Amsterdam in cijfers 2017 Onderzoek, Informatie en Statistiek 516047_Omslag_2017_losse pag..indd 1 06-11-17 12:42 Amsterdam in cijfers 2017 Onderzoek, Informatie en Statistiek 516047_H_0.indd 1 16-10-17 06:26 2 Colofon Informatie Onderzoek, Informatie en Statistiek, telefoon 020 251 0464 Redactionele informatie Samenstelling Onderzoek, Informatie en Statistiek Redactie Cor Hylkema (eindredactie) Willem Bosveld Rob Beentjes Met medewerking van Aafke Elbrecht Peter van Hinte Manilde van der Oord Hester Booi Nina Holaind Harry Smeets Ivo de Bruijn Anne Huijzer Annika Smits Lotje Cohen Idske de Jong Mersiha Tepic Tanja Fedorova Hetty van Kempen Ilona Vierveijzer Jessica Greven Joeke Kuyvenhoven Hans de Waal Rogier van der Groep Ellen Lindeman Clemens Wenneker Renske Hoedemaker Laure Michon Sara de Wilde Merijn Heijnen Nienke Nottelman Merel van der Wouden Vormgeving, zetwerk, omslag, druk en afwerking De Groot Drukkerij, Goudriaan Fotografie Fotobank Intranet Amsterdam, Edwin van Eis, Marco Keyzer, Richard Mouw, Alphons Nieuwenhuis en Marjolijn Pokorny. Bronvermelding Het overnemen van gegevens is met de volgende bronvermelding toegestaan: OIS Amsterdam Amsterdam in cijfers, Jaarboek 2017 is een productie van OIS in opdracht van de gemeente Amsterdam Verklaring der tekens . = de gegevens ontbreken x = geheim - = nul - = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met 0(0,0) = het getal is minder dan de helft van de gekozen eenheid niets (blank = een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen * = niet berekend i.v.m. kleine aantallen 2016-2017 = 2016 tot en met 2017 2016/2017 = het gemiddelde over de jaren 2016 tot en met 2017 2016/’17 = oogstjaar, boekjaar, schooljaar enz. beginnend in 2016 en eindigend in 2017 november 2017 516047_H_0.indd 2 16-10-17 06:26 3 Woord vooraf Het gaat goed met Amsterdam. De economie groeit snel, ook in vergelijking met de rest van het land en andere Europese steden. De stad heeft een enorme aantrekkingskracht, ook internationaal. De bevolking is opnieuw met ruim 10.000 mensen toegenomen. De gunstige economische ontwikkeling is in veel statistieken terug te zien. Zo wordt er volop gebouwd. En het aantal banen groeit snel, bij een dalende werkloosheid, ook onder laagopgeleiden. Het succes neemt niet weg dat er in de stad ook op veel terreinen nog veel moet gebeuren. De aantrekkingskracht zet de toegankelijkheid van de stad onder druk, en daarmee de dynamiek die in de afgelopen jaren sterk heeft bijgedragen aan het succes. Door de krappe woningmarkt met stijgende prijzen is het voor gezinnen steeds lastiger om in Amsterdam te blijven wonen. Dat vraagt om de bouw van meer woningen. Het verkeer neemt toe en het wordt in delen van de stad steeds drukker. Voetganger en fietser krijgen daarom de komende jaren meer ruimte. Veel Amsterdammers hebben het goed, maar lang niet iedereen kan mee komen. Het aantal mensen dat eenzaam is, het grote aantal kinderen dat opgroeit in armoede en het aantal Amsterdammers dat geconfronteerd wordt met vuile lucht om maar enkele voorbeelden te noemen. Een betrouwbaar cijfermatig overzicht is een solide basis om op bovenstaande vragen te kunnen reageren. Dat is precies wat deze publicatie wil bieden: referentie en inspiratie voor wie zich bezighoudt met de toekomst van de stad. Alle gegevens in dit jaarboek zijn via de website van OIS ook digitaal beschikbaar. Op het dataportaal (https://data.amsterdam.nl/) zijn talloze datasets en kaarten beschikbaar. Het Jaarboek Amsterdam in Cijfers is tot stand gekomen dankzij de mede- werking van talloze organisaties in de stad en de regio. Ik wil een ieder die een bijdrage heeft geleverd aan dit jaarboek hartelijk bedanken. Kajsa Ollongren, Loco-Burgemeester van Amsterdam Amsterdam in cijfers 2017 516047_H_0.indd 3 16-10-17 06:26 4 Leeswijzer Opbouw publicatie Inhoud per hoofdstuk en paragraaf blz. 5 – 7 Samenvatting jaarboek 2016 blz. 8 – 14 Hoofdstuk 1 t/m 14 blz. 15 – 516 Bijlagen 1 t/m 5 blz. 517 – 536 Opbouw hoofdstuk Titelpagina