Jaar verslag 2009 De DrugLijn Voor alle informatie- en hulpvragen over drank, drugs, pillen en gokken. Via telefoon: 078 15 10 20 We zitten klaar voor een anoniem, objectief en vertrouwelijk gesprek. We luisteren naar je verhaal, zonder te oordelen of te veroordelen. We geven concrete informatie, een eerste advies en/of adressen voor hulp en preventie mee. Ma-vr 10 u. tot 20 u. (niet op feestdagen) Vanaf een vast toestel bel je aan voordeeltarief. Mail via www.druglijn.be Langs deze weg kan je anoniem je vraag mailen. Op die site vind je overigens meer dan tweehonderd pagina’s informatie over drank, drugs, pillen en gokken, én over De DrugLijn zelf. Binnen de 5 werkdagen ontvang je een antwoord op maat. k v f l De DrugLijn is een initiatief van VAD, de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw. f Inleiding f Inhoudstabel De duizenden contacten die De DrugLijn jaarlijks heeft, leveren een schat aan informatie op. Ze geven een uniek beeld van welk soort vragen over drank, drugs, pillen en gokken bij de Vlamingen Totalen p. 3 leven. Alleen al daarom worden heel wat gegevens over de telefoongesprekken en e-mails verzameld. Uiteraard gebeurt dat Wanneer? p. 5 met het grootste respect voor de anonimiteit van de bellers en mailers. Wie? p. 6 De jaarcijfers geven een gedetailleerd beeld over hoe vaak contact Vragen en onderwerpen p. 8 werd genomen met de lijn, door welke doelgroepen dat gebeurde, wat in de contacten aan bod kwam en over welk druggebruik het Drank- en druggebruik en -misbruik p. 11 ging. Online p. 12 Omdat de resultaten kunnen verschillen naargelang het om vragen via telefoon of e-mail gaat, wordt in een aantal tabellen Publicaties p. 14 een opsplitsing gemaakt. Waar ( staat, slaan de cijfers op de telefoongesprekken, * slaat op de e-mailvragen. Waar ‘totaal’ Deskundigheid p. 15 staat, slaan de cijfers op beide samen. Waar komen de cijfers vandaan? De DrugLijnbeantwoorders vullen na elk telefoongesprek en na elke e-mail een elektronische fiche in met een aantal gegevens over de inhoud van de vraag en over de vraagsteller. De regi- stratiegegevens worden verwerkt en geanalyseerd om uiteinde- lijk tot de resultaten te komen die je hier terugvindt. De cijfers kunnen helpen om de eigen werking bij te sturen, k v f l maar ook om bepaalde knelpunten of evoluties te signaleren aan het preventiewerk, de hulpverlening of de overheid. 2 – DrugLijn Jaarverslag 2009 k v f l f Totalen Aantal beantwoorde vragen ken met de algemene groei van online communicatie en is dus deels Evolutie telefoongesprekken maatschappelijk te verklaren. Tegelijk is de e-mailservice een succes De DrugLijn beantwoordde in 2009 in totaal 5.739 vragen: er werden omdat De DrugLijn – net zoals aan de telefoon - bij het beantwoor- In 2002 zette zich een daling van het aantal bellers in. Betekende dit 4.082 telefoongesprekken gevoerd en 1.657 e-mails beantwoord. den van e-mails zweert bij een persoonlijk contact en een antwoord dat de telefoonlijn op den duur in de verdrukking zou raken door online op maat. Online contact hoeft dus zeker geen afstandelijke vorm van communicatie? Ondertussen blijkt dat niet zo te zijn, want sinds 2006 Het aantal beantwoorde vragen schommelt van jaar tot jaar. Sinds de op- contact te zijn en dat wordt enorm geapprecieerd. lijkt aan de continue daling een eind te zijn gekomen. De telefoonlijn richting van De DrugLijn in 1994 kende het twee pieken. De eerste situ- blijft dus een belangrijk publiek aanspreken. Ook al was er in 2009 op- eerde zich in 2001 en 2002, toen de verwarring over de gewijzigde drug- nieuw sprake van een daling, grafiek 1 toont aan dat die kleiner was dan Binnen FESAT (de Europese Stichting van Drughulplijnen), is De wetgeving voor een recordaantal vragen zorgde. Nadien werd het een de daling van het aantal e-mailvragen. DrugLijn (rekening houdend met de omvang van Vlaanderen ten stuk rustiger, maar na de lancering van de e-mailservice in 2004 ging het opzichte van Europese lidstaten) de lijn met zowat de sterkst uit- aantal vragen weer in stijgende lijn. In 2008 bereikte het een tweede piek. gebouwde e-mailservice. De interesse van diverse Europese lijnen De grote publiekscampagne van iDA met televisiespots, krantenadverten- voor de e-mailbeantwoordstrategie van De