Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye Stella Potgieter Vakgroep: Praktiese Teologie, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus, Potchefstroom, Suid-Afrika Abstract Ancient times were characterised by strict regulations regard- ing male sexuality, and individuals made no decisions regard- ing their sexuality. Males were expected to take part in certain homosexual and sodomising rituals at certain times, in the correct company and according to the appropriate rules. Especially those in the highest echelons of society were preoccupied with personal freedom, hedonism and self- centredness regarding the human body and sexuality. In this paternalistic society power was lodged with the male head of the household who had power over everything and everyone, even over the sexuality of others. “Empire” as control of the powerful over the bodies of others was common during ancient times. Youths were placed under the care of older males for pedagogical reasons and bonding, and these included sexual relations. Enslaved youths were also sexually abused, which shows that total dominance creates the foundation of ancient ethics. Rituals played an im- portant role in these times and initiation rituals were used to recruit youths. Sexual relations where one partner was domi- nant and the other submissive were commonplace. Fathers also had power over life and death and children were only recog- nised as living beings with needs once the father accepted the child. Women were only indirectly considered as vessels of reproduction and satisfaction, and were not allowed to enjoy sexual intercourse. Early church leaders did not react positively to sodomy and regarded it as a sin, but still did not write about it. Ancient times are recognised as an era preoccupied with power – power over everyone and everything – even sex. This article looks at “empire” from this perspective of exercising power over the bodies of the young. Studia Historiae Ecclesiasticae, December 2011, 37 – Supplement, 241-257 2 Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye Opsomming Antieke tye was ʼn tydperk waar streng voorskrifte aangaande manlike seksualiteit gegeld het en daar geen individuele besluite geneem is nie. Manlike individue moes deur bepaalde homoseksuele pederastiese ervarings beweeg op die regte tyd, in die regte geselskap en volgens die regte reëls. Veral vir die- gene wat op die hoogste vlakke van die sosiale strukture was, was persoonlike vryheid, genot en ʼn selfgesentreerdheid aan- gaande die menslike liggaam en seksualiteit ʼn wyse van be- staan. In ʼn paternalistiese samelewing was mag gesetel in die manlike hoof van die gesin en het hy mag oor alles en almal gehad – tot oor hulle seksualiteit. “Emporium” (empire) as die beheer van magtiges oor die liggame van andere was ʼn algemene verskynsel in antieke tye. Seuns is onder die sorg van ouer mans geplaas vir pedago- giese redes en ook vorming, maar seksuele omgang was nie hierby uitgesluit nie. Slaweseuns is ook seksueel misbruik wat daarop wys dat algehele dominansie die grondslag vir antieke etiek skep. Rituele het ʼn belangrike rol in die antieke tyd gespeel en inisiasierituele is beoefen om die jong seun te werf. Seksuele verhoudings wat dui op ʼn magsverhouding, waar een deelnemer dominant en die ander passief is, was aan die orde van die dag. Vaders het ook die mag oor lewe en dood gehad en kinders is eers gesien as ʼn lewende wese en iemand met be- hoeftes sodra die vader die kind aanvaar het. Vroue is slegs indirek in ag geneem as instrumente vir voortplanting en bevre- diging en is nie toegelaat om seksuele omgang te geniet nie. Vroeë kerkvaders het hulself nie positief uitgespreek oor pederastiese praktyke nie en dit is as sonde afgemaak; tog