BUYUK LAROUSSE • • •• SOZLUK VE ANSİKLOPEDİSİ 20. CİLT Sapan — Sovyet S.C.B. A M illiy e t Interpress Basın ve Yayıncılık A.Ş. adına Hürrem FİLA genel yayın yönetmeni Adnan BENK yayın kurulu Oya ADALI, Nilgün AKAR, Bedla AKARSU, Engin ALÇORA, Yasemin ALPMAN, Abt»as ALTUNKAŞ, Aydın ARIT, Selahattln BAĞDATLI, Mustafa BALEL, Mustafa BAYKA, Nezih COŞ, Güler DEĞİRMENCİ, Melek DENER, Turgut DEVECİ, Tamer ERDOĞAN, Sırrı ERİNÇ, Şenay ERKAN, Peyami ARMAN, Ayşegül EROL, Konur ERTOP, A.Fuat FİDAN, Tankut GÖKÇE, Öznur GÜNDOĞDU, Selahattln HİLAV, Rıfat İNSEL, Cenap KARAKAYA, M.N. KARAKÜÇÜK, Melih KIRAN BAĞLI, Gülsen KORALTÜRK, Güzide KOSİFOĞLU, Dilek KÖSEOĞLU, Cevdet KUDRET, Turgut KUT, Deniz MAZLUM, Günnur ORMANLAR, Tahir ÖZÇELİK, Süleyman ÖZÇİFTÇİ, Ufuk ÖZKOLÇAK, Isa ÖZTÜRK, Mehmet SERT, Kenan SOMER, ilhami SOYSAL, Beyhan Aziz TANER, Aksel TİBET, Erdoğan TOMAKÇIOĞLU, Teoman TUNÇDOĞAN, Hale ULUSOY, Doğan ÜLGENCİ, Mara YAKOVLEVSKİ, Aydın YALKUT, Mehmet YARAŞ, Ömür YARS, Tahsin YAZICI, Dilek YELKENCİ, Melih YÜRÜŞEN sorumlu yayın yönetmeni Aydın YALKUT araştırma Despina ÇİMROĞLU ve yardımcıları Betül GÜVENSOY, Nesrin OĞRAŞKAN, Mine ÖZDİLER, Servet SABAK, Hilda SETYAN, Semra BAL arşiv Sevil ÇELEBİCAN ve yardımcıları Nurgül KAYA, Cansel Çolak SAVAŞ teknik yönetmen Nazlı TURKSOY sayfa düzeni Ömer BARANİOĞLU ve yardımcısı Çağatay AKYOL harita Mansus TETİK ve yardımcıları Berrin BÜYÜKANIT, Ruhi DİLGİMEN, Seval ÖZLER, Ceyda SAKARYA düzelti Hayrettin KARA ve yardımcıları Zeynep ATAYMAN, Fatma AYDIN, Sait GÜRAY, Aydın KARAAHMETOĞLU, Gülsüm ÖZ, Sibel TÜRKMENOĞLU fotoğraf Muhlis HASA ve yardımcısı Sedal ANTAY sekreterler Funda ARSLAN, Halime DEMİR, Nil HEPER, Kadriye KÖMÜRCÜOĞLU, Lale KURUDAĞ, Belgin SOYCAN, Satı ŞİMŞEK dizgi Turgay ŞIK ve yardımcıları Leyla BİRBEN, Âdem ÇALIŞKAN, Betül FERİK, Hülya HASEL, Sakine KAYA kamera Gelişim Yayınları kamera servisi baskı: Milliyet Gazetecilik A.Ş. Copyright: Librairie Larousse Copyright: Interpress Basın ve Yayıncılık A.Ş. Büyükdere Cad. Apa Ofset arkası Levent-İSTANBUL Tel: 169 66 80 (20 Hat) BUYUK SÖZLÜK VE ANSİKLOPEDİSİ Fransızca Grand Dictionnaire Encyclopédique Larousse (GDEL) temel alınarak hazırlanmıştır. BUYÜK LAROUSSE SÖZLÜK VE ANSİKLOPEDİSİ’nin bütün hakları saklıdır; adı belirtilmeden hiçbir alıntı yapılamaz. Librairie Larousse 1986 [S.P.A.D.E.M. et A.D.A.G.P.J ve klavyeli çalgılar için kontrapunto tekni­ Santa María dİ leuca burnu, ğinde fantezilerin yorumlanması, beste­ İtalya’da burun. Puglia’nın güney ucunda, lenmesi ve doğaçlanmasına ilişkin bir İn­ Taranto körfezi ile Otranto kanalı arasın­ celeme yazdı: Libro llamado Arte de ta­ da. ñer Fantasía assí para tecla como para Santa Maria Magglora, Roma’da ki­ vihuela... (Valladolld, 1565). lise. 352’ye doğru papa Llberius tarafın­ Santa María capua vetere, dan yaptırılan eski bazilikanın yerine Six­ İtalya’da kent, Campania’da (Caserta ili); tus III döneminde (432-440) yeni bir kili­ 31 000 nüf. Pazar. Bu yeni kent, eski Ca­ se yaptırıldı. Eugenius lll’ün bir revak, Ni­ pua’nın yerinde kurulmuştur; eski Capu- colaus V’ln bir absida, Gregorius Xl’in bir a’dan kalma, Hadrianus dönemine ait ge­ çan kulesi ekleterek zenginleştirdikleri ya- niş bir amfitiyatronun yıkıntıları. Mithra ta­ pi XV. vy.'da ven'den e!den aeç'r«*di: son­ pınağı (II. yy). ra iki yanma b>rer caoelia eklendi (D. Fon- tana’nın 1586 da yaptığı Sistina capella- Santa María de Huerta, Castilla’da sı; F. Ponzlo’nun 1611'de yaptığı Borghe­ (Soria ili) Medlnaceli’nin 25 km K.-D.'sun- se capellası). Cepheyi Fuga yaptı (1743). da Citeaux rahipleri manastırı. XII. yy.’ın Şahında V. yy. mozaikleri, absidada Tor- üçüncü çeyreğinde kurulan yapı, ispan- riti'nin yaptığı mozaikler XIII. yy.'dan kal­ ya’da gelişen gotik mimarlığın tarihinde madır, bölmeli tavanın Amerika’dan ilk ge­ önemli bir rol oynadı. İber yarımadasın­ len altınla yaldızlandığı sanılır. daki en güzel örnek olan yemekhanesi iki aşamada yapıldı: alçak bölümler (1215 SANTA MARTA, Kolombiya'da kent, -1223) ve hemen sonra üst bölümler. XII. Magdalena yönetim bölgesinin merkezi, - XVII. yy.'lar arasında başka yapılar ek­ Antiller denizi kıyısında, sierra de Santa lendi. Marta1 nın eteğinde; 177 922 nüf. 1525'te kurulan kent, iç kesimlere yayılma hare­ Santa Marla dal Flora, Floransa'da ketinin merkezi ve büyük bir muz lima­ katedral. Eski ve küçük S. Reparata ka- nıydı; muz yetiştiriciliğinin gerilemesi Ih tedrall'nin yerine, Santa María del Fiore’ nln yapımını 1296'da, Arnolfo di Cambio manın etkinliğini azalttı. —Sierra de Sam ScaJa ta Marta, en yüksek doruğu Cristöbat başlattı. Katedralin yapımında aralarında Giotto, Andrea Pisano, F. Talenti ve Bru- Colön’dur (5 775 m). Floransa'da Santa Maria del Fiore’nin nelleschl’nin de bulunduğu çok sayıda Sant’Ambroggio, Yukarı Korsika'da sahnı ve koroyeri usta art arda görev aldı. Çaprazsahın ka­ (Fransa) eğlence merkezi, Balagne kıyı resini 45 m açıklıklı sekizgen bir kubbey­ şeridinde, Calvi İle Île-Rousse arasında. Sant’Angelo İn Fortnls bazilikası, lndyo2eal5ea ut lönışlmekr ut is nmykacoşehçearmıid k’ nkeuleılod knr(nlldibeılm uli rrks.abi uuşzBibtrn,iu lb eyd( eaşk1asktu4kiiır1bi n igl8btmdei-eba1ki,şik4 )n ik3. i iavk6kMal )iı bpfevty ulrezkümlh uuzbaerşeuin rryllB eedmdnrreiuiaiznnn-­i SldmakeeruAsean ’rçNitkkn,l eae TLBnrzıoAit ü isyd yv MaiAüerp;kn O ı msg8ONae8ınk) lİ.eyaC3say0A’ini0 n,u k sAnBe ünB.k'fts.Dıi yı nÖ'ı(dsdhnıeaane ,vd( mKaLaa oklilv sii fes obA arinnury ifzgyuiyaeayey)-­ t-İpdseDtiaaam .Cl’ syVylaaeueisc’rnndistydiaodllaner e( o, CI nI baIr a)eyay mtaznhapeiıprb tnaaaıir dfdnıDılindli.ıae d ı Ks)kav,ia idnemCse e1aiar t0ibspko7aaiu l2(endag-yaa1’eintc 0lçaeıi8n ıncdl7 aıe5u tra.k y ktrİMaeasmr tsop a rıKnanne.