3. Uitzicht: Horizontaal — Tweemaandelijks 4. Vergezicht: Gezinstaal en onderwijstaal tijdschrift, uitgegeven door de 6. Inzicht: Openogenwereldbeeld Vlaamse Esperantobond v.z.w., 7. Opzicht: Onbekend maakt onbemind 28ste jaargang. Horizontaal is de 8. Binnenzichtr Eenmansmusea voortzetting van Esperanto Pano- I-VI Onze taal - Nia lingvo rama. 13. Nazicht: Vroeg of laat in vertaling Redactie en administratie (Bel- 14. Binnenzicht: Naskiĝo de CD gie): Frankrijklei 140, 2000 Antwer- 15. Rondblik: Een nieuw jaar vol reisgenot pen, tel: 03/234 3400, telefax: 16. Clubtribune: NOSOBE — Oostende — Antwerpen '97 — 03/233 54 33, netwerk: fel@knoop- Fleja punt.be — infobladzijden: http:// 20. Overzicht: Programma-overzicht van onze clubs www.knooppunt.be/~fel; (Neder- land): Libro-Servo Esperanto-Ne- derland, Marnixstraat 57, 2023 RB Haarlem. Abonnementen: Gewoon abon- nement: 600, fr. in België, 33,— gld. in Nederland; vijfjarig abonne- ment: 2400,— fr. of 132,— gld.; le- venslang abonnement: 15 000,- fr. of 775,- gld. Rekeningen: Voor België telkens tn.v. Vlaamse Esperantobond, Antwerpen KB 402-5510531-55 of ASLK 001-2376527-06; voor Ne- derland: postgiro rek: 111278 t.n.v. Libro-Servo Esperanto-Ne- derland, Haarlem. Redactie: Guido Van Damme, Eddy Raat Medewerkers: Paul Peeraerts, Jean Pierre VandenDaele, W.M.A. De Smet, R. Rotsaert, |. Lievens, |. Durwael, M. Cuffez, e.a. Verantwoordelijke uitgever: Paul Lijst van adressen van alle plaatsen in Nederland en Vlaanderen waar inlichtingen Peeraerts, Frankrijklei 140, 2000 over Esperanto kunnen worden ingewonnen. Voor meer gedetailleerde gegevens Antwerpen. over de clubs verwijzen we naar de activiteitenkalender waar u inlichtingen vindt Horizontaal verschijnt de eerste over de activiteiten die in de volgende 3 maanden zijn gepland. van elke oneven maand. Vlaamse Esperantobond/Flandra Esperanto-Ligo Frankrijklei, 140, B-2000 Ant- werpen. Tel.: (03) 234 34 00, Fax.: (03) 233 54 33. Elektronisch adres: fel@knoop- Bijvoegsels bij Horizontaal wor- punt.be. den slechts toegestaan als ze keu- Vlaamse Esperanto Jongeren Vereniging/Flandra Esperanto Junulara Asocio rig gedrukt zijn en in onberispelijk p/a Frankrijklei 140, B-2000 Antwerpen. Tel.: (03) 234 34 00. Nederlands of Esperanto zijn op- Fervojistoj L. De Sutter, Fr re-Orbanstraat 210, B-8400 Oostende, tel.: (059) 50 18 25. gesteld. De kosten veroorzaakt Esperanto-Nederland Arubastraat 12, NL-9715 RW Groningen, Nederland. Tel.: door het bijvoegen van het druk- (050) 577 59 54. werk worden gefactureerd. Hoofdkantoor van de Esperanto Wereldbond/Centra Oficejo de UEA Nieuwe Teksten voor publikatie moeten Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, tel.: (010) 436 10 44. op de redactie toekomen uiterlijk Esperanto Scoutsvereniging/Skolta Esperanto-Ligo (SEL) Arie Bouman, Dries- dreef 8, B-9030 Gent. Tel.: (09) 227 48 41. SEL heeft groepen of leden in Diepen- op de 1ste van de even maand. De beek, Gent, Halle, Oostende en Tienen. redactie houdt zich het recht voor ingezonden teksten, advertenties of bijvoegsels te weigeren of gram- Bestuursleden van FEL: maticaal/stilistisch aan te passen. Flory Witdoeckt (Voorzitter), Wittenonnenstraat 9A, 8400 Oostende. Tel.: (059) 70 In geval van discussie beslist het 29 14; Fax: (059) 80 23 42. Bestuur van de Vlaamse Esperan- lvo Durwael (Secretaris), Paul Gilsonlaan 5, 2650 Edegem. Tel.: (03) 440 30 92. tobond. Helene Van der Steen, Turnhoutsebaan 459/12, 2140 Borgerhout. Tel.: (03) 324 76 06. Johan Van Eenoo (Hulp-secretaris), Stationsstraat 27, 8380 Lissewege. Tel.: (050) Overname van artikels is vrij, op 54 40 03. voorwaarde dat de bron wordt ver- Roland Rotsaert (Kassier), Visspaanstraat 97, 8000 Brugge. meld en een presentexemplaar Jacques Schram, Hof ter Bekestraat 49, 2018 Antwerpen. Tel.: (03) 237 86 02. aan de redactie wordt gezonden. Walter Vandenkieboom, Wittenonnenstraat 9A, 8400 Oostende. Tel.: (059) 70 29 14. 