is daar nie daaroor geskryf nie. Die antieke tydperk word erken as ʼn absolute magsbe- hepte tydperk – mag oor alles en almal – selfs oor die seksuele. Hierdie artikel kyk na “emporium” vanuit hierdie perspektief van mag neem oor die liggame van kinders. Fokus van die artikel Hierdie studie ondersoek literatuur rakende pederastie en die mag wat die erastes (volwasse man) oor die eromenis (jong seun) in antieke tye gehad het. Seksualiteit is nie gesien as ʼn deel van ʼn kind se grootwordproses nie. Dat Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye 3 daar ʼn tydperk in ʼn kind se lewe is waar daar ʼn seksuele ontwaking is, waartydens die kind homself as ʼn seksuele wese ontdek en bewus raak van sy aangetrokkenheid tot die teenoorgestelde geslag, was nie gedurende die antieke tyd ter sprake nie. Dié artikel bied ʼn genuanseerde beeld op pederastie en die mag wat ryksdenke, oftewel emporium, sou hê. Inleiding Deur die eeue heen kan ons hemelsbreë verskille waarneem tussen wat ver- skillende kulture normaal en toelaatbaar vind rakende seksuele houdings en konvensies (Hyam 1990:6). Hierdie ooglopende variasies, wat deur antro- poloë uitgewys word, kan slegs verduidelik word aan die hand van die verskille in kulturele leer en nie deur genetiese variasie nie (Hyam 1990:6; Laes 2006:275). Wanneer Plato of Anacreon praat van liefde wat ʼn manlike persoon vir ʼn seun het, weet ons nie watter soort verhouding na verwys word nie en of daar mag en gesag teenwoordig was nie. Antieke Grieke en hulle gehore was betrokke in verhoudings met seuns of was bevriend met iemand wat in ʼn verhouding met ʼn adolessente seun was, maar hulle het nie baie moeite gedoen om vrae te beantwoord wat ons vandag vra nie, byvoorbeeld hoe oud die seuns was, hoe die man en die seun teenoor mekaar opgetree het en hoe hulle hul gevoelens uitgedruk het. Homoseksualiteit en pederastie as diskoers In die antieke wêreld het die woord “homoseksueel” of “heteroseksueel” nie bestaan nie, maar dit is verkeerd om te beweer dat die antieke mens nie van die homoseksuele oriëntasie bewus was nie, bloot omdat die begrip “orient- tasie” se sogenaamde wetenskaplike bevindings destyds nie bekend was nie (Percy 1996:9; Potgieter 2006:49). The ancient Greek and Latin languages have no word that can be translated as homosexual, largely because these societies did not have the same sexual categories that we do. Our concepts and categories of sexual expression are based on the genders of the two partners involved: heterosexuality when the partners are of the opposite sex, and homosexuality when the partner is of the same sex. In other times and among other peoples, this way of thinking about people simply doesn’t seem to apply — anthropologists, historians, and sociologists have described many cultures in which same-sex eroticism occupies a very different place than it does in our own (Mondimore 1996:3-4). 4 Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye Die Kommissie van Leer en Aktuele sake van die Sinode van Wes- en Suid- Kaapland van die Nederduitse Gereformeerde Kerk voer aan dat die Griekse kultuur waarskynlik die mees beskaafde vorm van homoseksuele praktyke gehad het. Volgens die kommissie was daar ʼn “Instituut van Pederastie” wat homoseksuele dade tussen ouer mans en jonger mans (seuns) bevorder het. Jong seuns van tussen 12 en 16 jaar oud is met die oog op hulle “opvoeding” en vorming onder die sorg van ouer mans geplaas (Cantarella 2002:ix). Die Romeine het vereis dat die geliefde moet deelneem aan 'n intellektuele, siel- kundige en seksuele spel wat heeltemal buite die mentaliteit van 'n Romeinse burger lê. Die antieke Grieke het bepaal dat die persoon wat verlief geraak het op ʼn seun hom eers die hof moes maak. Die volwasse persoon moes