­­­­­ çok renkliliği (beyaz, yeşil, kırmızı) anıtın bul’dan gelmişlerdi; İtalyan kökenli kimi dış yüzüne eşsiz bir görünüm kazandırır SANTANA DO LİVRAMENTO, Bre sanatçılar da, farklı bir duyarlılık göster­ (batı cephesi XIX. yy. sonunda yapılmış zilya’da (Rio Grande do Sul) kent, Urugu­ mekle birlikte bizans modellerini örnek al­ bir eklemedir), iç hacim, latin haçı planlı ay sınırında; 48 500 nüf. Ticaret merkezi dı. Absidada Yüce İsa; cephenin iç yü­ ve üç sahınlıdır (uzunluk 153 m, şahın ge­ (sığır). Et konserveleri. Sepicilik. Kereste. zünde Son yargı; ana sahnın kuzeyinde nişliği 38 m: Roma'daki San Pietro ve Yün. Eski Ahit’ten, güneyinde Yeni Ahit’ten Londra’daki St Paul’den sonra en geniş SANTANA MARTINEZ (Manuel), oluntular. kilise); mimarlık tekniği açısından çok iyi İspanyol tenis oyuncusu (Madrid 1938). ■ Sant’Angelo şatosu, Roma’da, Teve- tanımlanmış olan, sade ve güçlü ayaklar­ Fransa Uluslararası karşılaşmaları1™ (1961 re’nin sağ yakasında şato. Hadrianus ta­ la uyum kazanan yapı, İtalyan gotik sana­ ve 1964) ve Wimbledon turnuvası’nı rafından mozole olarak yaptırıldı ve tının en büyük başarılarından biridir. İçin­ (1966) kazandı. 139’da tamamlandı. Bu anıt, üzerinde üst de yer alan çok sayıda sanat yapıtı ara­ üste İki silindir biçiminde iki yapı yükse­ general Santander sında, Ghiberti, Uccello ve Andrea del SANTANDER, Kolombiya’da yönetim len dörtgen bir tabandan oluşuyordu. Ca- Espinosa'nın yapıtındaki Cmausşt aygunvoa’rnlaukn vditersaeylnalre, riUnec cgeöllroe'n oulunş Jtuorhunl­ bdöallgeensai ,v aDdoiğsuin dCeo rudziallenrıra; 's3ı0n d5a3 7v ek mM2a; g1­ roalacarallka ’ykau llkaanddaıkr laimrıp yaaraptıo Xrl.a ryıyn. ’dmae zkaarle y eişr-i bir taşbaskıdan ayrıntı Hawkwood'u at üstünde gösteren resmi, 511 392 nüf. Merkezi Bucaramanga. BibUÓthéque nationale, Paris L. Della Robbia'nın sırlı pişmiş topraktan SANTANDER, ispanya 'da liman ve Uruç'u, Mlchelangelo'nun yarım kalmış sayfiye kenti, il merkezi, Gaskonya kör­ Santa Marla Maggiore kilisesi’nin sahnı yapıtı Pietá sayılabilir. fezi kıyısında; 194 221 (1990). Eski kent (bir bölümü V. yy.'dan kalmadır) 1334’te Giotto tarafından bugünkü cep­ 1941'de çıkan bir yangından büyük za­ henin sağında yapımına başlanan cam- rar gördü. XII. yy.'dan kalma bir yapının panile, İtalyan gotik sanatının bir başka kalıntıları üstünde yeniden kurulan gotik başyapıtıdır; alt bölümü, özellikle Andrea üslubunda katedral. Biri tarihöncesi ve Pisano'nun yontma madalyonlarıyla süs­ arkeoloji müzesi olmak üzere iki müze. lenmiştir. Nişlerdeki heykeller (azizler, Demir-çelik sanayisi. Bestn sanayisi. sibyllalar, peygamberler), Donatello’nun, Tersaneler. —Santander ili, 5 298 km2; Nannl di Banco'nun ve başka heykelcile­ 534 690 nüf. (1990). ilin büyük bölümü rin yapıtlarıdır (bu yapıtların asılları, kated­ Cantabrica sıradağlarının kuzey yamacı raldeki museo deH'Opera’ya kaldınlmıştır). üstünde uzanır. Kıyıda, küçük limanlar San Giovanni vaftizhanesl XI.