B. QUÒLÍÌURÀÒÎV, Q. ÕOJÀÌURÀÒÎVÀ, G. QUTLÍMURATOVA ANA TILI GRÀÌÌÀÒIÊÀ, ORFÎGRÀFIYA HÁÌ ÒIL ÓSIRIW 2-klass Qàràqàlpàqstàn Råspublikàsš Õàlšq bilimlåndiriw ministrligi táråpinån tàstšyšqlàn®àn NÓKIS «QARAQALPAQSTAN» 2018 UOK: 372.881.1.(075) B. Qutlšmuràtîv, Q. Õîjàmuràtîvà, G. Qut­ KBK 81.2. Qar lšmuratova. «Ana tili». Gràmmàtikà, îrfîgràfiya Q 92 hám til ósiriw. 2-klàss ushšn sàbàqlšq. Nókis: «Qaraqalpaqstan» 2018-jšl, 128 båt. Respublikalšq maqsetli kitap qorš qarjšlarš esabšnan basšp shš®aršldš Shártli bålgilår: Sîràwlàr Òàpsšrmà Sîràw hám Bilip tàpsšrmà alš… ISBN 978-9943-4624-5-8 ©«O‘zbekiston» BPDÚ, 2014, 2016 ©«Qaraqalpaqstan» bàspàsš, 2018 ©B.Qutlšmuratov hám basqalar, 2018 2 QÀRÀQÀLPÀQSÒÀN RÅSPUBLIÊÀSÍNÍ| ÌÁÌLÅÊÅÒLIÊ GÅRBI QÀRÀQÀLPÀQSÒÀN RÅSPUBLIÊÀSÍNÍ| ÌÁÌLÅÊÅÒLIÊ BÀYRÀ„Í 3 QÀRÀQÀLPÀQSÒÀN RÅSPUBLIÊÀSÍNÍ| ÌÁÌLÅÊÅÒLIÊ GIÌNI I.Yusupîv sózi N.Ìuhàmmåddinîv nàmàsš Jayhun jà®àsšndà óskån bàytåråk, Òúbi bir shàqàsš mš… bîlàr dåmåk, Sån sîndày sàyalš, quyashlš elså…, Òšnšshlšq hám š®bàl såndågi tilåk. Nàqšràtš: Diyqàn bàbà nápåsi bàr jårindå, Juwsàn à…qšp, kiyik qàshàr shólindå, Qàràqàlpàqstàn dågån àtš…dš, Áwlàdlàr ádiwlår júråk tórindå. Àydšn kålåshåkkå shàqšràr zàmàn, Ìártlik miynåt, bilim jåtkizår o®àn, Õàlqš… bàr àzàmàt, dîs hám miyirbàn, Erkin jàynàp-jàsnàp, má…gi bîl àmàn! Nàqšràtš: Diyqàn bàbà nápåsi bàr jårindå, Juwsàn à…qšp, kiyik qàshàr shólindå, Qàràqàlpàqstàn dågån àtš…dš, Áwlàdlàr ádiwlår júråk tórindå. Gimndi yadlap alš…. 4 BIRINSHI ÊLÀSÒÀ ÓÒILGÅNLÅRDI ÒÁÊIRÀRLÀW 1-shšnš®šw. Sózlerdi dawšslap oqš…. Qol®ap, kóylek, palto, taqšya, shalbar, malaqay, qayšs, sádep, sharshš. Shalbar, sharshš sózlerinde neshe ses, neshe hárip bar, olardš… dawšslš sesl erin aytš…. 2-shšnš®šw. Gáplerdi kóshirip jàzš…. 1. Densawlšq — tere… baylšq. 2. Bizler jazda kewilli dem aldšq. Hárbir gápte neshe sóz bar? 3-shšnš®šw. Berilgen sózlerge qarap gáp dúzi…. Nan, qatšq, sút, qant, konfet, qaymaq. Bul sózlerdi… hárbirinde neshe dawšslš ses bar? Sózlerdi aytamšz. Seslerdi háripler menen belgileymiz, jazamšz. 5 BUWÍN 4-shšnš®šw. Sózlårdi buwšn®a bólip oqš…. Al-ma, jú-zim, shab-dal, qá-re-li, ®ar- bšz, al-murt, ge-shir, qa-wšn, as-qa-baq. Hárbir sózde neshe buwšn bar? Sóz buwšnlardan quraladš. Buwšn bir dawšslš sesten hám bir dawšssšz sesten quraladš. A-®a, a-na, ba-la, qa-la, ol, qo-ra, sa-na. 5-shšnš®šw. Sózlerdi buwšn®a bólip jazš…. Sarš, qara, bar, ala, sha®ala, sona. Hárbir sózde neshe dawšslš ses bar? Sózde neshe ses bolsa, buwšn da sonsha boladš: Al-pa-mšs, Gúl-par- shšn, bá-hár, ®az. 6-shšnš®šw. Sózlårdi buwšn®a bólip jazš…. Mektep, parta, kitap, dápter, kitapxana, asxana, nanbayxana, abadan. Ú l g i : ki-tap 6 Buwšn bir dawšslš sesten hám birneshe dawšssšz seslerden de quraladš: klass, shártnama, bult, mirátnama, joldas. 