liefde aan die seun bewys en hom oortuig van die erns van sy bedoelings. Aan die ander kant het dit vir die Romein net oor sy eie manlikheid gegaan (Cantarella 2002:98). Seksuele omgang sonder liefde is egter leeg en dit sou amper op dieselfde vlak lê as verkragting. Liefdelose seksualiteit degradeer die mens tot ʼn fisiologiese en biologiese masjien wat alleen maar op instink en op hormone reageer (Steyn 2006:137). Sommige outeurs uit daardie tyd prys pederastie as die mees vol- maakte voorkoms van liefde. Die Romeinse wêreld was ʼn man-gesentreerde wêreld. Die mooi, begeerlike lyf was dié van ʼn breëbors jongman. Daar is nie onderskeid getref tussen heteroseksuele en homoseksuele begeerte nie (Carroll 2010:7). Die grootste versoeking was die manlike liggaam. Erotiese belewenisse was deel van ʼn wêreld gevul met magiese kragte en bomenslike persone. Hulle waardes was verweef met status, hiërargie, gesag en manlike voorkeure. Dieselfde mense het in die loop van drie of vier eeue hulle opvat- tings oor erotiese gedrag en liggaamlikheid verander, maar steeds nog nie in terme van gelykheid, wedersydse respek, inherente skoonheid en seks as ʼn volle faset van alle liggame gedink nie (Botha 2006). Seksuele omgang was nie beperk tot tussen ʼn man en vrou nie. Hul siening was dat vroulike genot iets is om te beheer. Vroue is slegs indirek in ag geneem as instrumente van voortplanting en bevrediging (Cantarella 2002:112). Mans het omgang met mans gehad. Hulle het selfs seuns uit bordele ontbied tydens die cena (Van den Berg 2005). Vir 'n Romein was een van die grootste deugde sekerlik viriliteit; dit was ook 'n politieke deug want politiek het hand aan hand geloop met mag. Van kinderdae af is Romeine groot- gemaak om te domineer. As 'n Romeinse burger het die individu 'n enkele taak gehad: om die wat hom teenstaan te oorheers en om oor die wat hul aan hom oorgegee het te heers. Algehele dominansie skep die grondslag vir Romeinse etiek. Die Romein moes sy stempel oral afdruk – by medeburgers, deur die polities korrekte taalgebruik, en ook by alle ander Romeine – deur die krag van sy wapens en die meerderwaardigheid van sy wetgewing. Om uiteindelik 'n waardige Romeinse burger te word moet die individu van 'n Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye 5 vroeë ouderdom af leer om sy wil af te dwing – ook sy seksuele wil (Cantarella 2002:98). Die seksuele gebruik van kinders in die antieke wêreld was trouens 'n algemeen aanvaarde praktyk en is nie gesien as molestering nie (Corby 1998:14). Tydlyn van pederastie Die meeste Griekse literatuur wat ná 600 vC geskryf is verwys na pederastie, maar is selde spesifiek oor wat, indien enigiets, seksueel gebeur het (Percy 1996:6). Pederastie is nie geïnstitueer tot laat in die sewende eeu vC nie (Percy 1996:2), maar daarna het dié sisteem spoedig versprei na die res van Hellas. Dit word gou minder gereglementeer in Ionië en Athene, maar terself- dertyd meer gefokus op intellektuele ontwikkeling van die adolessente seuns. Dié gebruik het voortgegaan vir meer as 'n millennium totdat dit deur Chris- tene onderdruk is (Percy 1996:3). Een groep geleerdes het die oorsprong van pederastie as inisiasie teruggevoer na die oorspronklike bewoners van Siberië; 'n tweede groep na die eerste Indo-Europese setlaars in Europa lank voor die proto-Grieke Griekeland bewoon het. 'n Derde skool geleerdes glo dat die praktyk onder die proto-Grieke ontstaan het, terwyl 'n vierde aanvoer dat dit 'n Doriaanse gebruik was. Die Doriane was die laaste van die Grieke om die skiereiland binne te gaan en het die meeste "primitiewe" gebruike behou (Percy 1996:10). 