Jaarverslag 2 0 1 3 Openbaar (voortgezet) speciaal onderwijs Stichting Orion Amsterdam, 18 juni 2014 Inhoud Voorwoord ..................................................................................................................................................... 4 A. Bestuursverslag 2013 ............................................................................................................................... 6 1 Missie en visie ........................................................................................................................................ 6 1.1 Stichting Orion ............................................................................................................................... 6 1.2 Missie ............................................................................................................................................. 6 1.3 Openbaar onderwijs ...................................................................................................................... 7 1.4 Kernwaarden: veiligheid en respect .............................................................................................. 7 1.5 Visie en strategische doelen .......................................................................................................... 7 2 Governance: Orion wordt goed bestuurd ............................................................................................... 9 2.1 Feiten en cijfers: inrichting en besturing van Orion in 2013 .......................................................... 9 2.2 Doelbereik in 2013 ....................................................................................................................... 14 2.3 Vooruitblik op governance ontwikkelingen in 2014 ..................................................................... 15 3 Positionering: Orion heeft een gewaardeerde positie .......................................................................... 16 3.1 Feiten en cijfers: Orion en omgeving in 2013 .............................................................................. 16 3.2 Doelbereik in 2013 ....................................................................................................................... 19 3.3 Vooruitblik op omgevingsontwikkelingen in 2014 ........................................................................ 20 4 Onderwijs en zorg: van goede kwaliteit................................................................................................ 21 4.1 Feiten en cijfers: leerlingen en onderwijs in 2013 ....................................................................... 21 4.2 Doelbereik in 2013 ....................................................................................................................... 25 4.3 Vooruitblik op onderwijs en kwaliteitszorg in 2014 ...................................................................... 27 5 ICT: vanzelfsprekend in het onderwijs ................................................................................................. 28 5.1 Doelbereik in 2013 ....................................................................................................................... 28 5.2 Vooruitblik op ICT ontwikkelingen in 2014 .................................................................................. 29 6 Personeel: De juiste medewerkers zijn op de juiste plaats met succes werkzaam ............................. 30 6.1 Feiten en cijfers: personeel van Orion in 2013 ............................................................................ 30 6.2 Doelbereik in 2013 ....................................................................................................................... 34 6.3 Terug- en vooruitblik op overige ontwikkelingen ......................................................................... 36 7 Huisvesting: de scholen zijn goed verzorgd en prettig om er te leren en werken ............................... 37 7.1 Feiten en cijfers: huisvesting van Orion in 2013 .......................................................................... 37 7.2 Doelbereik in 2013 ....................................................................................................................... 38 7.3 Vooruitblik op huisvesting in 2014 ............................................................................................... 38 8 Financiën: Orion is financieel gezond .................................................................................................. 