met vermelding van paragraaftitels Samenvatting met grafieken en kaarten Lijst van tabellen, grafieken en kaarten Tabellen, grafieken en kaarten per paragraaf Bronvermelding Indien onder een tabel geen bron is vermeld, is het cijfermateriaal afkomstig van Onderzoek, Informatie en Statistiek (OIS). Voor deze informatie is onder andere gebruik gemaakt van de (administratieve) bestanden van de afdelingen Basisinformatie, Wonen, Onderwijs, Jeugd en Zorg en Belastingen. Indien onder een tabel ‘CBS/bewerking OIS’ als bron is vermeld, betreft het een eigen berekening van OIS op basis van bij het CBS beschikbaar gestelde microdatabestanden. Website Amsterdam in cijfers 2017 staat volledig op de website van OIS, www.ois.amsterdam.nl De tabellen zijn zowel in html- als in xlsx-formaat opgenomen, de kaarten en grafieken in html- en gif-formaat. Het hele jaarboek 2017 en de hoofdstukken zijn als PDF te vinden. De directe link is www.ois.amsterdam.nl/publicaties/amsterdamincijfers 516047_H_0.indd 4 16-10-17 06:26 5 Inhoud Woord vooraf 3 Leeswijzer 4 Samenvatting jaarboek 2017 8 1 Kerncijfers 15 1.1 Kerncijfers Amsterdam 17 1.2 Kerncijfers stadsdelen 22 1.3 Kerncijfers wijken 26 1.4 Kerncijfers ouderen 36 1.5 Kerncijfers jongeren 39 2 Bevolking 41 2.1 Stand van de bevolking 49 2.2 Loop van de bevolking 64 2.3 Geboorte en sterfte 67 2.4 Huwelijken, partnerschappen en echtscheidingen 69 2.5 Vestiging, vertrek en verhuizingen 71 2.6 Nationaliteitswijzigingen 80 2.7 Prognoses 81 3 Openbare orde en veiligheid 87 3.1 Politie 95 3.2 Brandweer 106 4 Verkeer en openbare ruimte 107 4.1 Mobiliteit 113 4.2 Parkeren 117 4.3 Openbaar vervoer 118 4.4 Fietsdepot 120 4.5 Ruimtegebruik 124 4.6 Woonomgeving 129 5 Werk, inkomen en participatie 133 5.1 Werkgelegenheid 142 5.2 Beroepsbevolking 157 5.3 Uitkeringen 167 5.4 Inkomen en bestedingen 176 5.5 Armoedebestrijding 182 6 Onderwijs 189 6.1 Kerncijfers 195 6.2 Voor- en vroegschoolse educatie 196 6.3 Primair onderwijs 197 6.4 Speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs 201 Amsterdam in cijfers 2017 516047_H_0.indd 5 16-10-17 06:26 6 6.5 Voortgezet onderwijs 203 6.6 Middelbaar beroepsonderwijs 206 6.7 Schoolverzuim en startkwalificaties 209 6.8 Hoger beroepsonderwijs 210 6.9 Wetenschappelijk onderwijs 212 6.10 Volwasseneneducatie en opleidingsniveau 215 7 Welzijn, zorg en sport 217 7.1 Maatschappelijke zorg 224 7.2 Gezondheid 228 7.3 Sport 237 8 Economie en cultuur 243 8.1 Zeehavens Amsterdam 253 8.2 Schiphol 256 8.3 Toerisme 260 8.4 Winkelen 270 8.5 Detailhandel 274 8.6 Financiële en zakelijke dienstverlening 279 8.7 Creatieve industrie 282 8.8 ICT 283 8.9 Cultuur 285 8.10 Monumenten 292 8.11 Recreatie 293 9 Duurzaamheid en water 295 9.1 Duurzaamheid 301 9.2 Afvalverwerking 305 9.3 Luchtverontreiniging 307 9.4 Waterbeheer 313 9.5 Drinkwatervoorziening 317 10 Stedelijke ontwikkeling en wonen 319 10.1 Woningvoorraad 330 10.2 Woningmarkt 333 10.3 Huisvesting 342 10.4 Vastgoed 345 11 Bestuur 347 11.1 Gemeentefinanciën 354 11.2 Personeel 358 11.3 Verkiezingen Gemeenteraad 361 11.4 Verkiezingen Tweede Kamer 366 11.5 Burger en bestuur 371 11.6 Referendum 373 12 Vier grote steden en Nederland 375 12.1 Bevolking 381 12.2 Openbare orde en veiligheid 390 12.3 Verkeer en openbare ruimte 391 12.4 Werk en inkomen 392 12.5 Onderwijs 403 12.6 Welzijn en zorg 404 12.7 Stedelijke ontwikkeling en wonen 405 12.8 Verkiezingen 406 516047_H_0.indd 6 16-10-17 06:26 7 13 Vervoerregio Amsterdam 409 13.1 Bevolking 416 13.2 Openbare orde en veiligheid 430 13.3 Verkeer en openbare ruimte 435 13.4 Werk en inkomen 437 13.5 Onderwijs 475 13.6 Welzijn en zorg 479 13.7 Duurzaamheid 480 13.8 Stedelijke ontwikkeling 485 13.9 Verkiezingen 491 14 Amsterdam in Europa 497 14.1 Bevolking 502 14.2 Openbare orde en veiligheid 504 14.3 Werk en inkomen 505 14.4 Onderwijs 508 14.5 Economie en haven 509 14.6 Stedelijke ontwikkeling 513 14.7 Bestuur 516 Bijlagen 517 1 Omschrijving wijken en stadsdelen 520 2 Kaart van Amsterdam 521 3 Kaart van Vervoerregio Amsterdam 