DrugLijn is daar een ties en straataffiches die naar De DrugLijn verwezen, zorgde toen voor het logisch gevolg van. drukste jaar ooit. Omdat in 2009 geen campagne van diezelfde omvang doorging, viel het te verwachten dat de recordcijfers van 2008 niet meer zouden geëvenaard worden. Toch was de daling groter dan verwacht: het aantal beantwoorde vragen lag 17% lager dan het jaar voordien. Grafiek 1 Totaal aantal beantwoorde vragen 8000 Promotie, campagnes en media-aandacht kunnen een grote invloed 7000 hebben op het aantal contacten met De DrugLijn. De e-mailservice lijkt daar gevoeliger voor te zijn dan de telefoonlijn. Aangezien het 6000 mailen via de DrugLijnwebsite verloopt, hangt het aantal e-mails ook samen met het aantal bezoekers aan de site en bij uitbreiding 5000 met de promotie voor die website. 4000 Evolutie e-mails 3000 2000 Grafiek 1 toont dat het totale aantal vragen zich opnieuw op het niveau van 2004 bevindt; het jaar waarin met de e-mailservice gestart werd. 1000 Sindsdien is er echter heel wat veranderd. Vandaag de dag worden im- mers zo’n drie vragen op tien aan De DrugLijn via e-mail gesteld. 0 In 2009 werden per dag gemiddeld 4,5 e-mails naar De DrugLijn gestuurd. 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 9 9 9 9 9 9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Ook al deed zich in 2009 een daling voor, in zes jaar tijd is de e-mail- service uitgegroeid tot een succesverhaal. Dat heeft uiteraard te ma- e-mail telefoon 3 – DrugLijn Jaarverslag 2009 Aantal contacten met De DrugLijn k v f l Naast de telefoongesprekken en beantwoorde e-mails krijgt De DrugLijn hoeveel van de bellers die buiten de permanentie-uren contact nemen, oproepen die niet tot een volwaardig gesprek leiden. Meestal haakt de later terugbellen. beller meteen in, blijft hij stil of gaat het om een grap. Het aantal van De verhouding van het aantal oproepen binnen en buiten de perma- dergelijke ‘uitvalgesprekken’ neemt de laatste jaren licht toe, maar in nentie-uren bewijst dat de openingsuren van de lijn een goede bereik- verhouding tot het totale aantal gesprekken blijft het beperkt. Zeker baarheid garanderen. Tegenover elke beller buiten de permanentie- in vergelijking met gratis hulp- en infolijnen blijft De DrugLijn redelijk uren vonden twee effectieve gesprekken plaats. gespaard van dit soort oproepen. In 2009 bedroeg hun aantal 466; dat Die verhouding verbetert overigens van jaar tot jaar. Ter illustratie: zijn er 32 meer dan in 2008. in 2009 bedroeg het aantal bellers buiten de permanentie uren 48% van het aantal oproepen binnen de uren, maar tien jaar eerder (in De DrugLijn is geen noodlijn en dus ook niet continu bemand. Buiten de 1999) bedroeg het nog 98%. Vooral sinds 2006, toen De Druglijn be- uren waarop de beantwoorders aanwezig zijn, werd 1.978 keer gebeld. reikbaar werd van maandag tot vrijdag en van 10 tot 20 uur, wordt er De bellers worden dan opgevangen met een Interactive Voice Response- verhoudingsgewijs steeds meer binnen de openingsuren gebeld. systeem dat geautomatiseerde informatie over de bereikbaarheid van de lijn en basisadvies voor noodsituaties geeft. Wanneer het aantal e-mails en ernstige gesprekken vergeleken wordt Over de jaren heen wordt steeds minder gebeld buiten de openingsuren. met het totale aantal contacten, blijkt dat De DrugLijn in 5.739 van de Het aantal oproepen buiten de openingsuren lag in 2009 16% lager dan 8.183 contacten (ofwel 70% van alle contacten) een persoonlijk ant- in 2008. Omwille van de anonimiteit kan helaas niet nagegaan worden woord heeft kunnen bieden. Grafiek 2 Contacten met De DrugLijn per type (in totaal 8.183) 466 1.978 4.082 1.657 ernstige gesprekken infobandje e-mails "uitval-gesprekken" 4 – DrugLijn Jaarverslag 2009 f Wanneer contacteert men De DrugLijn? Men kan De DrugLijn bellen op weekdagen van 10 tot 20 uur. Tijdens het het grootste aantal mails niet voor maar na de middag verstuurd: bijna Hoe druk het is verschilt ook van maand tot maand. Februari, maart, weekend en op feestdagen is de lijn gesloten. Mailen naar de lijn kan een mail op vijf (19%) wordt tussen 14 en 16 uur verzonden. Net zoals oktober en november zijn steevast de drukste maanden van het jaar. In uiteraard de klok rond en zeven dagen op zeven. aan de telefoon