2 — januari-februari 1997/1 Horizontaal uitzicht U heeft net de 28ste jaargang van Horizontaal geopend. Bij de- ze bieden de redactie, het bestuur van de Vlaamse Esperanto- bond en zijn werknemers u hun beste wensen voor 1997. Wij hopen dat we dit jaar in een aangename sfeer met elkaar kun- nen blijven samenwerken om weer een stapje vooruit te doen. In dit nummer zitten twee grote gedachtelijnen. De eerste lijn is die van het hoofdartikel: Gezinstaal/onderwijstaal en daarmee samenhangend de zin/onzin van tweetaligheid en de rol van het Esperanto. Daarover kan men uiteenlopende meningen heb- ben en zelfs goed beargumenteren, maar de financiële kosten of baten zouden daarin toch niet het laatste woord moeten heb- ben. Vooral omdat klaarblijkelijk twee- of meertaligheid — en ook kennis van het Esperanto — lijkt bij te dragen tot een brede- re en openere kijk op de wereld, terwijl het kennen van slechts de eigen, nationale taal veeleer leidt tot een chauvinistisch over- schatten van de eigen waarde(n) en het onderschatten en afwij- zen van andere ideeën. Vanuit die vaststelling komen we met gemak bij ons tweede the- ma: Onbekend maakt onbemind. Dat fenomeen is ongetwijfeld bekend bij iedereen die propaganda voor „een verloren zaak” probeert te maken. Maar, soms krijgen zelfs die een hart onder de riem gestoken, Dat gebeurt momenteel met het Esperanto in _ Spanje, en van daaruit misschien zelfs in de hele wereld. Een commerciële platenproducent heeft namelijk het initiatief geno- men om een CD in het Esperanto uit te geven en die wereldwijd te lanceren. In Spanje schijnt het product al aan te slaan, en wellicht is binnenkort de CD ook op de Belgische platenmarkt te krijgen. Voor lezers van Horizontaal hebben wij in ieder geval de primeur van de eerste bespreking in België — in onze boek- handel is de CD trouwens ook al in stock. Als bijlage krijgen zij bovendien de geboorte van die CD, in het Esperanto. Wie wil weten hoe het echt zit, moet maar snel een stoomcursus gaan volgen, of inschrijven voor de cursus in Kalmthout, of een zelf- studiepakket aanschaffen, of … och, er zijn manieren genoeg om Esperanto te leren. gvd l : KE hr q Hn “i tT ) | le lr n | O l 7 | | Ln januart-februari 1997/1 — 3 Horizontaal vergezicht Gezinstaal en onderwijstaal Wellicht herinnjee rj e nog het standpunt van Koning Albert Il dat het een goed idee zou zijn wanneer alle kinderen vanaf de kleuterschool tweetalig onderwijs zouden genieten. De kans dat zij tot echte tweetalige burgers zouden uitgroeien, zou daardoor veel reëler worden. Wellicht zullen slechts weinigen het standpunt van de koning afwijzen. Het is wetenschappelijk bewezen dat vroegtijdig taalaanbod in meer dan één taal inderdaad leidt tot meertaligheid. De gevallen waarin zo'n poging faliekant afloop zijn beperkt. De oorzaken ervoor kunnen verscheiden zijn en de intelectuele capaciteiten van het kind spelen daarin misschien zelfs een minder grote rol, dan de consequente manier waarop men de verschillende talen aanbiedt. bleemgevallen meer leerkrachten kunnen worden Een oude wijsheid ingezet. In een artikel in De Standaard (2-3 november 1996) De auteur van het artikel juicht dit toe, maar zij stelt becommentarieert mevrouw F. Peirs-Lueken, een toch dat wanneer de problemen te groot worden, psychologe, de groei van het aantal leerlingen in er slechts een oplossing is. De leerlingen moeten het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Die groei verwezen worden naar het Franstalige net, ook wanneer dat een achteruitgang van het leerlingen- is vooral daaraan te danken dat leerlingen uit twee- talige gezinnen en uit gastarbeidersgezinnen meer aantal in het Nederlandstalig onderwijs betekent. voor dat onderwijs kiezen. Die keuze wordt dan Leerlingen zijn geen onderwijsbuit en gezinstaal weer bevorderd door de betere kwaliteit van dat = onderwijstaal blijft een gouden stelregel. onderwijs — o.a. omdat er kleinere klassen zijn en Een andere kijk door de (langdurige) stakingen in het Franstalig on- derwijs. De hoop van gewestminister Grijp is dat Misschien moet er in de hele problematiek toch deze leerlingen echt tweetalig of althans niet anti- nog een aantal andere elementen in overweging Vlaams zullen worden. Dat één van de voordelen, worden genomen. Zo blijkt uit het artikel niet dui- de kleine klassen, dreigt te verdwijnen, wordt door delijk waarom de taalzwakke leerlingen „minder de minister over het hoofd gezien. goed presteren”. Heeft dat inderdaad alleen met Mevrouw Peirs merkt echter op dat het met de taal- taalzwakheid te maken of ook met taalminder- ontwikkeling van de anderstalige leerlingen niet al- heid? Indien in één klas leerlingen zitten waarvan tijd van een leien dakje loop en stelt dat de enen les krijgen in hun moedertaal (het Ne- klaarblijkelijk niet alle leerlingen meertaligheid derlands), terwijl anderen in een tweede taal de aankunnen. Zij meldt dat 7/8-jarigen vaak nauwe- les moeten volgen, dan wordt daardoor