer alan işletmeler başlıca aşağıdaki gibidir; 588 Ali TUNCEL Havayolu Yolcu Haklarına İlişkin Yasal Düzenlemelerin Emrah ÖZKUL Yolcular Tarafından Değerlendirilmesi: Arif GÜNGÖR İstanbul Atatürk Havalimanında Bir Araştırma Operasyonun tipine göre: Tarifeli havayolu işletmesi (Scheduled air carrier), Tarifesiz havayolu işletmesi (Non-scheduled air carrier), Charter havayolu işletmesi (Charter carrier), Trafik tipine göre: Yolcu taşıyan havayolu işletmesi ve Kargo taşıyan havayolu işletmesi, Pazarda üstlendikleri role veya operasyonlarının büyüklüğüne göre: Büyük havayolu işletmesi (Major air carrier), Bölgesel havayolu işletmesi (Regional carrier), Besleyici havayolu işletmesi (Feeder carrier), Banliyö havayolu işletmesi (Commuter carrier). Pazardaki durumları ve ekonomik önem derecesine göre: Belli bir pazara hitap eden havayolu işletmesi (Niche carrier), Yeni kurulmuş havayolu işletmesi (Start-up carrier), Pazara yeni giren havayolu işletmesi (New entrant carrier), Düşük maliyetli havayolu işletmesi (Low-cost carrier. Sahiplik yapısına göre: Devlet sahipliğindeki havayolu işletmeleri (State-owned carrier), Özel havayolu işletmesi (Private carrier), Ortak Havayolu İşletmesi (Joint venture carrier). 1.2. Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (Shy-Yolcu) Yukarıda belirtildiği gibi havayolu ile ilgili problem yaşayan yolcuların durumlarına ilişkin oluşturulan yönetmelik seyahat eden yolcuların sahip olduğu haklar ve bu hakların geçerli olduğu durumları açıkça ortaya koymaktadır. Bu haklar aşağıdaki gibidir (Shy-Yolcu, 2012: 1-3); Uçağa Kabul Edilmeme Durumunda Getirilen Haklar: Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, bir uçuşta uçağa kabul edilmeme durumunun öngörülmesi halinde, öncelikle ilgili yolcu ile uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi arasında mutabık kalınacak menfaatler karşılığında rezervasyonundan feragat edecek gönüllüler isteyecektir. Gönüllülere, Madde 9’a (Geri Ödeme veya Güzergâh Değişikliği Hakkı) uygun olunarak söz konusu yardım belirtilen kararlara ek olarak gerçekleştirilecektir. Eğer yolcular kendi iradeleri dışında uçağa kabul edilmezler ise, havayolu şirketi 1 Ocak 2012’de yürürlüğe giren “Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmeliğin “Tazminat Hakkı (m.8) veya “Geri Ödeme ya da Güzergâh Değişikliği Hakkı (m.9) ya da Hizmet Hakkı (m.10) kurallarını yolcularına uygulayacaktır (Shy-Yolcu, 2012: 3- 4). 589 Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 13 Şekil 1: Havayolu Taşımacılığının Yapısı (Dökmen, 1998: 10) Uçuşların İptali Durumunda Getirilen Haklar: Rezervasyonu yapılmış bileti olan en az bir yolcunun taşınmaması veya seferin gerçekleşmemesi halinde iptalden bahsedilebilir. İptal durumunda seyahatin mesafesine göre belirli koşullarda yolcuya ödenecek tazminat miktarı ve ona sunulması gereken hizmetler tüzükle belirlenmiştir (Kaya, 2012: 140). Uçuşları iptal edildiği durumlarda, hava taşıyıcısı firmanın sorumlulukları aşağıdaki şekilde belirtilebilir: 590 Ali TUNCEL Havayolu Yolcu Haklarına İlişkin Yasal Düzenlemelerin Emrah ÖZKUL Yolcular Tarafından Değerlendirilmesi: Arif GÜNGÖR İstanbul Atatürk Havalimanında Bir Araştırma • Bilet ücretinin tamamının en geç yedi gün içinde ödenerek, yolcunun seyahatinin