neemt het aantal e-mails af naarmate de namiddag en juli en augustus en ook in december wordt er minder gebeld en gemaild. Toch zijn er altijd al verschillen geweest in de tijdstippen waarop het avond vordert. Tot voor een paar jaar werd er ook behoorlijk veel ge- In 2009 was oktober de drukste maand met 624 gesprekken en e-mails. vaakst contact wordt genomen. maild tussen 20 en 24 uur, maar in 2009 nam dat aantal sterk af: het In de rustigste maand, met name juli, waren dat er 395. daalde tot 15%, terwijl dat in 2008 nog 23% was. Uur van de dag Hoe lang? Dag van de week en maand van het jaar Aan de telefoon zijn de eerste openingsuren van de dag steevast de Een telefoongesprek kan op een minuut afgerond zijn, maar kan ook drukste. In 2009 werd 28% van de gesprekken tussen 10 en 12 uur Het aantal contacten varieert ook naargelang de dagen van de week. meer dan een uur duren. Ook de tijd die nodig is om een e-mail te beant- gevoerd. Ook in de loop van de namiddag is er piekmoment: tussen Aan de telefoon is maandag met voorsprong de drukste dag: 25% van woorden kan enorm verschillen. 14 en 16 uur vindt 23% van de gesprekken plaats. Later op de dag alle gesprekken wordt dan gevoerd. Qua e-mails is donderdag de druk- De gemiddelde duur van een telefoongesprek stijgt al een paar jaar en wordt het rustiger. Tussen 18 en 20 uur wordt slechts 13% van de ste dag (19%), ook al is het verschil met het aantal mails op dinsdag en bedroeg in 2009 bijna 12 minuten. Betekent dit dat bellers er meer dan gesprekken gevoerd. Toch is het belangrijk dat de lijn ook buiten de woensdag klein. Voor bellers zal zeker meespelen dat de telefoonlijn in vroeger behoefte aan hebben om uitgebreid hun verhaal te doen of een kantooruren bereikbaar is. het weekend niet bemand is, waardoor een aantal bellers tot maandag luisterend oor te vinden? wacht om contact te nemen. Een verklaring waarom er vooral halfweg De gemiddelde duur voor het beantwoorden van een e-mail ligt uiter- Tabel 1 Uur van contactname de week gemaild wordt, is moeilijker te vinden. Het valt overigens ook aard nog een stuk hoger en bedraagt 24 minuten. Schriftelijk communi- op dat er op vrijdag een stuk minder gemaild wordt dan op andere da- ceren is nu eenmaal tijdsintensiever dan praten. Uur waarop gebeld of gemaild wordt * ( gen van de werkweek. 15% van alle mails wordt tijdens het weekend Bovendien zijn uitgebreide e-mails geen uitzondering en de beantwoor- verstuurd. ding daarvan vergt uiteraard ook heel wat tijd. voor 10 u. 12% – tussen 10 en 12 u. 15% 28% Tabel 2 Dag van contactname tussen 12 en 14 u. 14% 19% Omwille van het groeiende belang van e-mails ten opzichte van te- tussen 14 en 16 u. 19% 23% lefoongesprekken is de totale tijd die De DrugLijn besteedt aan het weekdag * ( tussen 16 en 18 u. 13% 17% beantwoorden van vragen sterk toegenomen. In 2009 lag die totale maandag 17% 25% tussen 18 en 20 u. 12% 13% duur bijna 60% hoger dan in 2004. In 2009 waren de beantwoorders dinsdag 18% 22% na 20 u. 15% – in totaal 88.537 minuten in de weer met het beantwoorden van vra- woensdag 18% 18% gen; in 2004 bedroeg dat nog 55.868 minuten. Totaal 100% 100% donderdag 19% 18% vrijdag 13% 17% Mailen kan dag en nacht, maar in de praktijk verschillen de uren zaterdag 7% – waarop het vaakst gemaild wordt niet zo heel erg van de uren waarop veel gebeld wordt. Bijna drie mails op vier (73%) worden verstuurd zondag 8% – tussen 10 en 20 uur. Toch wordt (in tegenstelling tot de telefoonlijn) f l k v 5 – DrugLijn Jaarverslag 2009 f Wie neemt contact met De DrugLijn? Gebruiker, ex-gebruiker, partner, familielid, ouder, vriend, leraar, collega, ervaren mensen uit die leeftijdscategorie online contact blijkbaar als Grafiek 4 Evolutie aantal e-mailcontacten met jongeren hulpverlener, preventiewerker, kind van een gebruikende ouder … minder uitnodigend. 35% De DrugLijn is er voor iedereen en de cijfers verderop bewijzen dat. Toch zijn er nogal wat verschillen in de mate waarin diverse doelgroepen Omgekeerd blijkt al langer dat er steeds minder jongeren bellen. 