T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI AYAKKABI VE SARACİYE TEKNOLOJİSİ AYAKKABIDA ÖLÇÜ ALMA Ankara, 2013  Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir.  Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.  PARA İLE SATILMAZ. İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3 1. AYAK ÖLÇÜLERİ .............................................................................................................. 3 1.1. Ayak .............................................................................................................................. 3 1.1.1. Tanımı .................................................................................................................... 3 1.1.2. Anatomisi ............................................................................................................... 4 1.1.3. Ayağın Hareket Kabiliyeti ................................................................................... 10 1.1.4. Ayağın Gelişimi ................................................................................................... 10 1.1.5. Ayağın Yük Aktarımı .......................................................................................... 11 1.1.6. Ayak Basma Şekilleri ve Ayak Basışının Yürümeye Etkisi ................................ 12 1.1.7. Ayak Hastalıkları ................................................................................................. 14 1.2. Yürümenin Evreleri..................................................................................................... 19 1.3. Ayaktaki Temel Ölçüler .............................................................................................. 20 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 26 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 30 ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 31 2. KALIP VE ÖLÇÜLERİ ..................................................................................................... 31 2.1. Kalıplar ....................................................................................................................... 31 2.1.1. Tanımı .................................................................................................................. 31 2.1.2. Çeşitleri ................................................................................................................ 32 2.2. Ayak İle Kalıp Arasındaki İlişki ................................................................................. 37 2.3. Ayakkabı ..................................................................................................................... 39 2.3.1. Tanımı .................................................................................................................. 39 2.3.2. Tarihçesi .............................................................................................................. 39 2.3.3. Temel Ayakkabı Modelleri .................................................................................. 41 2.3.4. Ayakkabı Parçalarının İsimleri ............................................................................ 45 2.4. Kalıp Üzerinde Ölçüleri Alma .................................................................................... 49 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 52 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 56 ÖĞRENME FAALİYETİ–3 .................................................................................................. 57 3. ÖLÇÜ SİSTEMLERİ ......................................................................................................... 57 3.1. Fransız (Metrik - Paris Pontu - Continental) Ölçü Sistemi ......................................... 57 3.2. İngiliz Ölçü Sistemi .................................................................................................... 58 3.3. Amerikan Ölçü Sistemi ............................................................................................... 62 3.4. Mondopoint ................................................................................................................. 62 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 64 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 66 MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 67 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 71 ÖĞRENME FAALİYETİ 1’İN CEVAP ANAHTARI .......................................................... 71 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 73 i AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR ALAN Ayakkabı ve Saraciye Teknoloji DAL/MESLEK Alan Ortak MODÜLÜN ADI Ayakkabıda Ölçü Alma Ayak, kalıp üzerinden ölçü alma ve ölçü sistemlerini uygulama MODÜLÜN TANIMI becerilerini içeren öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Ön koşul yoktur. YETERLİK Ayakkabıda ölçü almak. Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında ayaktan ve kalıp üzerinden temel ölçüleri alarak ölçü sistemlerini uygulayabileceksiniz. MODÜLÜN AMACI Amaçlar 1. Ayaktan temel ölçüleri alabileceksiniz. 2. Kalıp üzerinden ölçüleri alabileceksiniz. 