39 8.1 Feiten en cijfers: financiën van Orion in 2013 ............................................................................. 39 8.2 Doelbereik in 2013 ....................................................................................................................... 54 8.3 Continuïteitsparagraaf ................................................................................................................. 55 B. Scholen, Orion College en Ambulante Begeleiding ................................................................................ 64 Burgerschool ............................................................................................................................................ 64 Alexander Roozendaalschool .................................................................................................................. 65 Drostenburg (Mytylschool en Noteboomschool) ...................................................................................... 66 Coronelschool .......................................................................................................................................... 67 Van Koetsveldschool ............................................................................................................................... 68 Gerhardschool ......................................................................................................................................... 69 Mr. de Jonghschool .................................................................................................................................. 70 Van Detschool .......................................................................................................................................... 71 Orion College West – cluster 2 ................................................................................................................ 72 Orion College West – cluster 3-4 ............................................................................................................. 73 Orion College Noord – locatie Wognumerplantsoen ............................................................................... 74 Orion College Noord – locatie Beijerlandstraat........................................................................................ 75 Orion College Zuidoost ............................................................................................................................ 76 Orion College Zuid ................................................................................................................................... 77 Ambulante begeleiding ............................................................................................................................ 78 Jaarverslag Orion 2013 Pagina 2 van 135 C. Bericht Raad van Toezicht ...................................................................................................................... 82 D. Bericht Gemeenschappelijk Medezeggenschapsraad ........................................................................... 84 E. Jaarrekening ........................................................................................................................................... 86 F. Verklaring accountant ............................................................................................................................ 110 Bijlage 1 Tabellen ................................................................................................................................. 112 Bijlage 2 Exploitatierekening 2013 per school...................................................................................... 116 Bijlage 3 Lijst van afkortingen ............................................................................................................... 135 Jaarverslag Orion 2013 Pagina 3 van 135 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2013 van de stichting Orion voor openbaar speciaal onderwijs en ambulante begeleiding. Passend Onderwijs In de hele organisatie is en wordt hard gewerkt aan de voorbereiding van Passend Onderwijs. De contacten met de samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs in oprichting zijn verder uitgebouwd en vormgegeven. Eind 2013 was Orion bestuurlijk aangesloten bij 13 samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs in PO en VO. Begin 2013 is besloten tot aansluiten bij de openbare instelling voor cluster 2 in oprichting voor het cluster 2 onderwijs en ambulante begeleiding van Orion. Hierin werkt Orion samen met de Haagse