30% contact nemen. De cijfers laten er geen twijfel over bestaan: de telefoon- De cijfers in tabel 3 tonen dat zij vooral via e-mail contact nemen. Dat lijn en de e-mailservice spreken elk een eigen publiek aan. is goed nieuws, want De DrugLijn heeft een preventieve rol te vervullen 25% en jongeren bereiken is daarbij uiteraard belangrijk. Man/Vrouw 20% Tabel 3 Leeftijd bellers en mailers Vrouwen doen veel vaker een beroep op De DrugLijn dan mannen. Man- 15% nen zijn bij de mailers (41%) iets beter vertegenwoordigd dan bij de Leeftijd * ( totaal bellers (39%), maar over alle gesprekken en e-mails heen bekeken, vor- tot 15 jaar 3% 1% 2% 10% men vrouwen met 61% duidelijk de grootste groep. 15-19 j 22% 4% 10% 20-24 j 21% 9% 13% 5% 25-29 j 15% 11% 12% Mensen van alle leeftijden nemen contact met De DrugLijn. 30-34 j 11% 11% 11% De jongste beller en de jongste mailer waren allebei 12 jaar oud. 0% 35-39 j 7% 11% 10% 2005 2006 2007 2008 2009 De oudste bellers waren 87 jaar, de oudste mailer was er 70. 40-44 j 6% 16% 13% tot 15 jaar 15-19 jaar 20-24 jaar 45-49 j 7% 18% 14% Leeftijd 50-54 j 5% 8% 7% 55-59 j 2% 5% 4% vinden: in 2006 bijvoorbeeld was nog 35% van de mailers jonger dan Bij het invullen van het vraagformulier op de DrugLijnsite wordt aan 60 j en ouder 1% 6% 4% twintig. Grafiek 4 illustreert echter dat het percentage mailende jonge- mailers naar hun leeftijd gevraagd. Aan de telefoonlijn wordt de beller 100% 100% 100% ren sindsdien jaar na jaar daalt. In 2009 was nog 25% van de mailers jon- bij het afsluiten van het gesprek vrijblijvend gevraagd naar zijn of haar ger dan twintig. Frappant is dat vooral jongeren onder vijftien afhaken leeftijd. Zo ontstaat een vrij gedetailleerd beeld van de leeftijdsgroe- (in 2009 nog amper 3% van de mailers). Al deze cijfers maken duidelijk Een vraag op vier aan De DrugLijn wordt gesteld door een pen die De DrugLijn contacteren. hoe groot de noodzaak is aan nieuwe kanalen om jongeren te bereiken. veertiger of door een jongere tussen 15 en 25 jaar. Tabel 3 maakt duidelijk dat de telefoonlijn een ouder publiek aan- spreekt. Een beller op drie (34%) is veertiger; niet toevallig de leef- Doelgroepen tijdsgroep die veel ouders van jonge alcohol- en druggebruikers omvat. De evolutie over de laatste jaren heen toont dat De DrugLijn steeds De e-mailservice spreekt een jonger publiek aan. Meer dan zes mailers moeilijker aansluiting vindt bij jongeren. Toen De DrugLijn in 1994 In de cijfers over de doelgroepen (tabel 4 op de volgende bladzijde), op tien waren jonger dan dertig. Het aantal mailers ouder dan veertig startte, was bijna een beller op vier jonger dan twintig. Na 2000 nam steken drie categorieën boven de rest uit: meer dan een contact op is de voorbije jaren toegenomen, maar blijft al bij al beperkt. Ook al is het aantal jongeren dat belde sterk af, maar met de start van de vier is met een (ex-)gebruiker of met een ouder. Een e-mail of oproep anno 2009 zo goed als iedereen vertrouwd met e-mail en internet, toch e-mailservice in 2004 slaagde De DrugLijn erin opnieuw aansluiting te op vijf komt van andere gerelateerden. 6 – DrugLijn Jaarverslag 2009 (ex-)Gebruikers druggebruik. Veel drugs zijn tenslotte illegaal en zich kenbaar maken Ouders als gebruiker is niet vanzelfsprekend. Het grote aantal gebruikende Onder mailers zijn (ex-)gebruikers met 29% met voorsprong de groot- mailers toont dat online contact door het gevoel van veiligheid, af- Bij de bellers vormen ouders met voorsprong de grootste groep. Hun ste groep. Hun voorkeur om te mailen is niet enkel te verklaren door- stand en controle kan helpen om die stap toch te zetten. percentage schommelt al jaren tussen 30 en 33%. Een beller op drie is dat het vaker om jongere mensen gaat die zich comfortabeler voelen Toch blijven ook aan de telefoon gebruikers een erg grote doelgroep. dus een ouder. Als ouders bellen, gaat het meestal om moeders. bij online contact. Het heeft er zeker ook mee te maken dat nogal Er zijn dus zeker ook alcohol- en andere druggebruikers die net nood De e-mailservice spreekt veel minder ouders aan. Dat wil echter niet wat gebruikers van alcohol en andere drugs de grotere afstand in het blijken te hebben aan directer contact en die in de telefoonlijn een zeggen dat ouders geen gebruik maken van het online aanbod. Steeds contact appreciëren. Buitenlandse evaluaties van onlinetoepassin- kans zien om een anoniem, maar rechtstreeks gesprek aan te gaan. meer ouders vermelden dat ze voorafgaand aan het telefoongesprek