Sinema Nedir? Andre BAZIN SİNEMA NEDİR? İZDÜŞÜM YAYINLARI KİTAP LİSTESİ 1. Düşüşün Tanıklığı 2. Bir Filozofun Gezi Günlüğü 3. Yüzyılın Davası 4. Bilimsel Devrim 5. Felsefenin Öyküsü - 1. Cilt -Yunan ve Ortaçağ Felsefesi 6. Felsefenin Öyküsü - İL Cilt -Çağdaş Felsefe 7. Görünmez Kral Tanrı 8. Belgesel Sinema 9. Bilim Tarihi Yazılan 10. Yaşamın Anlamı ve Değeri 11. Sinemanın Öyküsü 12. Yaşamın Kavranışı 13. Sinema Nedir? 14. Piramitler Gerçeği 15. Newton ve Newtonculuk Kültürü 16. Büyük Film Kuramları 17. Einstein ve Dünyamız 18. Doğanın Sayıları 19. Zaman ve Takvimler 20. Dünyalar Savaşı 21. Kendime Düşünceler 22. Bilimsel Buluşların Öyküleri Andre BAZIN SİNEMA NEDİR? Çeviren: İbrahim Şener 0 doruk ©DORUK YAYINLARI - İSTANBUL Sinema Nedir Tüm HaJılan SaMıdu. teinsin alıntı yapılamaz. Orijinal Adı: SVhai İs cinem»? Yazan: Andrt Bazın Çeviren; İbrahim Şener ISBN: 978-975-553-5*12-5 Baskı: Har ıran 2011 Baskı Cilt; Banş Matbiui'Muccllıi Davuıpaşa Cad Güven Sanayi Silesi C Blok. No: 291 Topkapı / Istanbul Tel: (0212) 674 85 26 Sayfa vt? Kapak Tasarımı; Doruk Yayı ma lık doruk Himaye-i Etfal Sokak No: 6/2 Cagaloglu/ISTANBUL Tel: (0212) 514 61 57 -(0212) 514 61 58 e-posta: £dusu [email protected] www.dorukyayimalik.com İÇİNDEKİLER Önsöz, Jean Renoir • 3 Önsöz, François Truffaut • 5 Tanıtım, Hugh Gray • 7 Fotoğrafik Görüntü Ontolojisi • 15 Tüm Sinema Miti • 23 Sinema Dilinin Evrimi »31 Sesin Oluşumu Sonrası Kurgulama Evrimi • 43 Montajın Sınırları ve Nitelikleri • 55 Karışık Sinemanın Savunulması • 63 Tiyatro ve Sinema • 83 Bölüm 1-83 Bölüm 2-99 Le Journal d'un Cure de Campağne ve Robert Bresson'un Stili • 117 Charlie Chaplin • 133 Sinema ve Araştırma • 145 Resim ve Sinema • 155 Yer Sarsılıyor • 163 ı Sinema Nedir? Bisiklet Hırsızı • 169 De Sica: Metteur en Scene • 183 Sinema Gerçekçiliği ve İtalyan Özgürlük Okulu • 195 Umberto D: Büyük Bir Çalışma • 2li Cabiria: Yeni Gerçekçiliğin Sonuna Yolculuk • 215 Rossellini'nin Savunulması «223 Monsieur Verdoux Efsanesi • 231 Limelight, ya da Moliere'in Ölümü • 259 Sahne Işıklarının Büyüklüğü • 263 Western, ya da Amerikan Par Excellence Filmi • 279 Western’in Evrimi • 287 Kapak Kızı Entomolojisi • 295 Jean Gabin'in Kaderi *299 Dizin • 302 2 ÖNSÖZ Jean Renoir Kralların kral olduğu, yoksulların ayaklarını yıkadığı ve yal­ nızca önlerinden geçip gitmekle sıraca hastalığına tutulanları İyi­ leştirdiği günlerde, bu kralların büyüklüklerine olan inançlarını dile getiren ozanlar vardı. O zamanlar ezgisinin nesnesinden daha bü­ yük olan şarkıcıların sayısı hiç de az değildi. İşte sinema atanında Bazin'in konumu budur. Ancak öykünün bu bölümü sadece ileriki konular ile ilgilidir. Şimdi yapılacak olan yalnızca eldeki özdeği bir araya getirmektir Uygarlık insanoğlunu amansız bir elekten geçi­ rir. Geriye sadece iyiler kalır. Sanırım, Villon'un yaşadığı dönemde Seine nehri kıyılarında ozandan bol bir şey yoktu. Şimdi nerededir onlar? Kimlerdi? Kimse bilmiyor. Fakat Villon, yaşam kadar büyük olarak, hâlâ oradadır. Çocuklarımız ve torunlarımız, geçmişten arta kalanları ka­ rıştırıp dururken, değeri ölçülmez bir kaynağa sahip olacaklardır. Başuçlarında Bazin bulunacak. Çünkü günümüzün kralı olan sine­ manın da bir ozanı vardır. Alçakgönüllü bir dost olan Bazin, hasta­ lığı nedeniyle yavaş yavaş ve vaktinden önce ölürken, geçmişin o- zanlarımn krallarını taçlandırdığı gibi, o da sinemaya saltanat pa­ yesini verdi. Zaferin tacını başında taşıyan bu kral, kendi kaftanını onun karşısında çıkarma büyüklüğünü gösterecektir.