-XII. yy.’lar- ve sayfiye yerleri vardır; kırsal alanda dan kalma, roman üslubunda sekizgen dağlık bölgelerde kerestecilik, alçak bir yapıdır; yeşil ve beyaz mermerlerle alanlarda daha çok hayvancılık yapılır, kaplanmış ve yaldızlı bronzdan olağandışı ilde ayrıca maden kaynakları da vardır: üç çift kapıyla donatılmıştır. Bu kapılardan' kurşun, çinko, demir, kaya tuzu. güneyde olanı, Andrea Pisano’nun yapı­ tıdır (Aziz Vaftizci Yahya’nın yaşamını an­ --SANTANDER (Francisco DE PAULA), latan 20 madalyon, 8 Erdem [1330-1336]). kolombiyalı devlet adamı (Rosario de Cü- Kuzey kapısı, ünlü 1402 yarışmasını kaza­ cuta 1792-Bogotâ 1840). 1819'da Bolivar nan Ghiberti tarafından yapılmıştır (incll- tarafından tuğgeneralliğe atandı ve onun ciler’I, Kilise doktorlarını ve Yeni Ahit’ten Yeni Granada seferine katıldı. Kolombiya sahneleri gösteren 28 madalyon [1403 Cumhuriyeti (1819), ardından Büyük Ko­ -1424]); aynı heykelcinin yapıtı olan doğu lombiya (1821-1828) içindeki Yeni Grana­ kapısı Michelangelo’ya göre, Cennet’in da Başkan yardımcılığına getirildi. Fede­ kapısı olmaya yaraşır niteliktedir (Eski ralist parti’yle birlikte, Bolivar'a karşı dü­ Ahit’in çeşitli bölümlerini sahneleyen 10 zenlenen suikasta katıldı (1828), ölüm ce­ büyük kabartma, sibylla ve peygamber fi­ zasına çarptırıldı, cezası bağışlandı ve gürleriyle dekoratif çerçeveler [1425 ABD’ye gitti. Büyük Kolombiya'nın dağıl­ -1452]). Vaftizhane tonozunda XIII.-XIV. masından sonra sürgünden döndü ve Ye­ yy.’ların çok güzel mozaikleri vardır; yine ni Granada Cumhurbaşkanlığına getirildi vaftizhanede düzmece papa Johannes (1833-1837). Sert bir yönetim kurdu, Boli­ XXIII’ün Donatello ve Michelozzo’nun ya­ var yanlılannı baskı altına aldı, eğitim ve yö­ pıtı olan mezan, Donatello’nun ahşap Azi­ netimde reform yapmaya girişti. Çağdaş ze Meryem heykeli bulunur Kolombiya'nın kurucusu sayılmaktadır oradan da İngiltere'ye gitti; yunan bağım­ sızlığı için savaşırken öldü. SANTA ROSA DE CARAL, Kolombi­ ya’da (Risaralda yönetim bölgesi) kent, Manizales'in G.’inde; 74 200 nüf. Ticaret ve tanm merkezi. —Yakınında, gümüş, al­ tın ve cıva madenleri. SANTA ROSA DE COPÂN, Hon­ duras'ta kent, Copân yönetim bölgesinin merkezi; 31 821 nüf. Ticaret merkezi. Şeker rafinerisi. Puro imalatı. SANTA TECLA, Salvador’da kent - Nueva San Salvador. SANTAYANA (George), İspanyol asıllı amerlkalı filozof (Madrid 1863-Roma 1952). 1889-1912 arasında Harvard üni­ versitesi'nde felsefe profesörü olan San­ tayana, Sonnets and other Verses (Sone­ ler ve öbür şiirler) [1894], The Sense ot Beauty (Güzellik duyusu) [1896], inter­ pretations of Poetry and Religion (Şiir ve dinin yorumları) [1900], The Life of Rea­ son (Aklın yaşamı) [5 cilt, 1905-06] adlı ki­ taplarını yayımladı. 1912’de Avrupa’ya yer­ leşti, burada Scepticism and Animal Fa­ ith (Kuşkuculuk ve hayvan sevgisi) [1923], J. Bottin The Realm of Essence (Özün yurdu) [1927], The Realm of Matter (Maddenin Roma’da levinl görmeye başladı. 