een si- lijks het taalniveau van 3/4-jarigen halen. Omdat tuatie van ongelijkheid gecreëerd. Wanneer noch het over normaal begaafde leerlingen gaat, veroor- de onderwijsmethode, noch de meting van de re- zaakt deze taalhandicap lees- en schrijfproble- sultaten is aangepast aan hun specifieke taalsi- men, maar ook problemen in de rekenles. De leer- tuatie van niet-autochtone of anderstalige kinde- lingen beseffen maar al te goed hun probleem en ren, dan lijkt het onvermijdelijk dat zij minder raken gefrustreerd met alle gevolgen vandien: de- goed presteren. Wanneer die resulataten dan pressie, aggresiviteit en onverschilligheid. ook nog worden vergeleken met de resultaten Voor taalzwakke of taalontwikkelingsvertraagde van hun Nederlandstalige klasgenootjes, wat in kinderen zijn er wel speciale opvangprogramma's, het toch nog altijd competitieve onderwijs niet on- maar die gelden enkel wanneer de taalachterstand waarschijnlijk is, dan is de bron voor de frustratie niet te wijten is aan meertaligheid. Wellicht is die ook niet ver te zoeken. bepaling het gevolg van een slecht begrepen ver- Een ander element in het probleem is het taalge- dediging van het Nederlands. De groep waarvan bruik thuis. Tijdens een colloquium in Bratislava, hier sprake is, komt voor die programma's dus niet in het kader van de Ontmoeting van Esperanto- in aanmerking. Voor hen is de enige uitweg over- gezinnen (REF, aug. 1996), werd het probleem plaatsing naar BLO, wat zeker ook niet de juiste van zigeunerkinderen in Slovakije ter sprake ge- oplossing is. bracht. Uit onderzoek bij de zigeunerpopulatie Om het probleem te ondervangen stelt de minister bleek dat kinderen van ouders die afstappen van voor de anderstalige leerlingen in de tellingen de eigen zigeunertaal, meer taal- en leerproble- zwaarder te laten doorwegen, zodat voor pro- men kregen, dan leerlingen waarvan de ouders 4 — fanuart-februari 1997/1 Horizontaal ‘mmm mm—— «~~ xu xx m ‘ zich strikt hielden aan de eigen moedertaal. Dat Algemene Ledenvergadering vershil kon niet door intelligentieverschil worden verklaard. Het is duidelijk dat de ouders hier voor een groot Op zaterdag 22 februari 1997 om 14.00 u. dilemma worden gesteld. Enerzijds moeten zij heeft in het Esperantohuis, Frankrijklei 140, om zich te integreren in de locale gemeenschap, 2000 Antwerpen, de Algemene Ledenverga- zelf de omgevingstaal leren en die dus ook zo dering van de Vlaamse Esperantobond veel mogelijk proberen te spreken. Anderzijds plaats. veroorzaken zij, door thuis over te schakelen op Op de dagorde staan de bespreking en die onderwijstaal/omgevingstaal — die zij slechts eventuele goedkeuring van het werkingsver- gebrekkig beheersen — dat hun kinderen gecon- slag en van het financieel verslag, en de fronteerd worden met incoherent en vaak slecht verkiezing van de nieuwe Raad van Beheer. taalaanbod, waardoor taalverwervingsstoornis- sen kunnen optreden. Onmiddellijk daarna vergadert de Raad van Ook de overheid staat hier voor een dilemma. Beheer om een nieuw bestuur te kiezen. Le- Immers, om juist in te spelen op de noden van de den die niet behoren tot de Raad van Be- leerlingen, zouden zij de gezinstaal en -cultuur heer, mogen op deze verkiezing aanwezig van die leerlingen moeten ondersteunen. Dat is zijn. Zij hebben echter geen stemrecht. Alle een politiek die op lange termijn (van drie gene- huidige bestuursleden zijn opnieuw kandi- raties) de integratie bevordert, maar die momen- daat, nieuwe kandidaten moeten zich vooraf teel in een Europa (of misschien zelfs een we-. schriftelijbikj de secretaris aanmelden. reld) waarin de nationalistische reflex zo sterk is, nauwelijks te verdedigen, laat staan te voeren is. Toch zou het stilaan duidelijk moeten zijn dat in een verenigd Europa cultuurpolitiek, niet de poli- Na de verkiezing volgt een tweede Algeme- tiek voor de cultuur van een regio in Europa moet ne Vergadering met als thema: De nieuwe zijn, maar de politiek voor de verschillende cultu- decreten ív.m. subsidiëring door de dienst ren in een regio. Het Esperanto kan bij zo'n poli- Volksontwikkeling. tiek een waardevolle en overbruggende rol spe- Informatie, gedragslijnen, vragen, overleg len. Daarom zijn wij overigens van mening dat over mogelijke diensten aan andere culture- het Esperanto als onderwijsvak in Europa moet le organisaties, enz. : gvd worden ingevoerd. ————xz.nuHRu .. “=smou.=ĥu.