'n Demografiese kenner (Sallares 1996:172) voer aan dat pederastie tussen die jare 2000 en 1500 vC by die Grieke geïnstitueer is om die bevolkingsgetalle te beheer. Percy (1996:264) verwys ook na die ontstaan van pederastie en voer aan dat dit begin het as gevolg van die oorbevolking in die aristokratiese era gedurende 650 BC. Marrou (1956:27) postuleer dat situasionele homoseksualiteit ontstaan het toe mans tydens die Donker Eeue (1200 tot 800 vC) van hul vroue geïso- leer was, en dat dit later gelei het tot geïnstitueerde pederastie. Die gebrek aan eenvormigheid in dié praktyk, selfs binne so 'n beperkte area, toon aan dat die praktyk plaaslik ontstaan het en nie 'n algemene nalatenskap was nie. Alhoewel hierdie ooreenkoms tussen sommige Nieu-Guinese stamme en antieke Indo-Europeërs by sommiges aanklank vind, is dit die mins geloof- waardige verduideliking vir die ontstaan van Griekse pederastie (Percy 1996:17). Waar daar geen of min inligting rakende Antieke Griekeland bestaan nie, is daar in latere dokumente inligting wat getuig van die belang van pederastie en pederaste in die Griekse beskawing. Kreta is gedomineer deur magtige, kultuurvaste, konserwatiewe, edele families wat die antieke tradisies in stand gehou het lank nadat die meerder- 6 Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye heid Grieke sekere tradisies al verwerp het (Boswell 1980:81), onder andere pederastie. In die Simposium van Xenophon (c 430 – ná 355) het die gaste vrylik en sonder sensuur oor pederastie en soortgelyke gebruike gesels. In sy beroemdste werk, die Anabasis, skryf hy dat Clearchus, die bekendste van Cyrus die Jongere se generale, net so gewillig was om geld te spandeer op 'n paidika of op ander plesiere as op oorlog (Percy 1996:187). Die betekenis van die woord paidika word as ʼn seksuele aangetrokkenheid tot kinders en of as seksuele aktiwiteite van ʼn volwassene met ʼn kind verduidelik (Webster’s Online Dictionary 2011). Hindley (1994) postuleer oortuigend dat Xenophon een van die mees insiggewende antieke skrywers rakende pederastie en eros is (Percy 2005:38). Xenophon het verskeie slim en insiggewende opinies gelug wat soms deur hedendaagse skrywers oor Griekse homoseksualiteit ignoreer word. Hy het byvoorbeeld die militêre waarde van erotiese binding herken, maar ook gevalle aangedui waar 'n oormaat van man tot man wellus gelei het tot bevelvoerders se nalatigheid, en dat verskeie oorloë asook lewens so verloor is. Die volwasse man of vader se mag oor kinders Die Roomse paterfamilias was die absolute heersers met onbeperkte mag oor alles wat aan hul behoort het. Hy het mag gehad oor sy uitgebreide familie, oor alle besittings asook oor slawe. Dit was ook sy plig om gesonde kinders en volwaardige burgers vir Rome op te voed. Hy het ook mag oor lewe en dood gehad oor diegene binne sy uitgebreide familie. Hy het mag gehad buite dié van die gemeenskap en die regering (Cantarella 2002:98). Kinders van slawe, veral die seuns, is deur volwasse mans vir seksuele plesier gebruik en hierdie gedrag is deur die samelewing aanvaar (Marais 1990:51). Daar is geglo dat dogters geen nut in die gesin het nie en daarom het dogtertjies altyd die risiko geloop om vermoor te word. Dogtertjies is ook as prostitute verkoop. Van den Berg (2005:15) noem dat slawe absoluut as seksobjekte gesien is. Vroue van hoë aansien het ook soms prostitute aan- gehou vir hulle eie gebruik. Die prostitute was dikwels kinderslawe. Die kinders was veral begeerlik vanweë hulle onskuld, kinderlike koddigheid, spraaksaamheid en gebrek aan inhibisie (Dio. 48.44.3; Van den Berg 2005:140). In hierdie tye is dit as gasvry beskou indien jy in jou gaste se seksuele behoeftes kon voorsien en baie dogtertjies is dan ook hiervoor gebruik. “Historically children were ‘loaned to guests’ or hired out for sexual use” (Iverson & Segal 1990:3). Hierdie praktyk het meer dikwels in die hoër stand plaasgevind en