1379’da yıkıldı ve SANTAREM, Brezilya’da (Parâ eyaleti) yurdu) [1930], Some Turns of Thought in Sant’Angelo köprüsü Bonifatius IX döneminde papaların eline liman kenti, Amazon’un sağ kıyısında, Ta- Modem Philosophy (Modern felsefenin (Bemini’nln öğrencilerince geçti. Bonifatius yapıyı restore ettirdi. XV. pajös ile birleştiği yerin aşağısında; 199 dönüm noktalan) [1933], The Last Puritan gerçekleştirilmiş heykellerle ve XVI. yy.’larda genişletildi ve dekore edil­ OOO nüf. Amazon ulaşım ağında konak­ (Son püriten) [1935], The Realm of Truth di. 1527’de, Roma kuşatması sırasında lama yeri ve ticaret (kereste, pirinç, kau­ (Gerçekliğin yurdu) [1937], The Realm of süslüdür) ve şatosu Clemens VII buraya sığındı. Şatonun te­ çuk) merkezi. Spirit (Tinin yurdu) [1940], Persons and pesinde, aziz MikâiF’in XVIII. yy.’da Pie- —Arkeol. Santaröm adı İ.S. 1200 ya da Places (Kişiler ve yerler) [1944-1953], The ter Verschaffelt’ln yeniden yaptığı bronz 1300 yıllarında Amazon bölgesinde orta­ idea of Christ in the gospels (incirlerde Larousse heykeli bulunur. ya çıkan kazıma bezekli ve noktalı bir se­ İsa düşüncesi) [1946], Dominations and SANTANTİMO, İtalya’da kent, Cam- ramik türüyle dikkati çeken bir arkeolojik Powers (Egemenlikler ve güçler) [1951] gi­ pania’da (Napoli ili), Aversa’nın G.’lnde buluntu yerine verildi. Bu seramik, insan bi kitaplarını yayımladı. Santayana'ya gö­ uzanan ovada; 26 000 nüf. Meyve yetişti­ ya da hayvan biçiminde çıkıntıları bulunan re, gerçeklik olarak, duyularımızla algıla­ riciliği. çanaklar, küpler ve karma biçimli çeşitli dığımız şeyi, yani maddeyi kabul etmeli­ kaplarla ayırt edilir. Bu vazolardan tören­ yiz. Bilinç, yaşama yardım eder; ama hiç­ SANT’A.NTİOCO, İtalya'da ada. Sar- lerde kullanıldıkları sanılan bazılarının bir şeyin nedeni olamaz. Santayana’nın dinya’nın G.-B.'sında; 108,9 km2; 12 100 ayaklık biçiminde kaideleri vardır; bazıla­ ahlak anlayışı, Arlstoteles’lnkıne bağlıdır: nüf. Metalürji ve kimya sanayileri. Üzüm rıysa karyatidler tarafından taşınmaktadır. her ülkünün doğal bir temeli vardır. Us­ bağları. Balıkçılık. Santaröm’de ayrıca heykelcikler ve sera­ sal bir ahlak, filozoflar için yeterlidir. SANTA POLA, ispanya'da (Alicante ili) mik pipolar ortaya çıkarıldı. Sant Cuoat DEL VALLES - SAN kent, Akdeniz kıyısında; 12 000 nüf. Ba­ SANTAREM (Manuel Francisco DE CUGAT DEL VALLES. lıkçı Umanı. Sayfiye merkezi. Barros e Sousa, —2. vikontu), portekizli StkmdeıöyAejonırsN’kedıenmaTzd, Ai a. a;yR Rröa2Enos0emMı tni0amd,3n a 4-Pngb ooönrktlütiüaekfm. lkm diüzTöa' ad nrmeeıbm meirk rçiekyvoenlekezt , i ,tb ukRiarTliiibrzsaomaejok-. soyDraialyodf yasmuası.ğ eıMüKtn zrdaiegaıd lruıvianneem el yk ıye aea(nrnLnaidlilşgzıisntbiıısiyro imtdnnaıd ar, ie1lhoa7n rnv9 ause1 on -atPan dBarraiarhadl ssşıF .eb1rlaa 8ckn5oas6nğa).ı'­ tS2mMu3Araaa0krNr l.oak TnkmW EA.gaEöttleal,ür senA oedBk eDyilnea' d ngeCue soç(uGne’grün avaner eed ybeö i’Ckrd üdealerünolr tl;aoi nyl uoaaşl)ku ulşırşr.