—xuass=u— TELESCOOP Over de kostprijs van vertaling en vertolking in de Europese Unie is er hier al heel wat geredetwist. Een berichtje in Het Volk (26-27 okt. 1996) werpt eens een ander licht op de zaak: „Uit bespraringsover- wegingen was geopperd dat de parlementaire debatten in Straats- burg en Brussel niet langer in alle talen van de Unie zouden worden gepubliceerd. Die vertalingen kosten Europa per jaar 160 miljoen frank... en de begrotingscommissie vond die kost niette verantwoor- den. Maar het voornemen stuitte op het verzet van het Vlaamse EVP-parlementslid, Marianne Thysen. Zij vond dat het getuigde van ondemocratisch gedrag. Het Europese Parlement hield rekening met haar opmerkingen en maakte komaf met het besparingsvoor- stel. Maar de EVP-fractie kreeg niet over de hele lijn gelijk. Zij had immers voorgesteld om toch te besparen op de vertaalkosten door de debat- ten /n de versie van de tolken schriftelijk te verspreiden. Zo zouden er geen vertaalbureaus — de grote slokop — meer aan te pas hoeven te komen. Dat voorstel werd evenwel verworpen.” Wij kunnen hieruit leren wie de echte tegenstanders van het Es- peranto zijn, en dat bepaalde economische belangen in de hele discussie een grotere rol spelen dan democratische. ' januari-februari 1997/1 — 5 Horizontaal inzicht Openogenwereldbeeld Het Engels is zonder enige twijfel de populairste taal van Europa en van de wereld. Zo blijkt uit een Europese enquête dat 42% vn de bevoling Engels spreekt, 31 % Duits en 29% Frans. Dub- bel zoveel jongeren hebben tegenwoordig een tweede taal geleerd dan ouderen, en kunnen dus met anderstaligen converseren. Edmund Grimley-Evans becommentarieert — via Internet — deze cijfers en trekt de grondigheid van de enquête in twijfel. Daarenboven wijst hij erop dat het gaat om: een taal geleerd hebben op school. Maar van wat men op school leert, ver- geet men ook veel. In ieder geval leidt de mogelijkheid om met ande- ren te communiceren klaarblijkelijk niet onmiddel- lijk tot een beter begrip van die anderen. Een mooi voorbeeld daarvan is een rondvraag in de Britse krant, 7he /ndependant (10 juni 1996). vreemde talen, enz. dan hun Hongaarse leeftijd- Daarin werd gepeild naar de appreciatie van de genoten. Europese landen door Britse kinderen. Als Natuurlijk valt het moeilijk te bewijzen. Veel zal slechtste kwam Duitsland eruit. 78% van de Brit- afhangen van de vakantiepatronen van de gezin- se jeugd (tussen 10 en 16) associeert Duitsland nen. Nu is de jaarlijkse vakantiemobiliteit in Eu- nog altijd met de 2de wereldoorlog (hoewel die ropa de laatste tien; vijftien jaar over heel de lijn minstens 35 jaar voor hun geboorte werd beëin- ongetwijfeld enorm toegenomen. Veel — vooral digd!). Met 43 % scoort Duitsland ook het hoogst Westeuropese — kinderen reizen geregeld naar op de vraag welk land zij het allerminst wensen het buitenland en dus verruimt hun blik op de we- te bezoeken. En met 57 % wordt Duitsland uitge- reld. Maar misschien ligt de intensiteit daarvan bij roepen tot het vervelendste land van Europa. Esperanto-kinderen wel beduidend hoger dan het Dat de kennis van de Britten over de feiten ook gemiddelde van hun sociaal-economische groep. niet zo heel grondig is blijkt uit het feit dat 28 % Daarenboven zijn de contacten van Esperanto- dacht dat Duitsland het armste land van Europa kinderen persoonlijker: niet alleen hebben zij vreemde landen als toerist bezocht, zij hebben er is. vaak ook vrienden. Dat ik mijn kinderen kan ver- Wel zijn zij zich ervan bewust dat de Europese Unie beter zou functioneren als er meer commu- wijzen naar vrienden in Nederland, Frankrijk, nicatie tussen de lidstaten zou zijn. De aangewe- Duitsland en Engeland, is ongetwijfeld niet bui- zen taal daarvoor is voor 87% het Engels, 6 % tengewoon. Maar dat ik Zweden, Polen, Kroatië, kiest voor Frans, terwijl 5% hier voor Esperanto Hongarije, Slovakije en zelfs landen als Dage- wel een taak weggelegd ziet. (Eigenlijk is die stan, Japan en China in de lijst kan opnenen, is derde plaats voor het Esperanto een SEAMoNANO zeker minder evident. En met naam en toenaam in een buitenlandse krant vermeld worden, is ze- resultaat!) En waar haalt de Britse jeugd zijn perena over ker nog een veel zeldzamer fenomeen, … om Europ? 