ilk başlangıç noktasına ilk fırsatta dönmesini sağlayacak bir dönüş uçuşunun ücretsiz sağlanması, • Benzer taşıma şartları altında, ilk fırsatta son varış yerine güzergah değişikliğinin sağlanması, • Son varış yerine, boş koltuk durumuna bağlı olarak, yolcunun uygun göreceği daha sonraki bir tarihte, benzer taşıma şartları altında güzergâh değişikliğinin yapılması. Bekleme süresine göre de havayolu işletmelerinin ayrıca; • İki-üç saat arası gecikmelerde, makul ölçüde sıcak ve soğuk içecekler, • Üç ila beş saat arası gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek, • Beş saat ve üzeri gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek, ilave sıcak ve soğuk içecekler ile ilave hafif ara yemeği, • Bir veya daha fazla gece konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda veya yolcu için ilave bir konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda, otelde veya uygun bir konaklama tesisinde konaklama, • Havaalanı ve konaklama yeri (otel veya benzeri) arasındaki ulaşım bedelini ödeme zorunluluğu vardır. Bunlara ek olarak süre kısıtlaması olmaksızın ise; • İki telefon görüşmesi, faks mesajı veya e-posta hizmeti teklif etme zorunluluğu bulunmaktadır. Yolcuya hangi durumlarda (örneğin siyasi istikrarsızlık, hava şartları, güvenlik riskleri, grevler vs.) tazminat ödenmeyeceği de ayrıca düzenlenmiştir. Ancak olağan üstü bir durumun gerçekleşmesi durumunda da yiyecek, konaklama, vs. hizmetlerin yolcuya sunulması gerekmektedir (Kaya, 2012: 140). Uçuşların Tehiri Durumunda Getirilen Haklar: Uçuşların tehiri durumunda uçuşu gerçekleştiren havayolu işletmesi planlanan hareket saatinden itibaren, • 1500 kilometreden (1500 km dâhil) daha kısa ve iç hatlardaki uçuşlar için iki saat veya daha fazla, • 1500 ile 3500 (3500 km dâhil) kilometre arası uçuşlar için üç saat veya daha fazla, 591 Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 13 • 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saat veya daha fazla. Havayolu işletmesi yukarıda belirtilen tehir durumlarında yolculara bekleme süresine uygun olarak yiyecek-içecek, haberleşme, duruma göre konaklama ve ulaşım hizmetleri sağlamak zorundadır. Ayrıca tehir en az 5 saat olduğunda ilgili havayolu işletmesi yolculara bilet ücretinin tamamını en geç yedi gün içinde ödeyerek, yolcunun seyahatinin ilk başlangıç noktasına ilk fırsatta dönmesini sağlayacak bir dönüş uçuşunu ücretsiz sağlanmak zorundadır (Shy- Yolcu, 2012: 7). Tazminat Hakkı: Türkiye’de 1.1.2012’de yürürlüğe giren ilgili yönetmeliğin tazminat hakkını düzenleyen 8.maddesine göre; • 1500 km veya daha kısa süreli tüm uçuşlar için 250 Avro’nun TL cinsinden karşılığı, • 1500-3500 km arası uçuşlar için 400 Avro’nun TL cinsinden karşılığı, • 3500 km’den daha uzun uçuşlar için 600 Avro’nun TL cinsinden karşılığı, tutarında tazminat verilir. Üst veya Alt Hizmet Sınıfına Yerleştirme: Havayolu şirketi, bir yolcuyu biletin satın alındığı hizmet sınıfından daha üst bir hizmet sınıfına yerleştirdiği takdirde herhangi bir ek ödeme talep edemez. Tersine yolcunun daha alt bir hizmet sınıfına yerleştirilmesi durumunda, bilet ücretleri arasındaki farkın iadesine ek olarak; • 1500 km veya daha kısa süreli tüm uçuşlar için bilet ücretinin %30’u, • 1500-3500 km arası uçuşlar için