BEYİN NEDEN İNANÇ ÜRETİR? T . f l . N . R . l m B . l E.T. ü , mrnm ■ ■ ■ ■ ■ ■ IbbbJ UhbhJ LINOEL TIGER MICHAEL McGUlRE ALFA m m r~ r~ o O O O c: m 55 ^ 5 z es m -< 2 ■ ı TANRI BEYNİ Beyin Neden İnanç Üretir?' LIONEL TIGER Neıv York Times, Wall Street Journal, Rolling Stone, Harvard Business Re- view ve Brain and Behavioral Science dergilerinde makaleleri yayınlanan Tiger, Rutgers Üniversitesi Antropoloji Bölümü Charles Darvvin Kürsüsünde profesördür. Men in Groups, The Imperial Animal (Robin Fox’la birlikte), The Pursuit of Pleasure, OptimismıThe Biology of Hope ve The Decline of Males adlı çok satan kitapların yazarıdır. MICHAEL McGUlRE Aralarında Danvinian Psychiatry’nin de (A. Troisi’yle birlikte) bulunduğu onun üzerinde kitabın yazarı ya da editörüdür. Biyome- dikal Araştırma Vakfinm başkanlığım, Bradshavv Vakfinın ve Gruter Hukuk ve Davranış Enstitüsünün yöneticiliğini yürütmektedir. Ayrıca Uluslararası İnsan Davranış Bilimleri Derneğinin de yöneti­ cisidir. Daha önce California Üniversitesinde psikiyatri ve biyo- davranış profesörü ve Ethology and Sociobiology dergisinde de editör olarak görev yapmıştır. AYŞE SEDA TOKSOY 1959 Ankara doğumlu. Editör ve çevirmen. İngilizce ve Almancadan kırkı aşkın çevirisi bulunuyor. Zaman Kavanozu adlı derlemesinin ardından deneme ve gezi notlarım blog yazarlığıyla sürdürmekte. İstanbul’da yaşıyor. Tanrı Beyni © 2011, ALFA Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. God’s Brain © 2010, Lionel Tiger and Michael McGuire Kitabın Türkçe yayın hakları Akçalı Ajans aracılığıyla Alfa Basım Yayım Dağınm Ltd. Şti.’ne aittir. Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla yapılacak kısa alıntılar dışında, yaymanın yazılı izni olmaksızın hiçbir elektronik veya mekanik araçla çoğaltılamaz. Eser sahiplerinin manevi ve mali hakları saklıdır. Yayıncı ve Genel Yayın Yönetmeni M. Faruk Bayrak Genel Müdür Vedat Bayrak Yayın Yönetmeni Mustafa Küpüşoğlu Dizi Editörü Kerem Cankoçak Redaksiyon Ayşe Kedikli Kapak Tasarımı Begüm Çiçekçi Sayfa Tasarımı Mürüvet Durna ISBN 978-605-106-371-3 1. Basım: Eylül 2011 2. Basım: Ağustos 2014 Baskı ve Cilt Melisa Matbaacılık ÇiftehavuzlarYolu Acar Sanayi Sitesi No: 8 Bayrampaşa-İstanbul Tel: 0(212) 674 97 23 Faks: 0(212) 674 97 29 Sertifika no: 12088 Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Alemdar Mahallesi Ticarethane Sokak No: 15 34110 Fatih-Istanbul Tel: 0(212) 511 53 03 (pbx) Faks: 0(212) 519 33 00 www.alfakitap.com - [email protected] Sertifika no: 10905 LINOEL TIGER MICHAELMCGUIRE TANRI BEYNİ BEYİN NEDEN İNANÇ ÜRETİR? Çeviri Ayşe Seda Toksoy ALFA I BİLİM İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ, 6 Teşekkür, 8 Bölüm 1 Olanaksız Değilse de Ne Şaşırtıcı Bir Öyküdür Bu 9 Bölüm 2 Dini Görmek İçin Hem Teleskoba Hem de Mikroskoba