kinders van die laer stand het die risiko geloop om op so ’n manier misbruik te word (Corby 1998:15). Seksuele omgang het ook binne die familiestruktuur plaasgevind (Corby 1998:15). Vandag word hierdie Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye 7 aktiwiteite binne die familiestruktuur as bloedskande bestempel en is ʼn oortreding van die wet. In hierdie tye is seksuele praktyke tussen volwassenes en kinders as normaal beskou en is dit deur die samelewing aanvaar (Iverson & Segal 1990:2). Vaders het die outoriteit gehad om hulle kinders te verkoop, te ver- mink of skend, of selfs te offer. Indien ʼn kind met ʼn gebrek gebore is, of swak was by geboorte, kon die vader sy diskresie gebruik oor wat met die kind sou gebeur. Sommige kinders is selfs op die ashoop gegooi indien die pa besluit het dat hy nie die kind wil hê nie. Indien ʼn kind ongehoorsaam was, het die pa die mag gehad om sy kinders as slawe te verkoop (Kok 2010:1). Dit was nie snaaks dat ʼn vader sy kind ongeskik verklaar het om te lewe nie. Hierdie beheer wat die vader oor sy gesin uitgeoefen het, het in die Romeinse wêreld as die patria potestas bekendgestaan (Kok 2010:1). In ancient times when might was right, the infant had no rights until the right to live was ritually bestowed. Until then, the infant was a nonentity and could be disposed of with as little compunction as for an aborted fetus. The newborn had to be acknowledged by the father; what the father produced was his to do with as he wished (Kempe & Helfer 1980:3). Patria potestas verduidelik die mag wat na vader (man) oor sy gesin uitgeoefen het. Kinders wat enige fisiese gebreke, psigiese- of gedragspro- bleme getoon het, is as ʼn las vir die gemeenskap gesien. Hierdie kind sou nie ʼn bydrae tot die gemeenskap maak nie en is doodgemaak (Iverson & Segal 1990:3). Dit is egter ook gedoen as ’n manier om die bevolking te beheer en sodat hulpbronne aan die sterkere persoon beskikbaar sou wees. Baie van hierdie kinders is vir die gode geoffer om die samelewing se welstand te verseker (Tower 1996:2-3). Uit die aard van die saak het daar meer as dikwels vergrype plaasgevind en uiteindelik sou Keiser Valentinianus in 374 na Christus die pa se mag oor lewe en dood wetlik beperk (Kok 2010:1). Dus is die kind eers gesien as ʼn lewende wese en iemand met behoef- tes sodra die vader die kind aanvaar het. By die vader het die keuse gelê of die kind mag lewe al dan nie (Tower 1996:1). Pederastie/pederas Die debat rakende pederastie het begin in die eerste jaar van die twintigste eeu en gaan steeds voort (Cantarella 2002:ix). Soos reeds aangetoon was die woord “homoseksueel” nie bekend nie, maar woorde wat wel bekend was, was die woorde “pederas” en “pederastie”, en hierdie woorde is die kenmerkende voorbeeld van manlike ouderdomsgestruktureerde homosek- sualiteit (Feinberg & Feinberg 2010:337). 8 Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye Dit is belangrik om in ag te neem, in die lig van die stigmatisering en kriminalisering wat in ons samelewing aan pedofilie gekoppel word, dat die Grieke nie seksuele verhoudings met kinders by pederastie ingesluit het nie. Verstraete en Provencal (2005:128-129) argumenteer dat pederastie (beide antiek en hedendaags) nie verwar moet word met die hedendaagse betekenis van pedofilie wat dui op die seksuele uitbuiting – homoseksueel of hetero- seksueel – van ʼn kind se onvolwassenheid nie. Die onderskeid tussen die twee word sosiaal waargeneem deur die gepaste ouderdom van erotiese belangstelling van die volwassene en die seksuele toestemming van die adolessent. Omdat die meeste eromenis adolessente tussen die ouderdomme van 12 en 18 jaar verkies het, of totdat hare op die liggaam dig geword en die baard begin groei het, klassifiseer ons hierdie