Scholen (Cor Emousschool in Den Haag), stichting Surplus (Burgemeester de Wildeschool en O.S.G. Hendrik Mol in Schagen) en Gewoon Anders Almere (ambulante begeleiding) aan de oprichting van een openbare onderwijsinstelling voor cluster 2. In 2013 is hiertoe een intentieverklaring getekend. De gekozen naam is VierTaal. Onderwijskwaliteit In het kader van de Kwaliteitswet (V)SO is met ingang van het schooljaar 2012-2013 een driejarig project voor de implementatie van opbrengstgericht werken gestart. In het eerste projectjaar 2012-2013 zijn het onderwijsaanbod en de onderwijscyclus vanuit opbrengstgericht werken beschreven. In het tweede en derde jaar 2013-2015 wordt de denk- en werkwijze van opbrengstgericht werken geïmplementeerd in het onderwijsleerproces op de locaties en het handelen van de leraar. Bijzondere aandacht hierin heeft ICT in het onderwijsleerproces. Er is geïnvesteerd in hardware, een digitale leeromgeving met digitaal lesmateriaal en ICT-ondersteunde onderwijsdidactiek. Daarnaast is ons kwaliteitszorgsysteem doorontwikkeld. De auditoren zijn geschoold in het onderdeel Leerlingenzorg van het toezichtkader van de inspectie en er is gezamenlijk een normering opgesteld. Dit alles doen we natuurlijk voor de mooie onderwijsprestaties van onze leerlingen. Maar ook in kunst en cultuur vallen onze leerlingen op. Andere pijlers van ons onderwijs zijn onze kernwaarden respect en veiligheid en ouderparticipatie. In 2013 is het integraal veiligheidsbeleid van Orion ontwikkeld en vastgesteld. Ook hebben alle scholen een schoolveiligheidsplan geschreven. Dit bevat een vertaling van het Orion veiligheidsbeleid naar schoolniveau (schoolregels, ontruimingsplan). Vanuit de werkgroep ouderparticipatie worden scholen geïnspireerd en gestimuleerd voor beleid en activiteiten binnen hun eigen school. Personeel Om het onderwijs aan onze leerlingen te verzorgen én daarnaast de ontwikkelingen van Passend Onderwijs en de kwaliteitsimpuls te realiseren, wordt door het personeel van Orion hard gewerkt. Wellicht daardoor scoort Orion goed in het medewerkerstevredenheidsonderzoek en is het ziekteverzuim in 2013 gedaald. Om al deze mooie resultaten te bereiken wordt tussen de scholen steeds meer samengewerkt. En er is veel aandacht voor opleiding en training (iCoaches, veiligheid, OGW, studiedagen). Ook maken we samen plezier tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst en opening en sluiting van het schooljaar. Tijdens deze bijeenkomst is de horeca en muzikale omlijsting in handen van onze eigen leerlingen. En verder Orion College Zuidoost is verhuisd naar SouthEast (voorheen het CEC gebouw). Dit is opnieuw tijdelijke huisvesting. Daarnaast heeft Orion College Zuid aan de Gaasterlandstraat in samenwerking met de gemeente een grote opknapbeurt ondergaan. De decembervergadering van de Raad van Toezicht was de laatste vergadering van mevrouw Van den Tol. In januari is tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst met een mooie speech van de voorzitter van de Raad van Toezicht afscheid van haar genomen. Jaarverslag Orion 2013 Pagina 4 van 135 Met het jaarverslag wordt de publieke verantwoording afgelegd aan ouders, personeelsleden, de medezeggenschapsraden, de rijksoverheid, de gemeente Amsterdam en alle andere belanghebbenden. Een helder en open document is daarvoor essentieel. Wij stellen uw reactie of vragen erg op prijs. Wij nodigen u uit dit te doen via [email protected] . Cor de Ruiter, bestuurder Amsterdam, juni 2014 Jaarverslag Orion 2013 Pagina 5 van 135 A. Bestuursverslag 2013 1 Missie en visie 1.1 Stichting Orion Stichting Orion is het bevoegd gezag van dertien Amsterdamse openbare scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Deze scholen bieden onderwijs voor kinderen en jongeren binnen de clusters 2, 3 en 4. Tevens biedt Orion ambulante begeleiding, zowel voor het primair onderwijs als voor het voortgezet onderwijs. Eind 2013 omvatte Orion de volgende scholen. Speciaal onderwijs cluster 2 1 20WO Prof. H. Burgerschool Slechthorende kinderen 2 20WR Alexander Roozendaalschool Kinderen met ernstige spraak- en taalmoeilijkheden Speciaal onderwijs cluster 3 3&4 20WU/20WV Mytylschool/Tyltylschool Kinderen met een lichamelijke of een meervoudige handicap; ook vso 5 20WW Dr. Coronelschool Langdurig zieke kinderen 6 20WX W.B. Noteboomschool Langdurig zieke kinderen 7 20XV Van Koetsveldschool Zeer moeilijk lerende kinderen Speciaal onderwijs cluster 4 8 20YC A.H. Gerhardschool Zeer moeilijk opvoedbare kinderen 9 20YD Mr. G.J.T. de Jonghschool Zeer moeilijk