gen hebben meermaals aangetoond dat een e-mail een groter gevoel informatie op de DrugLijnwebsite hebben gecheckt. Dat ouders vooral van veiligheid en controle over de communicatie biedt dan een tele- Wanneer alle telefoongesprekken en e-mails samen bekeken worden, bellen, illustreert dus niet dat zij onlinecommunicatie links laten lig- foongesprek. Mailen kan ook de (overigens onterechte) bezorgdheid vormen (ex-)gebruikers de grootste doelgroep. Dat is pas het tweede gen. Het bewijst vooral dat zij een sterk uitgesproken voorkeur hebben wegnemen om rechtstreeks geconfronteerd te worden met vervelen- jaar op rij zo. Voordien vormden ouders de grootste groep. voor de directheid van telefonisch contact. de vragen of om be- of veroordeeld te worden omwille van drank- of Tabel 4 Doelgroepen die De DrugLijn contacteren De DrugLijn wil chatten Wie nam contact met De DrugLijn * ( totaal (ex-/ooit-)Gebruiker 29% 27% 27% Reeds in 2008 werkten twee DrugLijn-medewerkers een rap- de kwetsbaarheid van jongeren voor de impact van alcohol en Ouder 9% 33% 26% port uit waarin de mogelijkheden van een chatservice bekeken ander drugs is het voor de lijn bijna een morele verplichting om Gerelateerde (o.a. partner, broer/zus, werden. Op basis van literatuurstudie, evaluatierapporten van die doelgroep te blijven bereiken. vriend,…) 22% 21% 22% en werkbezoeken aan andere Vlaamse en Nederlandse hulp- en De DrugLijn heeft ook een belangrijke preventieve opdracht. Scholier/student en geïnteresseerde 19% 4% 8% infolijnen werden de kansen, beperkingen, voor- en nadelen Iedereen met kennis van zaken is het er inmiddels over eens Intermediaire hulpverlening 6% 7% 7% van een chatservice in kaart gebracht. Ook op praktisch en or- dat preventie het beste werkt wanneer het geen massagebeu- Intermediaire preventie 14% 6% 8% ganisatorisch vlak werden de do’s and don’ts bekeken. Voor De ren is maar integendeel zo individueel mogelijk wordt aan- Andere 1% 2% 2% Druglijn staat het vast dat een ‘one-to-one chat’ (een anonieme gepakt. En laat die persoonlijke aanpak net datgene zijn waar 100% 100% 100% chat van persoon tot persoon, en dus niet in groep) potentieel De DrugLijn al meer dan vijftien jaar garant voor staat. Maar heeft om jongeren opnieuw te beter te bereiken. Experts in jon- er is meer dan enkel het voorkomen van het gebruik door jon- Gerelateerden gerencommunicatie beweren overigens dat jongeren een e-mail geren en het streven naar het uitstellen van de beginleeftijd. alweer als te formeel beschouwen en een veel grotere voorkeur De voorbije jaren is er steeds meer wetenschappelijk bewijs voor Naast gebruikers en ouders wordt een derde en belangrijke doelgroep hebben voor chatcontact. Bovendien dreigt De DrugLijn achter- het effect van vroeginterventie: hoe vroeger en jonger bij ge- gevormd door andere personen uit de directe omgeving van een ge- op te raken ten opzichte van andere Vlaamse hulp- en infolijnen bruikers kan ingegrepen worden, hoe meer problemen kunnen bruiker: partners, broers, zussen, andere familieleden of vrienden. Ze die via pilootprojecten al langer met chat aan de slag zijn en voorkomen worden. Ook op dat vlak heeft De DrugLijn door haar vertegenwoordigen telkens een beller of mailer op vijf. Tabel 4 toont wiens ervaringen het potentieel van het medium keer op keer anonimiteit en laagdrempeligheid heel wat potentieel. dat ze bij de mailers een iets grotere groep vormen dan bij de bellers. bevestigen. Met dat besef in het achterhoofd is het duidelijk wat voor po- Dat was in 2009 voor het eerst zo. tentieel een chatservice kan bieden en welke belangrijke rol De Opnieuw is er sprake van een leeftijdsverschil. Zo maken jonge gezins- De DrugLijn is daarom al een paar jaar vragende partij om via DrugLijn daarbij kan spelen. Helaas komt de overheid tot nader leden, jonge partners en ook vrienden van jonge gebruikers vaker ge- een pilootproject een online infochat te kunnen starten. Gezien order niet over de brug met middelen voor een pilootproject. bruik van e-mail. Dat zij via de e-mailservice een weg vinden om hun vragen en bezorgdheden voor te leggen, is erg positief. Het gaat in 7 – DrugLijn Jaarverslag 2009 tegen de clichéopvatting dat veel jonge mensen te tolerant zouden zijn info voor school- en