Philip K. Dick Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi? Çeviren: Damla Işık Kavram Yayınları Birinci Basım: Ocak 1996 © Philip K. Dick © Kavram Philip K. Dick Philip K. Dick, 1928’de Chicago’da doğdu. 1992’de ölünceye kadar bilimkurgu edebiyatının en üretken yazarlarından biri olarak kaldı. İlk hikâye ve romanlarından başlayarak iki birbirine bağlı temayı işledi. Gerçek nedir ve gerçek insanı oluşturan nedir? Philip K. Dick, gerçeğin insandan insana değişeceğini, bu yüzden de tek bir gerçek yerine pek çok gerçeğin olduğunu söyler. ‘Gerçek nedir?’ sorusunu sormasının nedeni de insanların yaşamları boyunca sözde gerçekler bombardımanına tutulmalarıdır. Medya, büyük şirketler, devletler, dini ve politik gruplar sürekli olarak topluma, “doğruluğu sorgulanabilir sözde gerçekler” sunar. Bu sözde gerçekler de sonunda gerçek olmayan insanlar yaratacaktır. Zaten çoğu romanında kişinin belirlediği gerçek ve bir de çeşitli yollarca dayatılan bir imgeler dünyası vardır. Philip K. Dick’in önemli romanları arasında Eye in the Sky (1957), The Cosmic Puppets (1957), Time Out of Joint (1959), The Three Stigmata of Palmer Eldritch (1965) ve Flow My Tears, The Policeman Said (1974) sayılabilir. Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi? (Do Androids Dream of Electric Sheep?) 1968’de yazıldı. Dick, bir yanda insan benzeri robotlar ve gerçek insanlar arasındaki farkı sorgularken, bir yanda da sunulan tüm gerçeği sorgular. Maren Augusta Bergrud’a 10 Ağustos 1923 - 14 Haziran 1969 Ve hâlâ onun çimleri biçtiğini düşünüyorum, Çiğin içinden bir hayalet gibi yürürken, Benim memnun şarkı söylemem ruhuna işler. Yeats AUCKLAND Kâşif Kaptan Cook’un 1777’de Tonga Kralı’na hediye ettiği kaplumbağa dün öldü. Kaplumbağa 200 yaşına yakındı. Tu’ımalıla isimli kaplumbağa, Tonga başkenti Nuku’alofa’daki saray toprakları içinde öldü. Tonga insanlarınca “şef” sayılan ve bakımı özel koruyucularca gerçekleştirilen kaplumbağa, birkaç yıl önce bir yangın sırasında kör olmuştu. Tonga radyosu Tu’ımalıla’nın leşinin yeni Zelanda’daki Auckland müzesine gönderileceğini bildirdi. Reuters, 1966 BÖLÜM 1 RICK DECKARD’ı, yatağının yanındaki duyarıcının otomatik alarmının pompaladığı tatlı küçük bir elektrik akımı uyandırdı. Şaşkın bir halde yataktan kalktı. Önceden uyarılmadan kendini uyanık bulmak onu hep şaşırtırdı. Rengârenk pijamasıyla, dikilmiş gerinirken, yatakta karısı Iran gri, donuk gözlerini aralayıp söylenerek yeniden kapadı. “Penfield’ını çok hafif kurmuşsun,” dedi Rick. “Onu tekrar kuracağım ve uyanabileceksin ve-” Rick karısının yanına oturup, ona doğru eğildi ve yumuşak bir tavırla anlatmaya çalıştı. “Eğer akımı yeterince yükseltirsen uyandığına memnun olursun. Tüm mesele bu. Eğer C’ye kurarsan sınırı aşar ve tıpkı bende olduğu gibi bilincin oluşmasını engeller.” Rick dünyayla barışık olduğu için kendi ayarı D’deydi. Yavaşça karısının çıplak, solgun omzuna dokundu. “O kaba polis elini gözümün önünden çek!” dedi Iran. “Ben bir polis değilim.” Şimdi numarayı çevirmediği halde kendini sinirli hissetmeye başlamıştı. “Sen daha da kötüsün,” dedi karısı. Gözleri hâlâ kapalıydı. “Sen polislerin kiraladığı bir katilsin.” “Ben hayatımda kimseyi öldürmedim.” Rick gitgide daha çok sinirleniyordu. Iran devam etti, “Sadece o zavallı andyler.” “Eve getirdiğim ikramiye parasını, dikkatini anlık