­­ î Antoine Joseph Santerre Arkeoloji müzesi. —SantarĞm yönetin; SANTA ROSA, Santa Barbara takıma­ SANTEELER, Kuzey Amerika Kızılde­ Maurin’in bir taçbaskismdan ayrinti bölümü, 6 747 km2; 559 900 nüf. (1989). dasında ada, ABD’nin Büyük Okyanus kı­ rilileri. Bizon kültür alanında yer alır ve Bibliothèque nationale, Paris Pdeonrt ebkirizin'iin k aepns azre.ngin tarım bölgelerin­ yısı (Kaliforniya) açığında. (ODcahkeottia-S, hNaakkoowtain, gLarukboutan) ubnir iünçi okloulşutnudruarn­ SANTA ROSA, Guatemala’nın gü- lar. ney-doğusunda yönetim bölgesi. Büyük Okyanus kıyısında; 2 955 km2; 256 850 SANTELİA (Antonio), İtalyan mimar nüf. (1989). Merkezi Cuilapa. (Como 1888-Montefalcone yakınında, cephede, 1916) Mimarlık öğrenimini SANTA ROSA, ABD’de kent (Kalifor­ 1912’de Bologna'da tamamladı, çeşitli mi­ niya), San Francisco’nun kuzeyinde; 113 marların yanında çalıştı. Ünlü Citta Nuo- 310 nüf. (1990). Tarım (üzüm bağları). va projesini bir metinle birlikte 1914'te Mi­ SANTA ROSA, Arjantin’de kent. Pampa lano'da, “Nuove Tenderize” sergisi’nde ilinin merkezi, Bahia Blanca’nın K.-B’sın- sundu. Aynı metin, ağustos ayında Lacer- da; 33 600 nüf. Demiryolu merkezi. Tarım ba dergisinde Futurist mimarlığın mani­ ürünleri merkezi (tohum, hayvancılık). Mü­ festosu olarak yayımlandı. Sant’Ella'nın, ze. Üniversite. ayrılıkçı Viyana okulu etkisindeki desen­ leri amerikan kentlerinin yaptığı atılım ve SANTA ROSA, Bolivya’da (Santa Cruz modern teknikler karşısında duyduğu yönetim bölgesi) yer, Santa Cruz’un K. hayranlığı gösterir, birkaç düzeyli birçok -B.’sında. Doğal gaz yatağı. ulaşım alanları, dış geçişli ve dış asansör­ SANTAROSA (Santorre Annibale Di lü yüksek yapılar sunarlar. ROSSİ Di POMAROLO, —kontu), piemonteli SANTERAMO İN COLLE, İtalya'da siyaset adamı (Savlgllano 1783-Sphakte- rla, Yunanistan, 1825). La Spezia’nın tran­ kent, Puglia'da (Bari ili); 21 000 nüf. sız kaymakamıydı (1812). 1815’ten sonra SANTERRE (Antoine Joseph), fransız Savoia hanedanına ve Savunma bakanlı­ siyaset adamı (Paris 1752 - ay. y. 1809). ğı yöneticiliğine getirildi. Liberal önder Saint-Antoine mahallesinde birahane İşle­ olarak, 1821 Piemonte devriml’ni yönetti tirken (1772), Komün tarafından Paris Ulu­ ve Savunma bakanlığına getirildi. Beşli it­ sal savunma komutanlığına getirildi (ağus­ tifak sonunda İtalya’dan kovulunca Paris’e, tos 1792), Meclis’te krallık ailesinin korun­ masını sağladı, ardından Temple'a götür­ SantesCreus dü. Generalliğe yükseltildi, Temple’ın ko­ avludan (XIV. yy.) ve kiliseden runmasıyla görevlendirildi, kralı giyotine (başlıca bölümlen XII.-XIII. götüren birliğin komutanlığını yaptı, an­ yy.’lardan kalmadır) cak, efsanenin tersine, trampetçilere kra­ bir görünüm lın sesini bastırmalarını emretmedi. Santas Craus, Katalonya'da, Aigua- murcia komünü’nde, Tarragona’nin 33 km K.'inde eski Cíteaux rahipleri manastırı. Tarihsel önem bakımından Poblet manas- tın'yla karşılaştınlabilir. Kilise (1175'e doğr. -1225'e doğr.), Cíteaux tarikatında yaygın olan bir plan tipine göre yapıldı. Yapımı­ na 1313’te başlanan avluda, İngiliz hey­ kelci Reinard Fonoll çalıştı. 