48% vergaarde die van de televisie, echt fier op te zijn. gvd 30% leerde het op school, 8% had het uit de kranten en 5% vernam het van hun ouders. Kinderen van actieve esperantisten blijken een heel andere kijk op de wereld te hebben dan de Britse jeugd. Tijdens het colloquium over tweeta- ligheid dat de voorbije zomer in Bratislava plaats had, werd een onderzoek voorgesteld van Ernó en Suzanne Ciszar, uit Hongarije. Daaruit bleek dat kinderen van esperantisten een opvallend po- sitiever beeld hebben van andere culturen, van gemengde huwelijken, van buitenlanders, van Horizontaal 6 — januari-februari 1997/1 opzicht Onbemind maakt onbekend De redactie van HMornzontaal had het ambitieuse dwingt dat decreet ons, om ons meer open te stel- plan opgevat om de bladzijden van het tijdschrift len voor anderen. De werkmiddelen om die ande- open te stellen voor derden. Het was de bedoeling ren te bereiken, worden echter niet voorzien. Daar- dat zij in een kort essay zouden vertellen wat zij enboven lijkt de onderlinge belangstelling van cul- over Esperanto weten, hoe zij aan die informatie turele verenigingen voor de doelstellingen van de gekomen zijn en hoe zij tegen een fenomeen als anderen relatief klein, en in ieder geval onderge- Esperanto aankijken. Hoewel er nog slechts een schikt aan de eigen doelstellingen. Het feit dat de klein aantal mensen is aangeschreven, is de reac- meeste culturele verenigingen vooral steunen op tie tot nog toe teleurstellend. Zij gaat van stilzwij- de inzet van vrijwilligers — met beperkte tijd en mid- gen — geen antwoord —, over volledige afwijzing, tot delen — maakt ook meer en doelgerichter samen- werking vrijwel onmogelijk. een beleefde weigering met één of ander nietszeg- gend excuus. De positiefste reactie kregen wij van Deze moeilijkheden staan in schril contrast tot de Jozef Deleu, stichter en bezieler van Ons Erfdeel, middelen waarover iemand beschikt die verbon- die weliswaar niet de tijd kan vrijmaken, maar ons den is aan een groot instituut. Als voorbeeld neem toch succes wenst in ons streven. De filosoof Jaap ik het boek van Dré Peremans, Sorookjes van het Kruythof was het scherpst in zijn weigering. Voor einde van de wereld, dat via de televisie wordt ge- hem is Esperanto een achterhaalde zaak waaraan promoot. Ik wil de „waarde” van dit boek niet in geen inkt moet worden verspild. Hoezeer wij zijn vraag stellen. Wat ik wel wil, is in zekere zin de sub- opinie ook aanvaarden, we vinden het wel jammer jectieve positieve (?) discriminatie aanklagen, die — en niet filosofisch — dat hij die opinie niet moti- momenteel in het media-landschap woedt. Het is veert, en/of niet de moeite wil nemen om zich voldoende om geregeld op het TV-scherm te ver- enigszins in de zaak te verdiepen. schijnen om het statuut van „bekende Vlaming” te Maar wij moeten ook in eigen hart kijken. Wellicht verwerven. Via een soort inteelt, waarin de éne hebben wij te weinig moeite gedaan om een vol- omroeper wordt uitgenodigd in het programma van doende groot aantal mensen, en de juiste mensen de andere om zijn waarheid wereldkundig te ma- te bereiken. Onze oproep aan de lezers heeft één ken, en vice versa, krijgen radio- en televisie-ma- antwoord opgeleverd. De vraag aan die persoon kers de kans hun persoonlijke mening, inzicht of bleef zonder antwoord. Het blijkt dus moeilijk te zijn wereldbeeld, een volume en bekendheid te geven om buiten onze kring te treden en de buitenwereld die niet in verhouding staat tot de eigenlijke kwali- voor de zaak wakker te maken. Het gaat hierbij niet teit ervan. om hen ervoor warm te maken, maar alleen nog Wellicht zullen zij zich verdedigen met het argu- maar in kennis te stellen van het feit dat Esperanto ment: maar er is een markt voor en voor jullie pro- bestaat. De heer Pirlot zal dit wellicht niet verwon- duct niet. En in zekere zin hebben zij gelijk... Ook deren. Hij heeft ongetwijfeld reeds tal van gelijkaar- voor de Engelstalige televisie-producten is een dige ervaringen met politici. Wie cursussen organi- markt, en voor de Vlaamse niet. Maar dan gaat het seren, aan ledenwerving doen of in één woord de over cultuur-producten, en cultuurproducten mo- propaganda verzorgen, zal dit ook wel niet vreemd gen niet gemeten worden met de criteria van de zijn. De vraag is, wat doen we eraan en hoe. En vrije markt. Zij hebben recht op een zekere be- dan staan wij in Vlaanderen er nog relatief goed scherming... tenminste, als het onze belangen voor. dient, denkt de kleinste van de groten. Toen Wolfgang Bohr, een Duits esperantist die o.a. Het gaaterom de eigen positie te beschermen, niet PSI mee organiseert, ter gelegenheid van Antwer- die van anderen te