7-shšnš®šw. Oqšp shš®š… hám kóshirip jazš…. Meni… anam tawšq fermasšnda isleydi. A®am a®ash ustasš. Ol jaylar®a qapš, áynekler so®šp beredi. Gáplerdegi hárbir sózde neshe buwšn bar? ÓTKERME 8-shšnš®šw. Sózlårdi buwšn®a bólingen túrinde oqšp shš®š…. Bazar-bay, Ba-zarbay, As-qar, Gúlsa-ra, Gúl-sara, Gúl-jamal, Gúlja-mal, Para-xat, Pa-raxat. Adam atlaršn qalay ótkermelewge bola- tu®šnšn bilip alš…. Sózler bir joldan ekinshi jol®a buwšn® a bólip ótkeriledi: jar-ma, sor-pa. Bir dawšslš sesten qural®an buwšndš dáslepki qatarda qaldšršw®a bolmaydš yama sa keyingi qatar®a ótkeriwge bolmaydš. 7 9-shšnš®šw. Sózlårdi buwšn®a bólip jazš…. Kepter, tor®ay, ®ar®a, shšmshšq, qarlš®ash, tšrna, qumšrš, átshók. Qarlš®ash, shšmshšq sózlerinde neshe dawšslš, neshe dawšssšz ses bar? Bir buwšnlš seslerdi ótkermelewge bolmaydš: gúz, jaz, qšs, taw, suw, al, qant, qal, kel, bar, ayt, kól, kún. 10-shšnš®šw. Jumbaqtš oqš… hám kóshirip jazš…. Paydalš arzan otšn, Burqšra®an tútini joq, Jaqsa…da qanshama kún, So…šnda qalmaydš shoq. )zag( Qara hárip penen jazšl®an sózlerdi ótkermelewge bolmaytu®šnlšgšn bilip alš…. §1. Sås hám hárip 11-shšnš®šw. Sózlårdi dàwšslàp oqšp shš- ®š…. 8 Ìåktåp, klàss, pàrtà, kitàp, dáptår, qálåm, óshirgish, sšz®šsh, kitàpõànà. Bul sózlårde nåshå sås hám nåshå hárip bàr ekånin àytšp båri…. 12-shšnš®šw. Bårilgån sózlårdi kóshirip jàzš…. Àtà, a®à, ànà, àpà, ini, ájàpà, ájà®à, kishå, jå…gå, si…li, qàršndàs. 1. Àtà, ini, kishå, qàršndàs sózlårindå nåshå sås, nåshå hárip bàr? 2. Sózlårdi… mánilårin túsinip àlš…. Såslårdi háriplår månån bålgilåymiz. 13-shšnš®šw. Oqš… hám kóshirip jàzš…. Qàwšn Gåshir „àrbšz Êàpustà 9 Hárbir sózdå nåshå sås, nåshå hárip bàr? 14-shšnš®šw. Bårilgån sózlårdi oqš…. „àz az qàzàn qulàq un bàs sàz oz sàzàn duzàq ul bos 1. Sózlårdi kóshirip jàzš…. 2. Sózlårdi… mánisin bir-birinån ózg årtip tur®àn háriplårdi… àstšn sšzš…. 15-shšnš®šw. Sózlårdi bir-birinå sàlšstšršp oqš…. Sàn-sànà tàrà-tàràq tàbà-tàbàq sóylå-sóylåw qal-qala qur-qurà Bul sózlårdi… mánilårin bir-birinån àjšràtšp túsindiri…. 16-shšnš®šw. Bårilgån sózlårdi kóshirip jàzš…. Qàshàw-qàshà tàbàq-tàbà qulàq-qulà bàylàw-bàylà qàlà-qàl sàylàw-sàylà ågåw-ågå kåshå-kåsh 10