1200 dolayla­ rından kalma rahipler kurulu salonu, ya­ pımına 1191’de başlanan geniş yatakha­ ne ve küçük bir krallık sarayı (XIV. yy.) baş­ lıca yapılar arasında yer alır. Kilisede, Ara­ gón kralları Büyük Pedro (öl. 1285) ile Ja­ ime ll’nin (öl. 1327) mezarları bulunur. SANT FELJu DE OUÍXOLS, Ispan ya'da liman ve sayfiye kenti, Katalonya' da (Gerona ili), Akdeniz kıyısında; 15 500 nüf. Balıkçılık. Mantar ticareti. SANTİ-, fr. centi; lat. centum, yüz' den, önüne geldiği birimi yüze bölen SI öneki (simgesi c) [örneğin, santi­ metre, santigram, santilitre vb., sim­ geleri, cm, cg, cl vb]. yıları durmadan artan kiralık evlerle (con­ açıdan olağanüstü ilgi çekici bir kenttir Santiago SANTİ ya da SANZİO (Giovanni), İtal­ yan ressam (Colbordolo, Urbino yakının­ ventillos) "köhneleşmesi" 1930’lu yıllar­ —Tar. ispanya havarisi aziz Yakup’un din Moneda meydanı da, 1440’a doğr.-Urbirıo 1494), Raffaello’ dan başlayarak hızlandı. Bununla birlikte yolunda can vermesinden sonra, kalıntı­ (sağda, Başkanlık sarayı) kent merkezinde büyük binalar da yapıl­ larının küçük bir kayığın içine konduğu ve nun babası. Madonna'ları (Fano, Urbino) dı. Ama varlıklı sınıf bu kesimi terk ede­ bu kayığın Galicia’da karaya oturduğu, ve Muştulama'sı (1490'a doğr., Brera), o rek doğudaki Barrio Alto’ya yerleşti; bu mezarının IX. yüzyılda burada, bir yıldızın dönemde Marche'de çalışmış olan Piero semtin ucunda yeni bir ticaret merkezi (ıcampus stellae, "yıldız alanı”) yardımıy- Della Francesca ve Melozzo da Forll gibi oluştu. Sanayi mahalleleri çoğunlukla gü­ le mucizemsl bir biçimde bulunduğu ileri ressamlann etkisini taşır. G. da Montefelt- neydedir Gecekondular (callampas ya da sürülür. Mezarın yanında bir kent kuruldu. ro döneminin bir manzum kroniğini (Cro- poblaciones) elverişsiz bannma, hizmet­ Iria Flavia piskoposluğu bu kente taşındı. naca Rimata) kaleme aldı. Bu yapıtta, yüz­ lerin yetersizliği, işsizlik, yetersiz beslen­ IX. yy.'da bu kentte birkaç konsil toplan­ yılın ünlü birkaç sanatçısından söz etmiş­ me gibi sorunlarla kentin çevresinde ge­ dı. X. yy.’da Normanlar ve Sarazenler kenti tir. niş bir alanı kaplarlar yakıp yıktılar, ilk büyük Reconquista atı- SANTİ ya da SANZİO (Raffaello) - lımlarıyla birlikte yoğunluk kazanan hac SANTİAGO ya da SANTİAGO DE RAFFAELLO. yolculukları tüm Batı Avrupa'yı bu kente S S00A0N nTüfİ.A (1G9O91,) [Şbialin’nliinyö lbearişyklee nbtiir; lik5t e]1,34ı lhNouorrsltyee tCvl’nadadeisb inkaednellt,,e K¡rI uomzseeyr,k eCDzoio,r mdYiinlaleiqkru aeC’s uıdnmıen-l çeefskatin. éB siritçlyolke m(Reonnzcile bvaaurıxn)a dğoı,n haatıslmtaınşe k lvae­ 1541'de Pedro de Valdlvla tarafından, eteğinde; 308 400 nüf. (1986). Ticaret sik yollarla (Aachen-Paris-Oriéans-Bor- Büyük Okyanus’a 140 km mesafede Ar­ merkezi. Tekstil. Eczacılık ürünleri. Besin deaux-Roncevaux ve Luzern-Chambéry jantin’e doğru geçitler açan Aconcagua sanayisi. Tütün imalatı. —Santiago ili, 3 -Montpellier-Jaca) ulaşılan kent, Ortaçağ' vadisinin kolu tarafından yarılan bir vadi­ 112 km2; 704 835 nüf. (1990). ın en sık ziyaret edilen yerlerinden