çeken herhangi bir şeyi almak için kullanmaktan hiç çekinmiyorsun. Bunu fark etmediğimi sanma.” Rick ayağa kalkıp duyarıcısının bulunduğu konsola ağır ağır ilerledi. “Oysa biriktirebilirdik. O yukarıdaki sahte elektrikli koyunun yerine gerçeğini alabilirdik böylece.” Konsolun yanında duraklayıp bu öfkeli hissi ortadan kaldıracak thalamic yatıştırıcının numarasını ya da onu daha da kızdırıp tartışmayı kazandıracak olan thalamic uyarıcının numarasını çevirmek arasında tereddüt etti. “Eğer,” dedi Iran onu seyrederek, “daha fazla kinlenmek için ararsan ben de aynısını yaparım. Öyle yüksek bir numarayı ararım ki şimdiye kadar yaptığımız tartışmaları aratacak kavganın içinde bulursun kendini. Çevir de gör. Haydi. Dene bakalım.” Süratle kalkıp kendi duyarıcısının bulunduğu konsola doğru ilerledi. Orada öylece dik dik bakarak bekledi. Rick onun bu tehdidi karşısında yenik bir şekilde içini çekti. “Ben bugün programımda olanı çevireceğim.” Rick, 3 Ocak 2021’in programını taradığında o gün için profesyonel bir iş adamı tavrının yazıldığını gördü. “Eğer programda yazılan numarayı çevirirsem sen de aynısını yapmaya söz verir misin?” Bekledi. Karısının aynı fikirde olduğunu ve onu izleyeceğini garantilemeden hareket etmeyecek kadar kurnazdı. “Benim bugünkü programımda 6 saatlik sadece bana ait depresyon var,” dedi Iran. “Ne? Niye böyle bir şeyi programladın ki?” Bu duyarıcının var olma nedenine aykırıydı. Rick sıkıntıyla devam etti. “Bu şekilde kullanılabileceğini bilmiyordum bile.” “Bir öğleden sonra burada oturuyordum,” dedi Iran. “Doğal olarak ‘Arkadaş Canlısı Buster ve onun Arkadaş Canlısı Arkadaşları’nı seyrediyordum. Buster tam açıklayacağı büyük haberden bahsediyordu ki o nefret ettiğim reklam araya girdi. Biliyorsun, şu Mountibank Demir Koruyucuları’nın reklamı. Birkaç dakikalığına televizyonun sesini kapadım ve binayı, bu binayı dinledim. Duydum ki...” Eliyle çevreyi işaret etti. “Boş daireler,” dedi Rick. Bazen geceleri uyuyor olması gereken zamanlarda o da bu sesleri duyuyordu. Fakat bu zamanda, bu şartlarda sadece yarısı dolu bir bina bile nüfus yoğunluğu açısından oldukça fazlaydı. Savaştan önce banliyö olarak nitelendirilen yerlerde şimdi tamamen boş binalar bulunuyordu. Pek çok insan gibi o da bu kulaktan dolma bilgiye inanmayı yeğlemişti, çünkü oraya gidip bunun doğruluğunu kendi gözleriyle görmeye hiç niyeti yoktu. “O anda,” diye devam etti Iran, “televizyonun sesini kapattığımda 382 durumundaydım. Daha yeni o numarayı çevirmiştim. Boşluğu beynimde algılamama rağmen hissedemedim. İlk tepkim bir Penfield duyarıcısına sahip olabilecek kadar paramız olduğuna şükretmek oldu. Ama sonra bunun ne kadar sağlıksız olduğunu düşündüm. Yani yaşamın, hayatın boşluğunu hissetmek... sadece burada, bu binada değil. Her yerde. Ve hep tepkisiz kalmak... beni anlayabiliyor musun? Sanırım, hayır. Fakat bu tepkisizlik eskiden bir akıl hastalığının belirtisi olarak tanımlanıyordu. Adı da ‘geçerli tepki eksikliği’. Sonra sessizliğin sürmesine izin verdim. Duyarıcımın önünde oturup denemeye başladım. Ve sonunda üzüntünün programını buldum.” Karanlık ve küstah bir havaya bürünen yüzü sanki büyük bir zafer kazanmışçasına tatminkârdı. “Ve her ay iki kez olmak üzere programıma bu numarayı da kattım. Bence ayda iki kez olan biten her şeye üzülmek için yeterli bir süre, sence de öyle değil