opvoedbare kinderen 10 20YN E.J. van Detschool Pedologisch Instituutschool voor kinderen met psychiatrische problematiek Voortgezet speciaal onderwijs (Orion College) 11 20WQ Orion College West cluster 2 Kinderen met hoor-, taal-, en (AG Bellschool) spraakbeperkingen 12 21EJ Orion College Zuid Zeer moeilijk opvoedbare kinderen 13 21EN Orion College Noord Zeer moeilijk lerende kinderen (soms Orion College Zuidoost tevens zeer moelijk opvoedbaar) Orion College West cluster 3/4 Langdurig zieke kinderen, kinderen met een lichamelijke handicap en kinderen met internaliserend gedragsproblematiek. NB: De Mytylschool (20WU) omvat ook de Tyltylschool (20WV). De Mytylschool en Noteboomschool zijn samen gehuisvest binnen Drostenburg. In het gehele verslag worden van de so scholen de officiële namen aangehouden. De vso scholen worden benoemd als onderdelen van het Orion College. 1.2 Missie Orion biedt kinderen en jongeren met speciale onderwijsbehoeften in Amsterdam goed (voortgezet) speciaal onderwijs met passende zorg of ambulante begeleiding waardoor zij de best mogelijke kans van slagen hebben om te functioneren in de maatschappij. Jaarverslag Orion 2013 Pagina 6 van 135 Het aanbod op onze scholen integreert deze behoeften. Orion biedt deze combinatie van onderwijs en zorg samen met vaste externe partners aan. De zorg vertaalt zich naar aanpassingen van materiaal of aanbod, extra professionele handen, therapie of verzorging in de school en een veilig en respectvol klimaat waarin beperking of zorgbehoefte onderling geaccepteerd wordt. Goed onderwijs is voor ons speciaal onderwijs dat aansluit bij de te verwachten maximale doelstellingen per leerling die verwoord staan in het ontwikkelingsperspectief en de wettelijke kwaliteitseisen. Het onderwijs wordt aangeboden door leerkrachten die geschoold zijn in het werken met leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Goed onderwijs is een goede leerkracht voor elke klas. Ook leerlingen met een zeer beperkt ontwikkelingsperspectief zijn welkom bij ons op school. Voorwaarde is dat leerlingen met behulp van de door ons geboden mogelijkheden van aanvullende geïntegreerde zorg, in staat zijn onderwijs te volgen. De (V)SO scholen van Orion hebben een duidelijke en waardevolle positie voor het reguliere onderwijs. Niet alleen verzorgen zij het (voortgezet) speciaal onderwijs, maar zij zijn ook een bron van expertise voor het regulier onderwijs. 1.3 Openbaar onderwijs Onze scholen zijn openbaar. Dat betekent voor ons dat alle leerlingen van welke godsdienst of levensbeschouwing ook, welkom zijn. Dat betekent ook dat onze medewerkers aangesteld zijn op basis van bevoegdheid en bekwaamheid, ongeacht ras, leeftijd, godsdienst, en seksuele geaardheid. Onze leerlingen hebben veel verschillende godsdienstige, levensbeschouwelijke en maatschappelijke waarden. Wij besteden daar actief aandacht aan, praten met hen daarover en kweken respect voor elkaars standpunt. 1.4 Kernwaarden: veiligheid en respect Orion spant zich sterk in om de kernwaarden veiligheid en respect zowel thuis, op straat als in school ook werkelijk inhoud te geven. Op verschillende manieren wordt de deskundigheid van medewerkers bevorderd. Medewerkers, ouders en leerlingen worden gestimuleerd om ervaringen te delen en van elkaar te leren.  Veiligheid. Goed kunnen leren en werken kan alleen in een sociaal en fysiek veilige omgeving. Dit uit zich in de manier waarop wij met elkaar omgaan in en om de school. En in de toestand van het gebouw, het schoolplein en de omgeving van de school.  Respect. Wij gaan respectvol met elkaar om. Dat betekent dat wij elkaar niet afrekenen op fouten, maar het gesprek aangaan over elkaars waarden en normen. Daarbij respecteren wij eigen en andermans beperkingen. Wij vertrouwen hierbij op de professionaliteit van onze mensen. 1.5 Visie en strategische doelen In het strategisch beleidsplan 2012-2015 zijn de visie en doelen van Orion beschreven. Visie: een klein en krachtig Orion Orion zal er in 2015 anders uitzien dan nu. De twee belangrijkste veranderingen zijn:  Orion heeft geen cluster 2 onderwijs en ambulante begeleiding meer. De scholen (Burgerschool, Roozendaalschool en Orion College West cluster 2 (AG Bellschool) vallen onder een nieuwe bevoegd gezag voor openbaar (v)so voor cluster 2. De nieuw te vormen instelling VierTaal wordt gevormd door Haagse Scholen (Cor Emousschool in Den Haag), stichting Surplus (Burgemeester de Wildeschool en O.S.G. Hendrik Mol in Schagen), stichting Gewoon Anders (Almere) en Orion.  