biri du­ rumuna geldi. Kenti zenginleştiren haç Pi- de kurulan kent sömürge dönemi Şlll’si- SANTİAGO ya da SANTİAGO DE reneler üzerinden, ispanya ve Fransa ara­ nin başkenti oldu. Bağımsızlıktan sonra VERAGUAS, Panama Cumhuriyeti’nde sında düşünsel bir köprü sağladı (chan- da, kuzeydeki maden bölgesiyle güney­ kent, Veraguas ili'nin merkezi; 14 400 nüf. sons de geste, efsaneler, mimarlık ve süs­ deki tarım bölgesinin birleştiği yerde ol­ SANTİAGO ya da SÂ0 TİAGO DO leme üslupları). Üniversitesi 1504’te kuruldu. ması nedeniyle ağırlığını hissettirmeye de­ vam etti. Şili ulusu bu kent çevresinde bi­ CACEM, Portekiz'de (Setübal yönetim —Güz. sant. Compostela’nın önemnin XI. bölümü) kent, serra de Grândola'da; yy.’dan başlayarak gittikçe artması, XII. çimlendi. Santiago, güçlü idari ve siyasal 6 000 nüf. Templlerler’den kalma hisar. yy.’da başpiskoposluk düzeyine yükseltil­ merkeziyetçilikten ve önemli bir kültür merkezi olmasından (üniversite, basın, ti­ SANTİAGO - SÂO TİAGO. mesi ve 1078-1130 arasında Toulouse'da- ki St-Sernin'e çok benzeyen, roman üslu­ yatro, müzeler) yararlanmasını bildi, ikti­ SANTİAGO DE COMPOSTELA, bunda geniş bir katedral yapılmasıyla or­ sadi rolü, kara ve demiryollarının, özellik­ Ispanya’da kent, Galicla’da (La Coruha ili), taya çıktı. Çok güzel oymaiı taçkapılar (XII. le 1863'ten sonra, Valparafso limanına Monte Pedroşo’nun eteğindeki bir tepede; yy. başından kalma Kuyumcular kapısı ve Santiago de Compostela doğru kurulması üzerine güçlendi. Yaban­ 82 400 nüf. Üniversite Tanm ürünleri pa­ Mateo Usta'nın 1188’lerde yaptığı Portico ve katedralden (XI.-XVIII.yy.) cı kapitalizmle (özellikle ingllfc), genellikle zarı. Hacılara yönelik el sanallan. Sanatsal de la Gloria); gotik manastır avlusu; hazi- bir görünüm geniş tarım ya da hayvancılık alanlarını elinde bulunduran, ulusal burjuvazi ara­ sındaki ittifak Santiago'da gerçekleşti. Bankalara, dışsatıma ya da perakende ti­ carete, sonra XIX. yy. sonundan başlaya­ rak sanayiye yapılan yatırımlar hızla ge­ lişti. Bu durum, Santiago'nun rakip kent­ ler olan Valparafso ile Concepclön’a kar­ şı üstünlük sağlamasına ve 1930'lu yıllar­ dan başlayarak kırsal göç ve yüksek do­ ğum oranı nedeniyle nüfusunun hızla art­ masına yol açtı: nüfusu 1875'te 150 000, 1920'de 580 000. 1952'de 1 400 000. 1960'ta 2 200 000, bugün de 5 milyon­ dan fazla (Şili nüfusunun % 40'a yakını ve sanayideki istihdamın % 70’i). Kent­ sel genişleme olgusu burada çok belir­ gindir (1970'te ulusal gelirin % 60'ı, hiz­ metler kesiminde çalışanların % 54'ü, banka mevduatının % 60’ı ve GSMH'nın % 46’sı [% 59’u sınai hâsıla], başkentte toplandı). Alçak ve yayılmış bir kent olması ve ak- deniz iklimi nedeniyle Santiago su ve ye­ şil alan sorunuyla karşı karşıyadır. Cerro San Cristöbal’ın eteğindeki sömürge dö­ neminden kalma kent merkezi siyasal fa­ aliyetlerin, hizmet kBSİmlnin ve özellikle de ticaretin toplandığı bölgedir. Kentin, bir patio ya da dar bir sokağın iki yanında sa­