CA C a ri b i s c h R IB IS C H D E N K B O E K V O O R 4 EN 5 M voor 4 en 5 mei E I @nationaalcomite4en5mei OORLOG EN VRIJHEID KONINKRIJK HET DER NEDERLANDEN T I J D E N S D E T W E E D E W E R E L D O O R L O G NEDERLAND NEDERLANDS-INDIË Nederland is Hier zitten bezet door tienduizenden nazi-Duitsland. Nederlanders opgesloten in Japanse kampen. NEDERLAND NEDERLANDSE SINT MAARSTAEBNASINT EUSTATIUS ANTILLEN CUARRAUÇBAAO BONAIRE Duitse duikboten SURINAME beschieten de eilanden. Ze NEDERLANDS-INDIË willen de olie hebben. SURINAME In Suriname zijn De bootreis vanuit mijnen die grond- Nederland naar de Cariben stoff en leveren duurt drie weken. voor de vliegtui- Het Koninkrijk der Neder- gen van de landen bestaat in 1940 uit geallieerden. Nederland en de kolonies Nederlands-Indië (nu Indonesië), Suriname en de Nederlandse Antillen Bekijk de tijdlijn Bekijk een (Aruba, Bonaire, Curaçao, op pagina 8 t/m 13. filmpje over de Welke delen van het oorlog in het Sint Maarten, Saba en koninkrijk zijn in Caribisch gebied Sint Eustatius). de Tweede Wereldoorlog bezet? op tiny.cc/caribisch. OORLOG EN VRIJHEID Nadenken over vrijheid W at betekent vrijheid voor belangrijk. Mensen zamelden geld en kleding in om jou? Hoe meer je erover Nederland te helpen. Curaçao en Aruba leverden nadenkt, hoe meer kanten brandstof voor de vliegtuigen en tanks die nodig je aan vrijheid ontdekt. Vrij waren voor de strijd. En moedige jonge mensen als ben je als je mag denken en George Maduro uit Curaçao en Boy Ecury uit Aruba geloven wat je wilt. Als je jezelf mag zijn, nieuwe sloten zich in Nederland aan bij het verzet en gaven dingen mag leren en de kans krijgt om te doen wat hun leven voor de vrijheid. jij belangrijk vindt. Als je niet bang hoeft te zijn dat anderen die sterker zijn je zomaar kwaad doen. Als Die vrijheid is van jou en van alle kinderen in je klas. je geen honger hoeft te hebben en een plek hebt Vrijheid is van de juf en de meester, van je ouders en waar je je thuis voelt. ook van mij. We delen onze vrijheid en dat betekent óók: rekening houden met de vrijheid van anderen. Vrijheid kun je niet zien en niet vastpakken. Maar Zo blijven we samen vrij! toch is vrijheid het mooiste dat we samen hebben. In Koning Willem-Alexander de Tweede Wereldoorlog is er hard voor gevochten. De eilanden in de Cariben waren daarbij heel Inhoud Bij deze opdracht mag je iets doen (schrijven, kleuren, tekenen). Een denkvraag. Je hoeft het antwoord niet op te schrijven. 6 Mijn Denkboek Het mag wel. Typ de link in op internet. 8 De Tweede Wereldoorlog Een tijdbalk Zie je een rood woord? oorlog Dan wordt het uitge- 14 Het leven verandert legd in de woordenlijst op bladzijde 71. 19 Herdenken Hoe doe je dat? 222222 Wie herdenken we? 222444 Waar herdenken we? 222666 Hoe denken jullie over: Herdenken? 222888 Kom op voor een ander De dappere daden van Boy Ecury 32 Joden in de Cariben 54 Wij zijn vrij 34 Uitgesloten, vervolgd, 56 Truien breien vermoord voor Nederland 38 Niet te snappen 60 Tien tips… om een ander te helpen 39 Vertel het door 62 Weet jij veel! 40 Opgesloten op Bonaire 64 Vrijheid volgens… Hensley Meulens 44 Vlucht 66 Hoe denken jullie over: 47 Tien dingen… in mijn koff er Vrijheid? 48 Wat kun je doen tegen 68 Vragen over vrijheid onrecht? Anton de Kom kwam in actie 71 Oorlogswoordenlijst 50 Kleine stad voor een grote held Het verhaal van George Maduro 777222 Colofon OORLOG EN VRIJHEID 6 •CARIBISCH DENKBOEK MIJN DENKBOEK hie r iets datbijjo n u e k h Dit Denkboek is van Te oor t. .......................................................................................................................................................... I n 1940 begon de Tweede Wereldoorlog in Nederland en in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Heno 1e9v4e0el? jaar zit er tussen jouw geboortejaar Bijvoorbeeldietswaar je e r g van houdt. .............................................................................................................................................................. Wat betekent vrijheid voor jou? Ik ken of heb gehoord van iemand die een Teken, schrijf of plak het hieronder: oorlog heeft meegemaakt, namelijk … .