Orion verzorgt geen ambulante begeleiding voor cluster 3 en 4 meer. Het is de bedoeling dat de ambulante begeleiding uiterlijk 1 augustus 2015 is overgedragen aan de samenwerkingsverbanden. Anticiperend hierop werkt Orion samen met Altra en Kolom als het gaat om VO en met Bascule en Kolom als het gaat om PO. Op deze wijze wordt ingespeeld op de (toekomstige) wensen van de Jaarverslag Orion 2013 Pagina 7 van 135 samenwerkingsverbanden en de ontwikkelingen in de gemeente als het gaat om jeugdzorg, AWBZ en WMO en de opbouw van wijkteams. Orion gaat voor een kleine en krachtige organisatie om goed te kunnen opereren in het krachtenveld van Amsterdam en omgeving. Daarbij is het streven om op de middellange termijn de scholen per cluster te concentreren. Hierdoor kan er formatie vrijgemaakt worden om een vraagbaak- en expertisefunctie te vervullen naar het regulier onderwijs en andere partners. Strategie De strategie van Orion richt zich in de komende jaren op het aanbieden van kwalitatief goed speciaal onderwijs voor kinderen die zware zorg behoeven. Nadat in de afgelopen jaren veel aandacht is uitgegaan naar interne zaken meent Orion dat die ontwikkelingen voldoende robuust zijn om zich nu ook nadrukkelijker naar buiten te richten. Mede onder invloed van overheidsmaatregelen is een start gemaakt met opbrengstgericht werken en de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Op het terrein van personeel, huisvesting, financiën en governance hebben belangrijke ontwikkelingen geleid tot een verbetering van het beheer en beleid. Deze ontwikkelingen zijn nog niet afgerond. Gelet op de grote veranderingen in Amsterdam en het onderwijs zullen kwaliteitsverbetering en de ontwikkeling van personeel en organisatie een welhaast permanent karakter hebben. De ingezette verbeteringen zijn voldoende robuust om thans ook sterker dan voorheen de positie van Orion te profileren in de Amsterdamse samenleving en omliggende regio’s: de leerlingen en hun ouders, de scholen en samenwerkingsverbanden, de organisaties actief op het gebied van zorg en welzijn en op de gemeentelijke overheid. Strategische doelen In het strategisch beleidsplan 2012-2015 zijn de volgende strategische doelen geformuleerd: 1. Gewaardeerde positie. Binnen Amsterdam (en de regio) biedt Orion goed openbaar speciaal (voortgezet) onderwijs aan en wordt als zodanig erkend en gewaardeerd door ouders, gemeente en andere stakeholders. 2. Onderwijs en zorg zijn van goede kwaliteit. Onderwijs en zorg voldoen aan de eisen, die de inspectie stelt en gaan daar – als mensen en middelen dit mogelijk maken – op bepaalde terreinen boven uit. Orion ziet het als haar taak leerlingen die zware zorg behoeven een faire kans in de samenleving te geven. Voor sommige leerlingen betekent dit zelfs een bodemvoorziening voor stad en regio. 3. ICT is vanzelfsprekend in het onderwijs. Orion behoort tot de voorhoede scholen als het gaat om het gebruik en integratie van ICT in het onderwijs. 4. De juiste medewerkers zijn op de juiste plaats met succes werkzaam. Medewerkers stellen een eer in hun beroep en voelen zich verbonden met Orion en hun school. Daarvoor heeft Orion een actief personeelsbeleid en stimuleert de ontwikkeling en scholing van de medewerkers. 5. Orion is financieel gezond. De exploitatie laat een positief saldo zien dat gebruikt wordt voor het onderhouden van een voldoende weerstandsvermogen en het mogelijk maken van innovatie. 6. De scholen zijn goed verzorgd en prettig om er te leren en werken. Orion streeft naar optimalisatie van de huisvesting. 7. Orion wordt goed bestuurd. Binnen Orion worden de rollen van de Raad van Toezicht, de medezeggenschap, de bestuurder en de directies op robuuste wijze uitgevoerd. Relevante en tijdige informatie is beschikbaar om op effectieve en verantwoorde wijze besluiten te nemen. In het vervolg van dit jaarverslag wordt per strategisch doel uitgewerkt wat daar in 2013 aan is gedaan, wat daarmee is bereikt en wat de stand van zaken op dit beleidsterrein is. Jaarverslag Orion 2013 Pagina 8 van 135 2 Governance: Orion wordt goed bestuurd Doelstelling uit strategisch beleidsplan 2012-2015: Binnen Orion worden de rollen van de Raad van Toezicht, de medezeggenschap, de bestuurder en de directies met grote betrokkenheid én op robuuste wijze uitgevoerd. Relevante en tijdige informatie is beschikbaar om op effectieve en verantwoorde wijze besluiten te nemen. Dit betekent: 1. De verschillende spelers oefenen daadwerkelijk hun verantwoordelijkheid uit. 2. De medezeggenschap werkt succesvol en in alle medezeggenschapsraden zijn ouders vertegenwoordigd. 