T.C. KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EKONOMİK ANTROPOLOJİ VASITASIYLA EKONOMİYE BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM VE KARL POLANYİ ÖRNEĞİ Ayşe ÖNER ÇEVEN İşletme Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi KARAMAN – 2017 T.C. KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EKONOMİK ANTROPOLOJİ VASITASIYLA EKONOMİYE BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM VE KARL POLANYİ ÖRNEĞİ Ayşe ÖNER ÇEVEN İşletme Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan AYTAR KARAMAN – 2017 i ÖNSÖZ Bu çalışmanın ortaya çıkması için akademik desteklerini esirgemeyen başta Prof. Dr. Osman Çevik’e ve danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan Aytar’a ilgileri ve hassasiyetleri için saygı ve sevgilerimi sunar, bütün kalbimle teşekkür ederim. Ayrıca bu çalışma süresince bana destek olan sevgili eşim Miraç Çeven’e, aileme ve destek olmaya çalışan yakın arkadaşlarıma iyi ki varsınız demeyi bir borç bilir ve yürekten teşekkür ederim. ii ÖZET Ekonomik antropoloji kapsamında antropolojik bilgilerin gösterdiği şekilde ekonomik meselelerin toplumsal ve kültürel bir niteliği olduğu ortaya konmaktadır. Ekonomi konusunda toplumsal boyutun göz ardı edildiği noktalar antropologların ve iktisatçıların görüşleri çerçevesinde karşılaştırmalı bir metotla açıklanmaktadır. Ampirik verilere dayalı antropolojik bilgilerle ekonomik meselelerde insani boyutun göz ardı edilmesi kritik edilmekte ve ekonomi konusunda toplumsal yapının ve faktörlerin dikkate alındığı bütüncül bir yaklaşım savunulmaktadır. Bu konuda güçlü bir referans ve örnek olarak ünlü sosyal bilimci Karl Polanyi ele alınmakta ve onun ekonomik antropoloji vasıtasıyla ekonomiye bütüncül yaklaşım açıklanmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın nihai amacı; antropolojinin ekonomiye bütüncül bir yaklaşım için katkı ve hizmetini değerlendirmektir. Nihai hedefi: ekonomik antropolojinin ekonomik meselelere bütüncül bir yaklaşım için önemli bir araç olarak göz önüne alınabilir olduğunu ortaya koymaktır. Bu yolla antropoloji disiplini ile diyalog kurmanın; iktisat ve işletme alanlarında meselelerin bütüncül bir şekilde ele alınması ve analiz edilmesi açısından kullanılabilirliğini göstermektir. Anahtar Kelimeler: Ekonomik Antropoloji, Ekonomiye Bütüncül Yaklaşım, Karl Polanyi iii ABSTRACT Within the context of economic anthropology is revealed as the anthropological knowledges showed that economic matters have a social and cultural characteristic. It is explained points which is disregarding social dimension about economy in the view of anthropologists and economists with a comparative method. With anthropological knowledges based on empirical data, it is criticized disregarding humanistic dimension of economic matters and premediating a holistic approach to economy that is considered social structure and social factors. In this particular as a powerful reference and example is addressed famous social scientist Karl Polanyi and ıt is explained his holistic approach to economy through economic anthropology. In this context ultimate purpose of this study is evaluate contribution and service of anthropology for a holistic approach to economy. Ultimate goal of the study is reveal that economic anthropology could be taken into consideration as an important tool for a holistic approach to economic matters. In this way it is showed up establishing dialog with anthropology that is utilizable from the standpoint of holistically analysis and understanding of matters in the fields of economics and business. Keywords: Economic Anthropology, Holistic Approach to Economy, Karl Polanyi iv İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ....................................................................................................................... i ÖZET ........................................................................................................................ ii ABSTRACT ............................................................................................................ iii İÇİNDEKİLER ........................................................................................................ iv GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 I.BÖLÜM EKONOMİK ANTROPOLOJİ VASITASIYLA EKONOMİYE BÜTÜNCÜL BİR YAKLAŞIM 1.1. Antropoloji...........................................................................................................8 1.2. Antropoloji ve Ekonomi…………………………..…………………………...14 1.3. Bir Disiplin Olarak Ekonomik Antropoloji ve Ekonomiye Bütüncül Bir Yaklaşım……………………………………………………………………….........25 II. BÖLÜM KARL POLANYİ VE EKONOMİK ANTROPOLOJİ VASITASIYLA EKONOMİYE BÜTÜNCÜL BİR YAKLAŞIM 2.1. Karl Polanyi ve Ekonomik Antropoloji…………………………………..........48 2.2. Karl Polanyi’ den “Büyük Dönüşüm”: Ekonominin Toplum İçine Yerleşikliği ve Piyasa Ekonomisinin Kendiliğindenlik Yanılsaması……………………..............64 2.3. Polanyi’nin Ekonomik Antropoloji Vasıtasıyla Ekonomiye Bütüncül Yaklaşımı ve Katkıları…………………………..........................................................................80 v SONUÇ…………………………………………………………………………….90 KAYNAKÇA……………………………………………………………………...96 1 GİRİŞ İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için gerçekleştirdikleri üretim, tüketim ve dağıtımla ilgili meseleleri kapsayan ekonomik yaşam; tüm insan grupları açısından hayatın yaşamsal bir fonksiyonudur ve bu yüzden insan yaşamının ayrılmaz bir parçasıdır. Ekonomik yaşamı olmayan insan topluluğu olmadığı gibi, insansız bir ekonomik yaşam da söz konusu değildir. Dolayısıyla ekonomik meselelerin insani bir boyutu vardır. İnsan davranışlarının ise çok farklı yönleri ve kaynakları bulunduğu bilinmektedir. Bu yüzden davranış bilimleri davranışa etki eden etkenleri bütüncül bir şekilde ele almaya çalışmaktadır. Davranış bilimlerinin oluşumunda rol alan önemli unsurlardan birinin antropoloji olduğu kabul edilmektedir. Antropoloji disiplini saha çalışmaları, karşılaştırmalı ve çapraz kültürel analizleriyle; ekonomik yönden insan ilişkilerinin, meselelerinin ve davranışlarının oluşumunu, ekonomik meselelerin çok yönlü insani yapısını ve boyutlarını çözümlemeye yönelik geniş ve bağıntılı bir bilgi hazinesi sağlamaktadır. Bu bağlamda antropoloji disiplininin, iktisat ve işletme disiplinleri ile bağıntılı olduğu görülmektedir. Antropoloji ve ekonomi ilişkisine bakıldığı zaman karşımıza ilk önce ekonomik antropoloji çıkmaktadır. Ekonomik antropoloji, antropolojinin bir alt dalı olarak ortaya çıkmıştır. Antropoloji disiplinin esas ilgi alanı doğrudan ekonomi değildir. Antropoloji disiplini; insan çeşitliliğini tüm yönleriyle anlamlı ve anlaşılır kılmaya çalışan bir bilim dalıdır. Bu sebeple antropoloji disiplininde insan toplulukları tüm yönleriyle karşılaştırmalı bir metotla ele alınmaktadır ve incelemektedir. Dolayısıyla antropoloji disiplini içerisinde ekonomi, insan hayatının yaşamsal yönlerinden biri olarak ele alınmakta olup; insanların ekonomik yönden ele alındığı alan ekonomik antropoloji olarak adlandırılmaktadır.