bilet ücretinin %50’si, • 3500 km’den daha uzun uçuşlar için bilet ücretinin %75’i yedi gün içinde çeşitli ödeme araçları ile yolcuya ödenmesi zorunludur. Hareket Kabiliyeti Kısıtlı veya Özel İhtiyaçları Olan Kişiler: Havayolu şirketi, Hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler ve refakatçileri ile refakat etmek için sertifikalandırılmış rehber köpekler ve tek başına seyahat eden çocukların taşınmasına öncelik tanınır. Uçağa kabul edilmeme, iptal ve her türlü tehir söz konusu olduğunda, bu kişiler en kısa zamanda yiyecek-içecek, konaklama, haberleşme, ulaşım gibi hizmetleri alma haklarına sahiptirler. Yolculara Haklarını Bildirme Yükümlülüğü: Havayolu taşıyıcısı şirket bir iptal durumu ya da en az iki saatlik bir tehir söz konusu ise her yolcuya haklarını sözlü, yazılı ve/veya elektronik formatta bildirmekle yükümlüdür. Yolcuyu uçağa kabul etmeyen veya bir uçuşu iptal eden hava taşıma işletmesi, 592 Ali TUNCEL Havayolu Yolcu Haklarına İlişkin Yasal Düzenlemelerin Emrah ÖZKUL Yolcular Tarafından Değerlendirilmesi: Arif GÜNGÖR İstanbul Atatürk Havalimanında Bir Araştırma etkilenen her yolcuya bu yönetmeliğe göre tazminat ve yardım kurallarını belirleyen yazılı bir bildirim sunmakla yükümlüdür. Havayolu şirketi, check-in işlemi sırasında, “Uçağa kabul edilmediğiniz, uçuşunuz iptal edildiği veya en az iki saat tehir edildiği takdirde, alacağınız hizmetler ile ilgili haklarınızı belirten metni check-in kontuarından veya uçağa biniş kapısından isteyiniz.” ifadesini içeren Türkçe ve İngilizce bir bildirimin okunaklı bir şekilde yolcular tarafından açıkça görülebilmesini sağlamak zorundadır. 2. Araştırmanın Yöntemi 2.1. Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın temel amacı “Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmeliğe ilişkin bilinirlik düzeyleri ile bu yönetmelik hakkındaki görüş ve tutumlarını belirlemektir. Bu temel amacın yanında;  Araştırmaya katılan katılımcıların demografik özellikleri ile yönetmeliğin bilinirlik düzeyi,  Araştırmaya katılan katılımcıların uçakla seyahat sıklıkları ile yönetmeliğin bilinirlik düzeyi,  Araştırmaya katılan katılımcıların demografik özellikleri ile bilinçli yolcu davranışı,  Araştırmaya katılan katılımcıların uçakla seyahat sıklıkları ile bilinçli yolcu davranışı,  Araştırmaya katılan katılımcıların demografik özellikleri ile bilgilendirme faktörü,  Araştırmaya katılan katılımcıların uçakla seyahat sıklıkları ile bilgilendirme faktörü arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını tespit etmek gibi alt amaçlar da bulunmaktadır. Araştırmada tanımlayıcı araştırma modeli kullanılmıştır. Tanımlayıcı araştırma modeli, mevcut problemi ve bu problemle ilgili durumları, değişkenleri ve değişkenler arasındaki ilişkileri tanımlamaktadır (Kurtuluş, 2004: 252). Araştırma hipotezlerinin katılımcıların demografik özellikleri ve uçakla seyahat sıklıkları değişkenleri ile kurulmasının nedeni belirtilen değişkenlerin ilgili yönetmeliğin bilinirlik düzeyini etkileyeceğinin düşünülmesidir. İstanbul Atatürk Havalimanından seyahat eden yerli yolcular araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Ancak havayolları ile seyahat eden yolcuların uçuş zamanları ve sayılarını net olarak belirlemek oldukça güç olmaktadır. Ayrıca 593