ondersteunen. Zo ook willen de pen '96, de stad bezocht, zei hij dat hij de indruk meeste Vlaamse politici wel de positie van het Ne- had dat de man in de straat hier in ieder geval wel derlands in Europa verdedigen, maar Esperanto weet dat Esperanto bestaat en wat het is. In Duits- heeft daarin geen plaats. Dat dat komt door een ze- land schijnt dat veel minder het geval te zijn. Op de kere kortzichtigheid wordt niet onderkend. Die kort- boekenbeurs vonden we een drietal boeken waarin zichtigheid ligt daarin dat zij door Esperanto te Esperanto tenminste vermeld wordt en zagen we steunen geen direct resultaat verwachten voor de de herdruk van het verhaal van Rik De Roover inde positie van het Nederlands, en anderzijds in de reeks Historische Verhalen Ook in sommige scho- vrees dat Esperanto ooit het Nederlands zou over- len schijnt Esperanto soms ter sprake te komen. vleugelen, terwijl dat juist nooit de bedoeling van Het nieuwe decreet op de culturele verenigingen het Esperanto is of zal zijn. lijkt ons op de goede weg te zetten. In ieder geval gvd januari-februari 1997/1 — 7 Horizontaal binnenzicht Eénmansmusea „Eénmansmusea” verwijst niet naar het onder- werp van de musea, Zamenhof en zijn taal, maar wel naar de oprichters ervan. In België hebben wij het Fonds Vanbiervliet; enige tijd geleden pu- bliceerden we een interview van Roland Rotsaert met Luis Hernandez Yzal, initiatiefnemer van een Esperanto-museum ín Spanje. Nu bieden wij ín- formatie aan over het Esperantoruseum ín het Franse Gray. De drie initiatieven hebben enkele kenmerken gemeen: het zijn prive-initiatieven van één persoon met weliswaar enige, maar slechts zeer geringe openbare steun, zij hebben een onverwacht grote collectie, en… hun voortbe- staan ís nief vanzelfsprekend. Bij het Vanbier- vrij rooskleurig uit. Niet alleen heeft het een be- vlietfonds heeft het noodlot reeds toegeslagen en hoorlijke belangstelling van het publiek. Het ont- het is nu ín de greep van ontbinding ondanks de vangt tot 500 bezoeken per jaar, maar krijgt daar- verwoede pogingen van Roland Rotsaert om het bij nog tal van schriftelijke vragen en consultaties. tij te keren. Voor hem is alle hulp, im welke vorm En die komen niet altijd van de eerste de beste. ook, van harte welkom. Onder de laatste vragen was er één van de di- De informatie over het museum in Gray putten recteur van het Oceanografisch Museum in wij uit Espêranto-Actualités, „-ro 480, nov. 1996. Monaco, van de directeur van het Nationaal Me- De initiatiefnemer is Geo Junier en het museum teorologisch Bureau en van een ontwerper van ís gevestigd, 19 rue Victor Hugo, F-70100 Gray, een plantaal, het Dilpok. Frankrijk. Het omvat een museum, een biblio- Het museum geniet wat financiële steun van de theek, een archief- en documentatiecentrum en locale overheid — die vooral wordt besteed aan een permanente tentoonstelling. propaganda om het museum meer bekendheid te geven — is goed geïntegreerd in de culturele Junier startte zijn museum 20 jaar geleden toen werking van de regio en fungeert als toeristische hij met pensioen ging. Hij had zelf een kleine col- aantrekkingspool. Zo heeft het zijn uitstraling lectie en wilde die enerzijds veilig stellen, ander- naar de toeristische infrastructuur: hotels en res- zijds ook toegankelijk maken voor derden. Bij de taurants. Onlangs kreeg het bezoek van de Fran- oprichting ging hij met met veel lef te werk. Hij se televisie. Dat resulteerde in een uitzending stapte naar het gemeentebestuur en vroeg een van 35 minuten op FR3-Bourgogne over het Es- lokaal van ongeveer 150nt, terwijl zijn materiaal peranto in het algemeen. Zes minuten van de uit- toch maar uit een handvol boeken en wat prulla- zending werden specifiek aan het museum ge- ria bestond. Toen een kweekschool voor regen- wijd. ten een nieuwe bestemming moest krijgen, Het museum kreeg geregeld formele erkenning. slaagde hij erin via een contract voor onbepaalde De meest prestigieuse is ongetwijfeld de £fo/e duur tussen het gemeentebestuur en de plaatse- d'Or civigue die wordt uitgereikt door de Acadé- lijke club een lokaal in de wacht te slepen. mie Frangaise. Ook de collectie zelf bracht hij op een gelijkaardi- Enig minpunt: de concrete werking van het muse- ge, gedurfde manier tot stand. Hij schuimde heel um rust op de schouders van twee vrijwilligers, Frankrijk af, en schooide overal materiaal bij el- en voor hen is die taak te zwaar. Gelukkig is hier kaar. De