erastai as pederaste eerder as pedofiele (die wat kinders bemin) of efebofiele (die wat 18- tot 22-jariges bemin). Van hulle kant af sou die Grieke ons hedendaags algemene androfilie afgemaak het as onsmaaklik en selfs verwerplik in die sin dat dit geen peda- gogiese doel dien nie. In hulle oë sou so 'n praktyk die prestige en waarde van die passiewe deelnemer verminder omdat meeste Grieke (en Romeine) geglo het dat volwassenes nooit vroulike rolle moes inneem nie (Percy 1996:9). In wese verwys die woord “pedofilie” na ʼn persoon wat voorkeur gee aan seksuele kontak met kinders van dieselfde, die teenoorgestelde of beide geslagte op 'n meestal nie-gewelddadige wyse. Hy of sy ervaar herhaalde, intense seksuele opwekking deur fantasieë en het gedurig drange om met ʼn kind onder sestien seksueel te verkeer, met of sonder penetrasie (Potgieter 2009:62). Pedofilie word daarom geklassifiseer deur die Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV-TR) as parafilie en is ʼn seksuele afwyking. Hierdie afwyking word as ʼn diskoers van promiskuïteit gesien. Die idee is dat pedofilie promisku is, en nie sfere van liefde en intimi- teit betree nie. In ʼn pedofiliese seksuele verhouding met ʼn kind is daar sprake van dwang, mag en skuldgevoelens. As gevolg hiervan kan psigologiese of psigiatriese wanorde (Lanyon 1986:59; Naudé 2005), alkohol- en dwelmaf- hanklikheid (O’Hagan 1990:51; Flora 2001:136; Roos 2005:169; Pryor 1996:171; Potgieter 1997:181), swak sosiale vaardighede (Flora 2001:75; Wolfaardt 2003:150) en swak emosionele ontwikkeling (Potgieter 1997:181; Pryor 1996:59) ontstaan. Die Griekse woord paiderastia (παιδεραστία) verwys na mans wat vir seuns lief is en waar volwasse mans as opvoeder ʼn seksuele verhouding met seuns het as paidarasthvs (pederastie) (Liddell & Scott 1983:585). Pederastie is ʼn term wat dui op ʼn seksuele verhouding tussen ʼn volwasse man en ʼn jong seun. Jong seuns is telkens deur hulle ouers na ouer mans gestuur wat as hul leerkragte en opleiers opgetree het. Nie net het die ouer man (erastai) die jong seun (eromenis) se akademiese opleiding bevorder nie, maar ʼn liefdes- verhouding wat gelei het tot ʼn seksuele verhouding “het dikwels tussen die Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye 9 student en die leerkrag ontwikkel” (Feinberg & Feinberg 2010:337). Gagarin en Antham (2010:27) poneer: Some Athenian men entertained high-minded intentions toward the boy they courted, but the market of male prostitutes and handsome slaves indicates that ancient pederasty did not aim chiefly at the education and moral improvement of boys, as some embarrassed defenders of classical civilization still contend, but rather at adult sexual pleasure. In Griekeland, word aanvaar, was ʼn seksuele verhouding ʼn magsverhouding waar een deelnemer dominant en die ander passief was. Aan die een kant van die verhouding staan die volwasse man; aan die ander kant vroue, slawe en jongmans. Seksuele rolle is gelykstaande aan sosiale rolle, en seksuele gedrag is gesien as ʼn weerkaatsing van sosiale gedrag en nie as die dominante tema nie. Daarom is dit belangrik dat ons in gedagte hou dat dit vir die Grieke die individu se rol, en nie die individu se geslag nie, is wat belangrik is. Seksuele deelnemers word in twee klasse verdeel – nie in manlik en vroulik nie, maar in aktief en passief (Mondimore 1996:8; Downing 2006:135-136). Terwyl daar van die ouer deelnemer verwag is om plesier uit die seksuele daad te put, is dit nie van die jonger deelnemer verwag nie (Mondimore 1996:8). Die twee rolle is onderskei deur aan die twee deelnemers verkillende name te gee: die ouer deelnemer is die erastes (volwasse man ἐραστόι, “lovers”) genoem en die jonger deelnemer die eromenos, (ἐρώµενοι “beloved”, “love