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. Ik voel mij het meest vrij wanneer ik … .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. CARIBISCH DENKBOEK• 7 OORLOG EN VRIJHEID Stilstaan Lees of hoor jij wel eens wat over Herdenken is ergens bij stilstaan. de Tweede Wereldoorlog? Bijvoorbeeld bij iemand die is overle- Ja, ik hoor vooral verhalen van den. Of bij een nare gebeurtenis. mijn familie. Herdenk jij wel eens iets of iemand? Ja, ik ken de oorlog vooral van inter- Heel vaak net, tv en boeken. Soms Ja, ik ken de oorlog van videogames. Bijna nooit Nee, ik hoor nooit iets over de oorlog. Nooit Hoe doe je dat? TTTeeekkkeeennn ooofff sssccchhhrrriiijjjfff hhheeettt hhhiiieeerrrooonnndddeeerrr... Ik herdenk zo: TWEEDE WERELDOORLOG 8 •CARIBISCH DENKBOEK DE TWEEDE W ERELDOORLOG In 1933 wint in Duitsland de politieke partij van Adolf Hitler de verkiezingen. De leden van die politieke partij worden nazi’sgenoemd. Hitler wil van Duitsland een groot en machtig land maken. Het gaat slecht met Duitsland. Hitler 10 meiHHHeeettt DDDuuuiiitttssseee llleeegggeeerrr vvvaaalllttt NNNeeedddeeerrrlllaaannnddd bbbiiinnnnnneeennn... HHHeeettt geeft (onterecht) de Joden de schuld N N Neeedddeeerrrlllaaannndddssseee llleeegggeeerrr hhhooouuudddttt dddeee vvviiijjjaaannnddd vvviiijjjfff dddaaagggeeennn ttteeegggeeennn... van alles. Mensen die hem en de nazi's KKKooonnniiinnngggiiinnn WWWiiilllhhheeelllmmmiiinnnaaa vvvllluuuccchhhttt nnnaaaaaarrr LLLooonnndddeeennn,,, dddeee hhhoooooofffdddssstttaaaddd tegenspreken belanden in de gevangenis van Engeland. De Nederlandse Antillen steunen de of worden vermoord. Vanaf 1933 valt Nederlandse regering en zijn offi cieel in oorlog. nazi-Duitsland landen in Europa aan, ook Nederland wordt bezet. De Nederlandse 14 mei Nazi-Duitsland bombardeert Rotterdam. Antillen worden niet bezet, er wordt Nederland geeft zich de volgende dag over. Ne- vooral gevochten op zee. derland is bezet. Er is geen contact meer tussen Nederland en de Nederlandse Antillen. 1939 1940 1 septemberNazi-Duitsland valt Polen binnen. Engeland en Frankrijk verklaren daarna Duitsland de oorlog. 10 mei127 Curaçaose inwoners met een Duits of Oostenrijks paspoort en 75 Duitse Arubanen worden gevangengezet in een kamp op Bonaire. Ook NSB’ersworden opgepakt en Duitse vracht- schepen worden in beslag genomen. CARIBISCH DENKBOEK• 9 TWEEDE WERELDOORLOG mei tot juliHonderden Engelse soldaten komen naar Aruba en Curaçao om de olie- 7 december Japan valt de industrie te beschermen. Olie is belangrijk Amerikaanse vloot aan bij aaalllsss bbbrrraaannndddssstttooofff vvvoooooorrr dddeee vvvllliiieeegggtttuuuiiigggeeennn vvvaaannn ooonnndddeeerrr Pearl Harbor (Hawaï). aaaaannnnndddddeeeeerrrrreeeee dddddeeeee RRRRRoooooyyyyyaaaaalllll AAAAAiiiiirrrrr FFFFFooooorrrrrccccceeeee (((((RRRRRAAAAAFFFFF))))) ––––– Nu doet ook Amerika dddeee llluuuccchhhtttmmmaaaccchhhttt vvvaaannn EEEnnngggeeelllaaannnddd... mee met de oorlog. 1111111999999944444440000000 111999444111 22 juni H itler valt Rusland binnen. Het Duitse leger vvveeerrrooovvveeerrrttt sssnnneeelll vvveeeeeelll DDDDDuuuuuiiiiitttttssssslllllaaaaannnnnddddd,,,,, IIIIItttttaaaaallllliiiiiëëëëë eeeeennnnn JJJJJaaaaapppppaaaaannnnn gebied. Maar het mmmaaakkkeeennn aaafffsssppprrraaakkkeeennn eeennn vvvvveeeeeccccchhhhhttttteeeeennnnn sssssaaaaammmmmeeeeennnnn..... ZZZZZeeeee zzzzziiiiijjjjjnnnnn wordt winter en erg dddeee AAAsssmmmooogggeeennndddhhheeedddeeennn... koud. Door de kou en de gevechten met de Russische juli Hitler wil dat Engeland zich soldaten, moet het overgeeft. Daarom bombarderen Duitse leger stop- de Duitsers Londen. De Engelsen pen bij Moskou. vechten keihard terug. ‘We shall never surrender’, zegt premier Churchill.