collectie kreeg een sterke impuls toen de opvolging wel verzekerd. Andre Albault, toenmalig voorzitter van de Espe- In 1997 viert het museum zijn 20ste verjaardag ranto-Academie, zijn collectie overmaakte. Para- met feestelijkheden op 26 en 27 april. Het hoopt depaardjes van de collectie zijn o.a. authentieke zo enige nationale, Europese en zelfs mondiale handtekeningen van Zamenhof en zijn dochter uitstraling te krijgen. In ieder geval worden nu de Lydia; een affiche van het eerste Esperanto We- nodige stappen gezet om een wettelijk statuut op reldcongres in Boulogne-sur-Mer in 1905, tijd- gemeentelijk, departementeel of nationaal vlak te schriften van 1904 en een set munten geslagen verwerven en zo de toekomst van het museum door de Nationale Bank van Nederland. veilig te stellen. uit Franca Esperantisto De situatie van het museum ziet er momenteel vertaling/bewerking: gvd 8 — januari-februari 19971 Horizontaal onze taal nia lingvo WWW? … TTT! Deze keer behandelen we het gebruik van bijstellingen en we geven u de mogelijkheid uw kennis van de schrijfwijze van het Esperanto te testen. Ook presenteren we enkele Esperanto-termen op het gebied van Internet. Voor hen die zich op een Esperanto-exa- men willen voorbereiden, geven we oefenmateriaal dat afkomstig is van het Elementa examen dat op 5 oktoberjl . heeft plaatsgevonden in Elspeet. Verder vindt u het vijfde ar- tikel in een serie over het Fundamento de Esperanto. In deze rubriek gaan we graag in op uw vragen. Ons adres is: Arjen-Sjoerd en Roel, p/a Oostveenweg 15, NL-7533 VP Enschede. Vizitu la insulegon Aŭstralio(n)! onderwerp, respectievelijk een bepaling met voor- zetsel. Maar: In een artikeltje over het Universala Kongreso van Ĉu vi volas lerni Esperanton, la plej facilan kaj dit jaar in Adelaide, Australië, zagen we de volgen- utilan lingvon? de zin: ‘Ven va $anco viziti la insulegon Aüstralion! Wil je Esperanto leren, de meest eenvoudige Weet u welke fout erin is geslopen? en nuttige taal? Het antwoord is, dat de -7in Aŭstra/fonachterwege La diablo prenu Petron, la friponon! dient te blijven. De regel is namelijk als volgt: in De duivel hale Peter, de schurk! combinaties van een geografische aanduiding, titel Li kuris kvin kilometrojn, bonan distancon. o.i.d. en daarachter een eigennaam, krijgt alleen Hij rende vijf kilometer, een mooie afstand. het eerste deel een -7 De bovenstaande zin moet In deze drie zinnen is de -7wel nodig, omdat de bij- dus als volgt luiden: Jen via $anco viziti la insul- stelling hoort bij het lijdend voorwerp van de zin, re- egon Aúüstralío! Hier volgen nog enkele voorbeel- spectievelijk bij een bepaling zonder voorzetsel. den: Hoe kun je nu constructies als „het eiland Australië” Kiam vi lastfoje vidis onklon Vilhelmo? onderscheiden van constructies met bijstellingen”? Wanneer heb je oom Willem voor het laatst ge- Het verschil zit hem hierin, dat een bijstelling be- zien? doeld is om aanvullende informatie te geven, maar Dum la milito oni detruis la urbon Vukovaro. niet essentieel is voor de betekenis van de zin. Met Tijdens de oorlog werd de stad Vukovar ver- andere woorden, de bijstelling kan weggelaten woest. worden zonder dat de betekenis ingrijpend veran- Multaj homoj intense uzadas la internacian dert. Als u zegt La d/ab/o prenu Petronin plaats van lingvon Esperanto. La diablo prenu Petron, la frjponon!, is het nog Vele mensen maken intensief gebruik van de steeds duidelijk wie er bedoeld wordt. Maar als je in internationale taal Esperanto. plaats van Vízitu /a insulegon Aŭstralio zegt Vizitu la Het ontstaan van het genoemde foutje komt voort insu/egon, dan valt er een essentieel betekenisele- uit het feit dat deze vormen op het eerste gezicht lij- ment weg. Men zal onmiddellijk geneigd zijn te vra- ken op zogenaamde bijstellingen. Een bijstelling is gen: welk eiland bedoel je? een zinsdeel dat een nadere uitleg of andere bena- ming geeft voor een ander zinsdeel en hier onmid- OEFENING 1: Plaats waar nodig een -n dellijk op volgt. Enkele voorbeelden, waarin de bij- 1. Je mia naskiĝtago mi ricevis Plena Ilustrita Vort- stellingen vetgedrukt zijn: aro, la plej ampleksa Esperanto-vortaro. Eĉ mia patro, homo treege klera, ne povis klarigi 2. Balthasar Gerards mortigis princo Vilhelmo en al mi la teorion de Einstein. Delft. Zelfs mijn vader, een zeer ontwikkeld man, kon me 3. Mia maljunega najbaro persone renkontis la de theorie van Einstein niet uitleggen. aŭtoro de Esperanto, doktoro Zamenhof. /li elmigris al Usono, la lando de la senlimaj ebl!e- 4. Morgaŭ ni vizitos la Nacia Muzeo, la loko kie „la coj. Noktaj Gardistoj' de Rembrandt estas montrata. Ze emigreerden naar Amerika, het land van de on- 5. La sovaĝaj piratoj atakis la ŝipo Bonespero. begrensde mogelijkheden. 