mi? Yani aklı başında olan herkes buradan göç ederken hâlâ dünyada kalmamıza mesela.” “Fakat üzüntü gibi bir hisse kapıldığında başka bir numara çevirerek ondan kaçamazsın. Yaşamın her anını kapsayan bu tür bir üzüntü, keder kendi kendini yeniler.” Karısı kaypak bir tavırla devam etti. “Üç saat sonrası için otomatik bir yeniden programlamayı ayarlıyordum. Bir 481. Geleceğin getireceği yeni seçeneklerin farkında olma. Bir umut ki...” “481’i biliyorum,” diyerek karısının sözünü kesti Rick. O da bu numarayı pek çok kez çevirmişti ve 481’e fazlasıyla güveniyordu. “Şimdi beni dinle.” Yatağa oturdu ve karısının ellerini tutarak onu yanına çekti. “Otomatik bir bağlantıyla sona erdirilebilecek olsa bile depresyonun her çeşidi tehlikelidir. Şimdi sen de, ben de programlarımızı unutalım. Beraber 104’ü çevirelim ve ikimiz de bunu deneyelim. Sonra sen 104’te devam edersin, ben de duyarıcımı her zamanki iş adamı durumuna programlarım. Bu yolla, çatıya çıkıp elektrikli koyunu kontrol eder, sonra da büronun yolunu tutarım. Senin de burada televizyon olmadan oturup düşüncelere dalmadığından emin olurum.” Karısının uzun, ince ellerini bırakıp, geniş dairede ilerleyerek, hâlâ önceki gecenin sigara kokusunun olduğu oturma odasına geçti ve televizyonu açtı. Yatak odasından Iran’ın sesi yükseldi: “Kahvaltıdan önce TV’yi kaldıramıyorum.” TV ısınmaya devam ederken, “888’i çevir,” diye yanıtladı Rick. “Televizyonda ne olursa olsun, onu seyretme isteği.” “Şu anda hiçbir numarayı çevirmek istemiyorum.” “O zaman 3’ü çevir.” “Tanrım! Beyin hücrelerimi herhangi bir numarayı çevirmeye teşvik edecek bir programı uygulayamam. Eğer aramak istemiyorsam, aramak istemiyorumdur. Dediğin numarayı çevirirsem, aramak isteyeceğim ve şu anda bunu düşünemem bile. Ben sadece yatakta oturup yere bakmak istiyorum, o kadar.” Iran’ın sesi sertleşmişti. Sesi ümitsizlikle keskinleşmişti. İçgüdüsel, her zaman her yerde var olan korkunç ağırlık tabakası üzerine çökerken ruhu bu yükün altında donuklaştı, vücudu hareketsizleşti. Rick televizyonun sesini yükseltti ve Arkadaş Canlısı Buster’ın sesi bir anda gürleyerek, tüm odayı kapladı. “Ho ho millet! Şimdi bugünkü hava durumundan bahsetmenin zamanı. Mongoose uydusundan gelen verilere göre serpinti özellikle akşamüstüne doğru kendini hissettirip daha sonra yavaşlayacak. Tüm dışarı çıkmayı düşünenler...” Iran ardından hafifçe sürüklenen geceliğiyle aniden yanında beliriverdi ve televizyonu kapadı. “Tamam! Teslim oluyorum. Arayacağım. Senin içinde olmamı istediğin herhangi bir durumun numarasını, insanı kendinden geçiren seksüel mutluluk... kendimi o kadar kötü hissediyorum ki sanırım buna bile dayanabilirim. Canı cehenneme! Ne değişir ki?” “Her ikimiz için de arayacağım,” dedi Rick ve onu tekrar yatak odasına yöneltti. Onun konsolunun yanında durup 594’ü çevirdi: Tüm olaylarda kocanın üstün bilgeliğinin istekle kabullenilmesi. Kendi konsolunda ise, işine karşı daha yaratıcı ve canlı olmasını sağlayacak numarayı çevirdi. Gerçi buna ihtiyacı yoktu. Penfield’ın yapay beyin uyarımı olmadan da bu onun işine karşı tanrı vergisi, alışılmış yaklaşımıydı. Karısıyla yaptığı tartışma ona çok zaman kaybettirmişti. Hızlı bir kahvaltıdan sonra Ajax model Mountibank Demir Koruyucu’yu takıp dışarı çıkmak üzere hazırlandı ve elektrikli koyunun ‘otladığı’ korunaklı çatı merasına çıktı.