522 4 Kaart van Europa 523 5 Begrippen en gebruikte afkortingen 524 Amsterdam in cijfers 2017 516047_H_0.indd 7 16-10-17 06:26 8 Samenvatting Samenvatting Bevolking Amsterdam blijft groeien. Op 1 januari 2017 woonden er 844.952 mensen in Amsterdam. Dat zijn er ruim 10.000 meer dan een jaar eerder. Tegelijkertijd neemt het aantal mensen dat de stad verlaat toe, met name onder gezinnen met jonge kinderen. In totaal vertrokken 42.000 Amsterdammers naar een andere woonplaats in Nederland. Jonge gezinnen gingen vooral in Amstelveen, Almere en Haarlem wonen. Per saldo vestigden zich in 2016 4.800 nieuwe Amsterdammers in de stad. Vooral het aantal nieuwe Amsterdammers met een westerse migratieachter- grond groeide sterk. Opvallend is dat het aantal studenten dat in Amsterdam komt wonen net als in 2014 en 2015 is afgenomen. Dat heeft naar alle waarschijnlijkheid te maken met de afschaffing van de basisbeurs en de krapte op de woningmarkt. Studenten kiezen ervoor om thuis te blijven wonen. In 1959 woonden er 872.000 mensen in Amsterdam. Dat is het hoogste inwonertal ooit. De verwachting is dat dit aantal in 2019 wordt overtroffen. En ook daarna zal het inwonertal van Amsterdam gestaag blijven groeien. Volgens de huidige prognoses zullen er in 2050 998.000 mensen in Amsterdam wonen. Openbare orde en veiligheid De politie in de regio heeft de laatste jaren speciale aandacht voor ‘high impact crime’. Daaronder vallen woningbraken, straatroof, overvallen en geweldsmis- drijven. In 2016 nam in Amsterdam het aantal woninginbraken met 15% af, het aantal straatroven met 8%. Het totale aantal geregistreerde misdrijven in Amsterdam nam in 2016 af met 4,4%. De veiligheid in Amsterdam wordt weergegeven in de Veiligheidsindex. Hierin is, naast criminaliteit, ook overlast en het gevoel van (on)veiligheid van bewoners meegenomen. Uit de veiligheidsindex blijkt dat de veiligheid in Amsterdam toeneemt, ook in de afzonderlijke stadsdelen. 516047_H_0.indd 8 16-10-17 06:26 Samenvatting 9 Verkeer en openbare ruimte Amsterdammers fietsen. In 2015 namen de Amsterdammers in 36% van de gevallen de fiets voor een verplaatsing. Dat is 4% meer dan een jaar daarvoor. Bezoekers van de stad maakten in meerderheid gebruik van de auto (51%) en het openbaar vervoer (36%). Het aantal Amsterdammers met een auto nam in 2016 voor het eerst in jaren weer toe. Er wordt meer gefietst en er zijn meer auto’s. Dat betekent dat er ook meer behoefte aan parkeerplaatsen is, zowel voor auto’s als voor fietsen. Met name in stadsdeel Centrum is de parkeerdruk voor auto’s onverminderd hoog: 92% van de parkeerplaatsen is hier ’s avonds en ’s nachts bezet. Tussen 2012 en 2016 zijn er 15.000 fietsparkeerplaatsen bijgekomen. Toch vindt 57% van de Amsterdammers dat er te weinig plek is om fietsen te stallen. Werk, inkomen en participatie Het aantal mensen met een betaalde baan nam in 2016 met 3% toe. Er kwamen ruim 12.000 nieuwe bedrijven bij in Amsterdam, ongeveer net zoveel als het jaar ervoor. Dit waren vooral startende ondernemingen. De meeste in de sector advisering en onderzoek (27%). Van alle ondernemingen in Amsterdam zijn ruim 63.500 zelfstandigen zonder personeel (zzp). Zij zijn vooral werkzaam in de sectoren advisering en onderzoek (31%), cultuur, sport en recreatie (20%) en informatie en communicatie (10%). De werkloosheid is in Amsterdam met bijna 1% afgenomen. In totaal was 6,7% van de beroepsbevolking werkloos. De werkloosheid was het hoogst onder laagopgeleiden en onder jongeren. In 2014 (recentere cijfers zijn nog niet bekend) nam het gemiddeld inkomen in Amsterdam voor het eerst sinds de crisis weer sterk toe (+4,4%). Overigens ligt het gemiddeld besteedbaar inkomen in Amsterdam 3.000 euro onder het landelijk gemiddelde. Het aantal mensen dat moest rondkomen van een laag inkomen is relatief hoog: 21%. Van de minderjarige kinderen leefde een kwart in een huishouden met een laag inkomen. Dat zijn bijna 35.000 Amsterdamse kinderen. Amsterdam in cijfers 2017 516047_H_0.indd 9 16-10-17 06:26