6. La tuta popolo amis reĝo Frederiko de Danlan- do. De regel is, dateen bijstelling altijd dezelfde naam- 7. La tuta popolo amis Frederiko, la plej populara val heeft als het zinsdeel waarop de bijstelling be- reĝo el la historio de Danlando. trekking heeft. In de bovenstaande voorbeelden 8. Finfine ni atingis la celo de nia longa vojaĝo, ls- krijgt de bijstelling geen -/7 omdat deze hoort bij het tanbulo. Lingva Rubriko januari-februari 1997/1 — | Test: schrijfwijze van het Esperanto Via Internet ligt de wereld aan je voeten. Perla interreto onipovas kontaktila tutan mondon. De schrijfwijze van het Esperanto is vrij regelmatig. Tot diep in de nacht surft ze op Internet. Daarom zul je bij ervaren esperantisten niet snel Ĝis malfrue en la nokto ŝi interretumas. zien dat ze bijvoorbeeld per ongeluk de letter q ge- E-mail is heel wat sneller dan gewone post (ook wel bruiken. Moeilijker wordt het bij de vraag of er al slakkenpost genoemd). dan niet een verbindingsstreepje moet worden ge- Retpoŝto estas multe pli rapida ol ordinara poŝto plaatst of de vraag of een bepaald woord met een (alinome helikpoŝto). hoofdletter of juist met een kleine letter wordt ge- Ik zal je een mailtje sturen over onze Esperanto-bij- speld. Deze zaken zijn echter wel van belang. eenkomst. Daarom geven we u de gelegenheid om met be- Mi sendos al vi reipoŝtaĵon pri nia Esperanto-ren- hulp van onderstaande oefening te testen hoe het kontigo. gesteld is met uw kennis op het gebied van de Op het World Wide Web (WWW) vind je informatie schrijfwijze van het Esperanto. over alle denkbare onderwerpen. En la TutTera Teksaĵo (TTT) troveblas informoj pri ĉiaj imageblaj temoj. OEFENING 2: Verbeter Onze Esperanto-club heeft een eigen home page 1. Milogas trans |’ bela- kaj larôa rivero rejno. opgezet, met links naar andere pagina's over Es- 2. Via Grafa Moŝtino, mi intencas viziti Vin je Mer- peranto en het talenprobleem. kredo. Nia Esperanto-klubo starigis propran hejmpaĝon, . Multaj Esperantistoj ŝatas la verkojn de dr-o Za- kun ligoj al aliaj paĝoj pri Esperanto kaj la lingva L menhof, problemo. . Nia directoro ne bone distingas la sojn disde la Daarvandaan kan men zelfs een bestand met een u p zoj. complete Esperanto-cursus downloaden. . Rotterdamo havas la plej grandan havenon de l' De tie oni eĉ povas lransvenigi dosieron (datuma- o mondo. ron) kun kompleta Esperanto-Kurso. . Ĉi pere mi officiale sciigas vin ke via ex-edzino Zijn er eigenlijk speciale nieuwsgroepen voor es- J O re-edziniĝis. perantisten? — Natuurlijk! Ik ben er op twee gea- . Estas granda diferenco inter viaj en kaj elspe- bonneerd. J ~ zoj. Ĉu fakte ekzistas specialaj novafgrupoj por espe- . Mi trovis nur ĉi-tiun syntaksan eraron en via rantistoj? — Kompreneble! Mi abonas du. o o 100paĝa majstroverko. Voor een Internet-aansluiting heb je een computer, . Ĉitie aĉeteblas ne nur dikaj- sed ankaŭ maldikaj een modem en een abonnement bij een Internet © libroj. provider nodig. 10. Prof-ro Smit diris en la Boedapesta kongreso Por Interret-konekto oni bezonas komputilon, mo- ke li ne plu estas UEA'ano. demon kaj kontrakton kun Interret-peranto. Welke browser gebruik jij? De kennis die in bovenstaande oefening wordt ge- Kiun legilon vi uzas? test, kan van pas komen bij het onderdeel dictee van het Elementa examen. Op de volgende pagina staat zo'n dictee. Wanneer je iemand anders vraagt de aldaar vermelde zinnen te dicteren, heb je nog een extra test van de schrijfwijze van het Esperanto. Woordenschat Er wordt tegenwoordig veel geschreven en ge- praat over Internet. Overal hoor je termen als e- mail, WWW, browser… De grote populariteit van het Internet is een recente ontwikkeling, zodatje in de meeste woordenboeken tevergeefs naar Inter- net-termen zult zoeken. Maar onder de vele espe- rantisten die op Internet actief zijn, zijn inmiddels Zet nu eindelijk die computer uit en lees eens een allerlei termen in gebruik geraakt. We hebben er goed boek! een aantal bij elkaar gezocht, die we in de onder- Nun fine elŝaltu tiun komputilon kaj foje legu staande voorbeeldzinnen presenteren. bonan libron! // — januari-februari 1997/1 Lingva Rubriko