studieopdrachten. Een mail sturen voor extra infor- de weg te hebben gevonden naar de e-mailservice. Wanneer mensen in ten opzichte van drank- en druggebruik. Het illustreert dat ze integen- matie of voor een antwoord op maat is voor scholieren en studenten dan functie van preventie bellen of mailen, hebben zij vaak vragen over het deel vaak oprecht bekommerd zijn om het gebruik van leeftijdsgenoten. ook een kleine stap. uitwerken van een alcohol- en drugbeleid of betreft het vaak aanvragen van documentatie of publicaties. De e-mailservice is ook een groot succes bij scholieren en studenten. Voor het overige nemen ook mensen contact die zelf in preventie, in Het gebeurt ook wel eens dat bijvoorbeeld een apotheker, een advocaat Dat zij zo vaak mailen heeft er mee te maken dat de e-mailservice inge- de zorg of in de hulpverlening werkzaam zijn. Vooral het aantal vragen of een journalist naar De DrugLijn belt of mailt. Zij worden in tabel 4 bed zit in de DrugLijnwebsite. Die site bevat op zich al een pak bruikbare van mensen die met preventie bezig zijn, steeg in 2009. Zij lijken ook gebundeld in de categorie ‘andere’. k v f l f Een veelvoud aan vragen en onderwerpen Uiteraard registreert De DrugLijn informatie over de aard van de vragen en Informatie en/of advies in de strikte betekenis van het woord is. Toch is ze meer dan zomaar de inhoud van de contacten. een infolijn. In de praktijk wordt in een gesprek of e-mail vaak van wal Nogal wat mensen willen steun of advies bij problemen door alco- De vragen kunnen grosso modo opgedeeld worden in vragen naar infor- gestoken met een puur informatieve vraag, maar blijken daarachter hol- of ander druggebruik, anderen zijn op zoek naar informatie matie, advies of hulp. vragen naar advies en hulp schuil te gaan. Vandaar dat in 2009 in 38% over specifieke kenmerken en eigenschappen van de diverse drugs. In iets meer dan de helft van de contacten stonden vragen naar infor- van de contacten zowel informatieve vragen als vragen naar advies en Ook vragen naar concrete mogelijkheden qua hulpverlening en preventie matie centraal (54%). hulp aan bod kwamen. In de overige 8% van de contacten lag de nadruk worden dagelijks gesteld. De cijfers over het aantal doorverwijzingen to- Dat illustreert dat De DrugLijn geen noodlijn en evenmin een hulplijn op advies of hulp. nen aan dat de lijn een drempelverlagende rol vervult. Cijfers die elk jaar veel belangstelling wekken, zijn die over de drugs die Grafiek 3 Aard van de vragen aan De DrugLijn Over effecten, kenmerken en risico’s van drugs aan bod komen in de contacten. Cannabis is, al zolang de lijn bestaat, de meest besproken drug. Toch zijn er van jaar tot jaar en over de jaren heen In twee op drie e-mails en telefoongesprekken (65%) worden vragen info en advies/hulp nogal wat evoluties in de mate waarin verschillende drugs bij De DrugLijn 38% gesteld over de effecten, kenmerken en risico’s van een of meerdere bevraagd worden. drugs. info Tabel 5 illustreert dat het daarbij in de helft van die contacten gaat 54% om vragen over de algemene effecten en risico’s. Ook vragen over hoe men gebruik kan herkennen worden vaak gesteld. De opspoorbaar- heid in bloed en urine is een thema waarover al jarenlang veel vra- gen worden gesteld. Toch ligt het percentage iets lager dan in 2008 (21%). advies/hulp 8% f l k v 8 – DrugLijn Jaarverslag 2009 Het aantal vragen over wetgeving blijft al jaren onverminderd hoog. Net zoals in voorgaande jaren worden aan de telefoon vaker vragen ge- Waar kan ik terecht? Wie kan helpen? Deels omdat er nog steeds veel verwarring bestaat over de cannabis- steld over aspecten die de omgeving van een gebruiker bezighouden: wetgeving, maar vermoedelijk ook omwille van de aandacht die er in hoe gebruik herkennen, hoe wordt een bepaalde drug gebruikt, hoe ziet De DrugLijn contacteren is vaak een eerste stap. Door haar laagdrempe- 2009 was voor de alcoholwetgeving en voor de wetgeving over drug- een drug eruit, zijn drugs op te sporen in de urine,… Dat valt natuurlijk ligheid is de lijn goed geplaatst om mensen verder wegwijs te maken. In controles in het verkeer. Alcohol- en drugwetgeving komt een stuk te verklaren door het feit dat meer ouders gebruikmaken van de tele- een aantal gevallen is De DrugLijn perfect in