İhtiyacınız Vardır 20 Bölüm 3 Ruhun Serüvenleri 45 Bölüm 4 Cinsellik İnancı 68 Bölüm 5 Yasa Olarak Din ve Biyolojinin İnkârı 82 Bölüm 6 Din Maymun İşi mi? 99 Bölüm 7 Benim Beynim, Senin Ayinin, Bizim İnayet Halimiz 123 Bölüm 8 Kilisedeki Fil Kafatasınızın İçinde 144 Bölüm 9 Bilmeceler, Cevaplar, Yeni Bilmeceler 165 Bölüm 10 Peki Sizin Beyin Sakinleştiricisi Puanınız Kaç? 185 Bölüm 11 Sonuçtan Çok Başlangıç 193 Dizin, 217 ÖNSÖZ Bu kitabın ortaya çıkışını tetikleyen ilk unsur, beynin dine ilişkin yarattıkları ile bunun sonucu oluşan geniş çaplı ve uzun ömürlü sosyal sistemler arasındaki kayda değer farkın büyüleyici bilmecesi oldu. Bunun insan davranışının olabil­ diğince ustalıkla ele alınması gereken son derece önemli bir yönü olduğu açıktı. Ancak işimiz zordu; çünkü konu hakkm- daki kamusal söylemin çoğu bir yanda dinlere karşı çıkan­ ların keskin muhalefetleri ile kuşatılmışken diğer yanda ise inanç biçimlerini sorgu ve kuşkulardan koruma gerekliliğini savunan kişiler ve hatta yönetimlerin özgüvenli kararlılık­ ları vardı. Konu teorik bir mesele olmaktan çıkmıştı. Uygulamada ortaya çıkan hararetli sonuçlar başlangıçta belirlediğimiz bilimsel odak noktamızı belirgin bir şekilde değiştirdi. Ya­ şadığımız ülkede dinsel inanç, yönetimin bir özelliği olduğu kadar seçilmişlerin kamuya yönelik sorumluluklarının bir ön koşulu da sayılmaktadır. ABD aynı zamanda, tüm güçlü iktidarları inanç ateşiyle beslenen bir dünyayla ayrılamaz biçimde bütünleşmiş durumda. Bu dünya, içinde yaşayanla­ rın ihtiyaçları, acılan, başarısızlıktan ve travmalarla dolup taşsa da, inancın ateşlediği bir coşku ve genellikle militanca bir gayretle, bir inanç sisteminin diğeri üzerinde tartışmasız egemenliğini sağlamak için mücadele veren sayısız ülkeyi bünyesinde barındırıyor. İnsanlar sadece kafalarından ge­ çenler veya boyunlarındaki muskalar yüzünden öldürülüyor. Yale gibi güçlü bir üniversite, büyük bir özgüvenle hareket eden bazı fanatiklerin de daha önce de yaptıkları gibi, öfke­ lerini yayınevi editörlerini öldürmeye kadar vardırmaların­ dan kaygılandığı için, tam olarak da bu kitabın konusu olan, dini bir figürün resimlerini yayımlamayı reddediyor. Gele­ neksel dinin egemen olduğu yerlerdeki hoşgörülü ve meşru bir topluluğun sessiz avuntusu bir teselli biçiminin diğerine kıyasla üstünlüğünü öne süren dehşet verici bir şiddet yan yana duruyor. Uluslararası siyaset ve toplumun değer arayı­ şı kavgası içinde din, çoğu zaman kalabalık toplantı odasın­ daki fil sürüsünü andırıyor. Bir vakitler toplumsal düzenin huzurlu özüne duyulan saygıdan geri kalanlar, tüm bunların asıl nedeni olan güdü, ihtiyaç ya da beceriyle ilgili olarak yapılacak her konuşmanın önüne set çekiyor. İnsan beyniyse olanca yoğunluğuyla hâlâ iş başında. Michael McGuire Lionel Tiger