İnsanlık, ken­ di sağlığını ortaya koyarak, sinema konusundaki yanlış inanışları ortadan kaldıran bu soylu kişiliğe çok şey borçlu olacaktır. İşte bu anda, onlar da ozanlarını keşfedeceklerdir. O, şarkısının nesnesi­ nin çok üzerine çıkabilen az sayıdaki ozanlardan biridir. Bazin'in etkisinin yıllar boyunca hiç eskimeden süreceğine hiç kuşku yoktur. Sinema yok olsa bile, onun yazıları yaşayacaktır. Kim bilir, belki de gelecek nesiller sinemayı yalnızca onun ya­ dlarından öğrenebilecekler. Onun yazıları ışığında insanoğlu, kafa­ sında dörtnala koşan atları, güzel bir yıldızın yakın çekimini ya da 3 Sinema Nedir? ölen bir kahramanın kımıldayan gözünü, bir perde üzerinde hayal etmeyi ve kendilerine göre yorumlamayı deneyeceklerdir. Onların üzerinde birleşecekleri belki de tek şeyr 1Sinema Nedir?* kitabının yüksek düzeyi olacaktır. Onun sayfaları, sinema sanatı yok olsa bile kendini enkaz olmaktan kurtaracak ve arkeolojik kalıntılar gibi, bizim hayal gücümüzü aşan sanat başyapıtlarını gün ışığına çıkaracaktır. Bazin'e, tüm insanlık adına, en derin sevgilerimi sunuyo­ rum. 4 ÖNSÖZ François Truffaut Andre Bazin AvrupalI sinema yazarlarının en iyisidir. Onunla tanıştığım 1948 yılında, onun manevi oğlu oldum. Yaşantım bo­ yunca yapabildiğim ne varsa, hepsini ona borçluyum. O, bana sinema üzerine yazmayı öğretti, ilk makalelerimin düzeltmesini yaptı ve benim yönetmen olmama yardım etti. Ben ilk gün çekimlerimi yaptıktan yalnızca birkaç saat sonra hayata gözlerini kapadı. Arkadaşı Pere Leger tarafından gönderildiğim Nogent’teki evine ulaştığımda büyük bir acı içinde konuşamadan bana bakıyordu. Bir önceki gece televizyonda le Crime de Monsi­ eur Lange' (Bay Lange'nin Cinayeti) filmini seyretmiş ve hazırladığı Jean Renoir hakkındaki kitabı için notlar almıştı. Benden Andre Bazin'in resmini çizmemi isteseler aklıma gelen ilk şey, bir Amerikan gazetesinin manşetindeki yazı olacak­ tır: ’’Karşılaşılabilecek En Unutulmaz Karakter." Andre Bazin, Giraudoux'un oyunlarındaki karakterler gibi, İlk Günah'tan önceki zamana ait bir yaratıktır. O, iyi ve dürüst bir insandır. Onunla konuşmak, Hintliler için Ganj nehrinde yıkanmak ile aynı anlamdadır. Kocaman yüreğinin yanı sıra mantığını da ön planda tutma­ sını bilmiştir. Kekeleyerek konuşmasına karşın her tartışmadan galip olarak ayrılmasını bilmiştir. Karşı tarafın ortaya koyduğu tez­ leri, onları söyleyenden daha ustaca geliştirir ve kuvvetli bir man­ tık ile çürütürdü. Yalnızca Bazin'in hayranlık duyduğu Sartre'ın ma­ kaleleri onun entelektüel dürüstlüğü ve zekasıyla boy ölçüşebilir. Onun kronik fiziksel rahatsızlığı şaşırtıcı bir moral gücü ile Paralellik taşımaktadır. Yüksek sesle borç alır ve fısıldayarak bunu geri öderdi. Onun varlığında, her şey daha basit, daha sade ve da­ ha anlaşılır duruma gelmektedir. Dört koltuğu bulunan arabayı tek 5