3. Kalıp üzerinde ölçü sistemlerini uygulayabilecek ve bir sistemi diğer bir sisteme çevirebileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM Ortam: Atölye ve Laboratuar ORTAMLARI VE Donanım: Ayakkabıcılık mezurası, kalıp, ökçe merdiveni, DONANIMLARI kalıp boyunu ölçme aparatı, cetvel ve karton Modülün içinde yer alan her bir öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendirebileceksiniz. ÖLÇME VE Modül sonunda kazandığınız bilgi ve becerileri ölçmek DEĞERLENDİRME amacıyla öğretmeniniz tarafından hazırlanacak ölçme araçları ile değerlendirileceksiniz. ii GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Bilgi çağında özellikle gelişmiş ülkelerin üzerinde önemle durdukları ve giderek daha fazla kaynak ayırdıkları sektör eğitimdir. Bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak eğitimde kaliteyi yükseltmek, gençlerimize ileri sanayi toplumunun gerektirdiği bilgi, beceri ve davranışları kazandırmak millî eğitimimizin temel amaçlarından biridir. Ayakkabı geçmişten günümüze insanların en temel ihtiyaçlarından birisidir. İnsanlar her dönemde ayağını soğuk, sıcak, yağmur ve çamurdan koruyacak bir giyeceğe ihtiyaç duymuşlardır. Günümüzde nüfus artışı ve insanların satın alma gücü ile doğru orantılı olarak doğru ölçülerde, kaliteli malzemelerden yapılmış, estetik ve modaya uygun ayakkabıya duyulan ihtiyaç giderek artmaktadır. Ülkemiz sanayisinde ayakkabı üretiminde çalışacak, kalifiye eleman sıkıntısı çekilmektedir. Bu alanda büyük bir boşluk olduğu inkâr edilemez. Büyük firmaların bazıları bu açığı gidermek için bu alandaki eğitime büyük destek vermektedirler. Bu modül ile ayakkabıcılık mesleğini tanıma ve bu mesleğe giriş yapma imkânı bulacaksınız. Ayak, ayakkabı, kalıp, ölçü sistemlerini ve ölçü aletlerini tanıma ve uygulama becerilerini kazanacaksınız. Bu modül sayesinde kazanacağınız beceriler iş hayatının yanı sıra günlük yaşantınızda da sizlere rehberlik yapacaktır. 1 2 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında ayak üzerindeki temel noktaları ve ölçülerini gerekli ölçümleri yaparak yorumlayabileceksiniz. ARAŞTIRMA ARAŞTIRMA  İnternette arama motorları yardımıyla ayağın anatomik yapısı ve ayak hastalıkları ile ilgili araştırma yapınız. Bu konuyla ilgili kaynak kitapları ve dokümanları okuyunuz.  Ayağın anatomik yapısı ile ilgili resimler araştırıp getiriniz. 1. AYAK ÖLÇÜLERİ 1.1. Ayak 1.1.1. Tanımı Dik pozisyonda dururken insan vücudunun en alttaki organıdır. İnsanların hareket etmesini sağlayan organları ayaklarıdır. Ayağın belli başlı dört görevi vardır. Bunlar:  Dik ve dengede durmamızı sağlar,  Vücut ağırlığımızı taşır, ağırlığı tabana yayarak güvenli şekilde duruşu sağlar.  Hareket etmemizi sağlar, vücudu hareket ettirerek düzenli ve kuvvetli bir kaldıraç görevi yapar.  Aşırı gelen yükleri karşılar. Vücut hareketlerine karşı esnek, dışardan gelecek etkilere karşı sert tepki verir. Resim 1.1’de ayağın dıştan ve içten görünüşü verilmiştir. 3 Resim 1.1: Ayağın dış ve içten görünüşü 1.1.2. Anatomisi Ayağı oluşturan elemanlar dört ana grupta incelenebilir:  Eklem,  Kas,  Deri,  Kemiktir. 1.1.2.1. Eklemler Genellikle iki veya daha fazla kemik arasında bulunurlar. Birbirlerine ligament adı verilen lifler ve doku gruplarıyla bağlıdırlar. Lifler eklemlerin etrafında, kemikleri normal olmayan hareketlerden ve burkulmalardan korur. Eklemler aşırı harekete maruz kaldığında lifler bu etkiyi azaltır. Eğer bu lifler üzerine aşırı yüklenme olursa yırtılma ve kopmalar meydana gelebilir. Eklemler zar içerisinde barındırdıkları sıvı ile desteklenir. Eklemlere gelen darbeler bu bölgede yok edilerek diğer kemiğe geçebilecek etki azaltılır. Eklem içerisindeki kemiklerin uç kısımları kıkırdak dokuyla korunmaktadır.  Kaslar Kaslar kemiklerin dayanımını ve hareket gücünü artırır. Kasılma ve gevşeme hareketi yaparlar. Böylece iki zıt kasın bir uçları kemik ile birleşir ve kas gücünü kemiklere aktarır. Bacakta ayağa hareket veren dört grup kas bulunur;  Ön grup: ayağın parmak ucunda kalmasını ve dönmesini sağlar.  Dış grup: ayağın dışa doğru çevrilmesine yardımcı olur.  Arka grup: baldır kasıdır. Ayağın aşağı eğilmesini sağlar.  Arka iç grup: baldırın altındadır. Ayağı çevirir ve aşağıya eğer. 4 Bunlarla birlikte ayak kemiklerinin üstündeki kaslar iskelet yapısını düzenler, alttaki kaslar ise diğer parmak hareketlerini kontrol eder. Resim 1. 2'de ayağı oluşturan elemanlar görülmektedir. Resim 1.2: Ayağı oluşturan elemanlar  Deri Deri, vücudun tamamını kaplar. Kalınlığı göz kapaklarında 0,5 mm, ayak tabanında ise 5 mm ye kadar çıkar. Bu kalınlığın içten itibaren 3/5 i dermis, 2/5'ide epidermis (cilt) dir. Deride sinir uçları, kılcal kan damarları, ter bezleri ve kıl yapıları bulunmaktadır. Sinir uçları dokunma hislerini, sıcak, soğuk, basınç ve acı gibi duyuları algılar ve omurilikten geçerek beyne gönderir. Resim 1. 3’te derinin kesit resmi verilmiştir. 5 Resim 1.3: Derinin kesiti  Kemikler Ayağın yüzeysel olarak sadece kemik yapısını inceleyeceğiz. İnsan ayağındaki kemikleri üç ana bölüme ayırmak gerekir. Bunlar;  Bilek kemikleri (tarsal), 7adet  Tarak kemikleri (metatarsal), 5 adet  Parmak kemikleri (phalanges) dir 14 adet. Ayakta 26 adet kemik bulunmaktadır.  Bilek, 7 adet kemikten oluşmuştur. Bunlar;  Topuk kemiği (calcaneus)  Aşık kemiği (talus)  Sandal kemiği (scaphoid)  Küpsü kemik (cuboids)  3 adet konik kemik (cuneiforms)  Tarak kemikleri ayağın orta kısmıdır. 5 adet uzun kemikten oluşmuştur. Ayağın parmaklarla olan bağlantısını sağlarlar.  Parmak kemikleri 14 adettir. Ayak başparmağında 2 tane diğer 4 parmakta 3’er adettir. Parmak kemiklerinin tarak kemiklerine bağlantısını yapan kemiklere bağlantı kemiği, ortadakilere orta kemik, uçtakilere uç kemiği denilmektedir. Ayağın kemik yapısı Resim 1. 4'te gösterilmiştir. 6