objects”) (Mondimore 1996:8). Daar was meestal nie orale of anale kontak nie, maar daar is wel kleikunswerke wat toon dat die ouer deelnemer sy penis tussen die dye van die jonger deelnemer sou insit terwyl beide staande is (Mondi- more 1996:8; Spivey 2004:49; Percy 1996:7). Die erastes/eromenos -verhouding is in digkuns besing en is deur Plato gebruik om die filosofie van liefde en prag te verduidelik. Manlike paartjies is gebruik as motief op vase en urns en ander huishoudelike houers (Spivey 2004:50). Om ʼn jongman lief te hê is geïdealiseer as ʼn liefde met spesiale kenmerke wat anders is as die liefde vir ʼn vrou – “hemelse liefde” teenoor “alledaagse liefde” soos Plato dit in sy Simposium beskryf (Mondimore 1996:9). “Griekse liefde” dui op mans wat tienerseuns bemin. ...[I]t is sufficient to be aware that paiderastia, 'the strong desire for boys’ was not in itself a shameful pursuit. On the contrary, in the eyes of Plato and others, it could be the most ennobling and honorable form of love in human experience (Spivey 2004:50). 10 Die liggaamlike misbruik van kinders as emporium in antieke tye Marrou (1956:26) skryf: For we must remember that since the twelfth century we have learnt to give love a deeper meaning than is conveyed by the word libido, in the biological sense of the term. Sharon (1998:6) wys daarop dat [Daar van] die jong beminde verwag is om passief toe te kyk gedurende omgang en om op sy minnaar se angstige verlange na bewondering (of philia) te reageer. Daarmee saam sou die ouer man ʼn goed gedefinieerde politieke funksie vervul deur op te tree as leerkrag en deur die jongman bloot te stel aan die volwasse lewe en die grondigheid wat van ʼn burger verwag is. Die meeste Griekse mans van die hoë sosiale klas is ná 600 vC verbied of streng afgeraai om te trou voor hul 30 jaar oud was, en diesulkes het adolessente seuns as minnaars gehad (Percy 1996:1). In sy vroeë twintiger- jare het die aristokraat of erastes 'n adolessent, die eromenos of geliefde, genader om 'n verband met hom te smee en hom op te lei voor die aristokraat 30 geword, getrou en kinders gehad het. Op daardie tydstip sou die adoles- sent, nou self volwasse en met sy verpligte militêre diens afgehandel, ook 'n adolessent aanneem en oplei totdat hy self trou (Percy 1996:2). In hierdie vorm was pederastie die klas etos en die aristokratiese begeerte vir die voortbestaan van hul klas (Percy 1996:2). Daar is ook van volwassenes verwag om te trou en kinders te hê as 'n siviele- en gesinsplig (Percy 1996:9; Barnard, Fuller, Kenneth, Robbins & Shaw 1989:249). Diégene wat oor lang tydperke die passiewe rol in so ʼn verhouding gespeel het, is verag omdat hulle as verwyfd geag is, en sekere praktyke soos pa-seun pederastie is as verkeerd gesien, maar andersins is pederastie as heeltemal respektabel geag (Feinberg & Feinberg 2010:326). Cantarella (2002:113) wys daarop dat wanneer die Griekse seun volwasse ouderdom bereik het, daar van hom ver- wag is om die rol van aktiewe minnaar te vervul met beide vroue en seuns. Die Griekse man moes dus binne 'n paar jaar twee heeltemal uiteenlopende seksuele inisiasies ondergaan. Die eerste inisiasie het hom in staat gestel om te leer en om 'n rol te speel wat hy jare later, tydens sy tweede inisiasie, beveel is om te vergeet. Hierdie aksie het ʼn bose kringloop tot gevolg en dit wil voorkom dat ʼn persoon net voortgegaan het met die bose kringloop. Die ideale ouderdom van die eromenos, soos uitgebeeld op vaas- skilderye en grafies beskryf, is dié van die eerste baard, met ander woorde van 14 tot 17 jaar oud. Hierdie tydperk van ʼn adolessensie word onder andere deur Sigmund Freud (1935) as ʼn tydperk van “storm en drang” beskryf. Dit is sekerlik omdat adolessensie min of meer met die aanvang van puberteit, met