staat om mensen zelf verder meer aan bod in e-mails dan aan de telefoon. Doordat overtredingen foonlijn. te helpen: met een antwoord op maat of door bijvoorbeeld te verwijzen van de alcohol- of drugwetgeving een delicaat thema zijn, beschouwt naar informatie op de DrugLijnwebsite. De lijn beschikt echter ook over een aantal mensen een e-mailvraag daarover als veiliger dan een tele- een uitgebreid adressenbestand van centra in heel Vlaanderen en kan foongesprek. Problemen bespreekbaar maken mogelijkheden aanreiken om verder geholpen te worden op het vlak van preventie, documentatie of hulpverlening. Van dat bestand wordt volop Tabel 5 Vragen naar productinformatie Ook al is de insteek vaak informatief, de meeste mensen die De Drug- gebruik gemaakt: in 2009 werd maar liefst 4.391 keer doorverwezen. Lijn contacteren, willen ook hun verhaal kwijt en hebben er behoefte Productinformatie * ( totaal aan om over hun problemen praten. In vier op vijf gesprekken en ook Tabel 6 Doorverwijzingen Effecten en/of gevaren 50% 51% 51% in drie e-mails op vijf komen relationele of emotionele problemen aan Signalen van gebruik 10% 23% 20% bod. Wanneer doorverwezen werd, gebeurde dat naar ... * + ( Aanwezig in bloed en/of urine 14% 20% 19% ambulante drughulp 54% Wetgeving 20% 15% 16% Welk soort emotionele of relationele problemen aan bod komen, hangt residentiële drughulp 20% Afkickverschijnselen 10% 12% 12% sterk af van wie De DrugLijn contacteert. Omdat ouders aan de telefoon algemene eerstelijnsinstanties 27% Manieren van gebruik 8% 13% 12% de grootste groep vormen, komen in de telefoongesprekken in de eer- welzijnscentra en infodiensten 10% Uitzicht 2% 5% 5% ste plaats problemen in de ouder-kindrelatie aan bod (in 40% van alle VAD 10% Productcombinaties 5% 5% 5% gesprekken waarin een probleem ter sprake komt). zelfhulpgroepen 8% Samenstelling 4% 4% 4% Problemen met het eigen gebruik komen aan de telefoon op de tweede ambulante GGZ (niet alcohol- en drugspecifiek) 7% Vervangende medicatie 3% 3% 3% plaats (24%), terwijl dat bij de mailers de belangrijkste topic is (36%). preventiediensten 4% Zwangerschap 3% 1% 2% Voorts valt op dat het aandeel van de problemen in partner- en vrien- websites van externen 16% Overdosis 1% 2% 2% denrelaties bij de e-mails (respectievelijk 17% en 7%) telkens hoger Noot: Bij sommige mails en gesprekken vindt meer dan één verwijzing Prijzen 1% 2% 2% ligt dan bij de telefoongesprekken (respectievelijk 10% en 5%). plaats. Daarom ligt de som van de percentages hoger dan 100. Medicinaal gebruik 1% 1% 1% Andere (bvb. straattaal) 1% 1% 1% Ook persoonlijke problematieken (zoals depressie of angsten) komen De DrugLijn verwijst de bellers en mailers vooral naar hulpverleningsmo- Noot: in een aantal e-mails en gesprekken komt helemaal geen informa- iets vaker aan bod in e-mails (9%) dan aan de telefoon (7%). Dat was gelijkheden. Zoals tabel 6 illustreert, gebeurde 54% van de verwijzingen tie over genotmiddelen ter sprake. Anderzijds gebeurt het vaak dat bin- in 2009 voor het eerst zo en illustreert opnieuw dat een e-mailcontact naar centra waar men terechtkan voor ambulante drughulpverlening. nen dezelfde e-mail of hetzelfde gesprek meer dan een van dergelijke vra- als ‘veilig’ beschouwd wordt door de vraagstellers. Het toont ook aan Het aantal verwijzingen naar residentiële centra (waar mensen worden gen gesteld wordt. Daarom ligt de som van de percentages hoger dan 100. dat e-mails een behoorlijke diepgang kunnen hebben en dat er soms opgenomen voor ontwenning) ligt een stuk lager (20%). Of zo’n opname complexe problemen in aangekaart worden. aangewezen is, is voor de DrugLijnmedewerkers moeilijker in te schatten en een opname is ook een stuk ingrijpender dan ambulante hulp. f l k v 9 – DrugLijn Jaarverslag 2009 Ook naar algemene eerstelijnsinstanties (bijvoorbeeld een huisarts) e-mails veel meer dan voordien vragen over cannabis gesteld werden (in Tabel 7 Aan bod gekomen producten wordt vaak verwezen. Dat geldt ook voor een breed gamma aan wel- 2008 nog 29%, in 2009 37%). zijnscentra zoals Jongerenadviescentra (JAC) of Justitieel Welzijns- Als drugs ter sprake kwamen, * ( totaal werk. Uiteraard wordt regelmatig doorverwezen naar zelfhulpgroe- Alcohol is de tweede meest vermelde drug. Dat is niet