3. De verantwoording, zowel intern als extern (verticaal en horizontaal) is mogelijk door een goed werkende cyclus van planning & control. 2.1 Feiten en cijfers: inrichting en besturing van Orion in 2013 2.1.1 Juridische structuur Stichting Orion wordt bestuurd door een bestuur, bestaande uit één of meer bestuursleden, thans één bestuurder. De Raad van Toezicht stelt het aantal bestuursleden vast en benoemt de bestuursleden. De Raad van Toezicht bestaat uit minimaal vijf en maximaal zeven leden. Deze worden benoemd door de Gemeenteraad van Amsterdam. Het toezicht van de gemeente op de Stichting Orion is vastgelegd in het toezichtsprotocol van 13 juli 2006. Wijziging van de statuten vereist de goedkeuring vooraf van de gemeenteraad. Deze juridische structuur is medio 2012 tot stand gekomen toen de gemeenteraad in de vergadering van juni 2012 de nieuwe statuten heeft goedgekeurd. Hiermee is het raad van toezichtmodel geformaliseerd. Stichting Orion volgt de governancecode Goed Bestuur in het Primair Onderwijs. 2.1.2 Organisatiestructuur Eind 2013 zag de organisatiestructuur van Orion er als volgt uit. Raad van Gemeenteraad Toezicht GMR Bestuurder Stafbureau MR-en (Locatie) directeuren Jaarverslag Orion 2013 Pagina 9 van 135 2.1.3 Raad van Toezicht De Raad van Toezicht bestond eind 2013 uit de volgende zes leden:  Dr. T. Rodrigues, voorzitter  Mw. drs. R.J. Koole  Mw. H.K. van den Tol  Drs. H. Hoogerwerf  Drs. M. Muis  Drs. A.W. Abcouwer In het Bericht van de Raad van Toezicht (p. 82) blikt de Raad terug op 2013. Daar kunt u lezen hoe vaak de RvT in 2013 bij elkaar is geweest en welke onderwerpen aan de orde zijn geweest. 2.1.4 Bestuur Het bestuur van stichting Orion wordt gevormd door drs. C. de Ruiter. Hieronder een overzicht van de belangrijkste bestuursbesluiten uit 2013:  Governance: vaststelling van Integriteitscode en Regeling melden vermoeden misstanden, vaststelling van geactualiseerd Medezeggenschapsstatuut, Reglement GMR en Reglement Medezeggenschapsraden  Planning & Control: vaststelling van alle P&C documenten: Jaarplan en begroting 2013 “Orion aan zet”, Reorganisatie- en Bestuursformatieplan 2013-2014 en het Jaarverslag en jaarrekening 2012.  Passend onderwijs: aansluiting van Orion bij 13 samenwerkingsverbanden. Het cluster 2 onderwijs en Ambulante Begeleiding van Orion gaan onderdeel uitmaken van de openbare instelling cluster 2 in oprichting (inmiddels onder de naam Viertaal). Er wordt een nevenvestiging van De Alexander Roozendaalschool gestart in Almere.  Beleid: vaststelling van integraal veiligheidsbeleid Orion, Verbeterplan 2012-2015 (ihkv de implementatie Opbrengstgericht Werken), ICT beleidsplan 2012-2015 en Mobiliteitsbeleid van Orion.  Personeel: Er wordt voor schooljaar 2013-2014 extra personeel op payroll basis toegestaan op basis van goede onderbouwing van de directeuren. Dit betreft voornamelijk ondersteuners A. Verder is besloten tot aanschaf gehoorbescherming voor functies vakleraar lichamelijke opvoeding en zweminstructeur.  Huisvesting: Verbetering tav schoolgebouw en inrichting van OC Wognumerplantsoen (enkele aanpassingen in het gebouw), OZ Zuid (nieuw technieklokalen, digiborden, meubiliair en inrichting gymzaal) en OC Zuidoost (inrichting gymzaal). Verder is aan het Project Management Bureau van de gemeente Amsterdam gevraagd een advies uit te brengen over de huisvestingsfunctie mede in het licht van de doordecentralisatie van de huisvestingslasten. En in overleg met de gemeente Amsterdam en Altra is besloten tot een verkenning van gezamenlijke nieuwbouw voor een van de VSO scholen van Altra en Orion College Zuid. Onder begeleiding van Van Beekveld & Terpstra wordt in samenwerking tussen Altra, Kolom en Orion een spreidingsplan voor het VSO in relatie tot het Praktijkonderwijs (PRO) opgesteld.  Externe ondersteuning: Na een Europese aanbestedingsprocedure wordt de Arbodienstverlening vanaf 1 mei 2013 verzorgd door MaetisArdyn. Daarnaast is besloten tot “inbesteding” van de financiële en salarisadministratie bij onderwijsbureau Meppel vanaf 1 januari 2014. 2.1.5 Directies De leiding van een school berust bij een (locatie)directeur, die integraal verantwoordelijk is. Het is mogelijk dat een directeur voor meer dan een school verantwoordelijk is. In 2013 hebben in het directieteam enkele personele wisselingen plaatsgevonden:  In 2013 zijn twee directeuren van Orion met pensioen gegaan. De heer J. van Grieken van Orion College Noord (Wognummerplantsoen) en Mevrouw R. Aerden van de Alexander Roozendaalschool. Jaarverslag Orion 2013 Pagina 10 van 135