vanzelfsprekend, ging het om ... pen en groepswerkingen alsook naar Centra voor Geestelijke Gezond- want ook al wil De DrugLijn er zeker ook zijn voor vragen over alcohol, Cannabis 37% 40% 39% heidszorg (CGG) zonder specifiek aanbod voor alcohol- of drughulp de naam van de lijn roept vooral associaties met illegale drugs op. Toch Alcohol 21% 24% 23% en naar diverse preventiediensten. is sinds de oprichting van De DrugLijn het percentage vragen over alco- Cocaïne 12% 18% 17% De verwijzingen naar VAD (Vereniging voor Alcohol- en andere Drug- hol verdubbeld. In 2009 deed zich voor het eerst in een aantal jaren een Medicatie 10% 12% 11% Speed 10% 10% 10% problemen) staan vaak in functie van documentatiemateriaal, vak- kleine daling voor. Heroïne 7% 7% 7% literatuur of vragen over een alcohol- en drugbeleid. Met het toe- XTC 4% 3% 3% nemende succes van de e-mailservice wordt ook steeds meer naar Het aantal vragen over medicatie kende in de loop der jaren een toe- Methadon en buprenorfine 3% 3% 3% websites verwezen. Het percentage in tabel 6 houdt overigens geen name. Het gaat daarbij vooral om vragen over slaap- en kalmeringsmid- GHB 2% 2% 2% rekening met verwijzingen naar de eigen DrugLijnsite en de diverse delen, maar ook pijnstillers, antidepressiva, neuroleptica en diverse an- Tabak 3% 2% 2% VAD-websites. dere medicijnen komen regelmatig aan bod. In 2009 bleef het percen- Snuifmiddelen en poppers 2% 2% 2% tage stabiel tegenover 2008. Daarmee zijn medicijnen voor het tweede Over cannabis, alcohol, cocaïne, medicatie en jaar op rij de op drie na meest besproken producten. Gokken 1% 2% 2% LSD en verwante veel meer Het percentage vragen over speed en heroïne bleef eveneens ongewij- 2% 1% 1% hallucinogenen zigd. Dat geldt overigens ook voor cocaïne. Die drug staat de laatste Paddenstoelen 1% 1% 1% In 83% van alle e-mails en telefoongesprekken komt een of andere drug jaren meer dan ooit in de belangstelling. De DrugLijn was vier jaar gele- Ecodrugs, smartdrugs 3% 1% 1% ter sprake. Alles samen gaat het om duizenden vragen. In de 17% van de den een van de eersten om cocaïne onder de aandacht te brengen. Tot Ketamine 1% 0% 1% contacten waarin geen drug expliciet benoemd werd, ging het bijvoor- 2005 bleef het aantal vragen over die drug almaar stijgen. Sinds dat Doping 1% 0% 0% beeld om een beller die gewoon een adres voor hulp vraagt of om een jaar is aan die stijging een einde gekomen en bedraagt het percentage Noot: in sommige mails en gesprekken komt geen enkel product met mailer die iets over drugs in het algemeen wil weten. vragen jaar na jaar 17%. zoveel woorden ter sprake. Anderzijds gebeurt het dat binnen dezelfde Elk jaar zijn er evoluties vast te stellen in de mate waarin verschillende Het aantal vragen over GHB nam licht toe. Ook al was er in 2009 in de e-mail of hetzelfde gesprek meer dan één product aan bod komt. Daar- drugs aangekaart worden. media veel over te doen, al bij al blijft het een niet zo vaak vermelde drug. om ligt de som van de percentages hoger dan 100. Naast de stijging in het aantal vragen over cannabis, is de belangrijkste De cijfers over welke drugs ter sprake komen bij De DrugLijn wor- vaststelling dat het aantal vragen over XTC blijft dalen. den wel eens beschouwd als een aanwijzing van hoe het met drug- In 2000 kwam XTC nog aan bod in 13% van de contacten, maar sinds- gebruik in Vlaanderen gesteld is. Toch is die redenering te kort door dien is dat percentage fors gedaald. In 2009 was die daling nog sterker de bocht. Het is correcter om te stellen dat de cijfers een barometer dan in voorgaande jaren: het percentage halveerde op een jaar tijd van zijn die aangeeft over welke drugs er in Vlaanderen vragen leven. 6 naar amper 3%. Wat de verklaring daarvan ook moge wezen, het is opmerkelijk dat De DrugLijn vandaag de dag drie keer meer vragen over Cannabis is de drug die traditiegetrouw het vaakst ter sprake komt bij medicijnen krijgt dan over XTC. De DrugLijn. Het aantal vragen over cannabis nam met een paar pro- Andere dan de hierboven besproken drugs komen slechts sporadisch cent toe (39% tegenover 35% in 2008) en daarbij valt op dat er vooral in aan bod. Er zijn dan ook weinig evoluties vast te stellen in het aantal vragen over die drugs. f l k v 10 – DrugLijn Jaarverslag 2009