44-56 BEDENLER ARASINDAKİ BAYAN TÜKETİCİLERİN GİYSİ SATIN ALMADA FİGÜR TİPLERİ VE BEDEN NUMARALARININ ÖNEMİNİN İNCELENMESİ Halide AKKUŞ YÜKSEK LİSANS TEZİ Tekstil Eğitimi Anabilim Dalı Tekstil Eğitimi Programı DANIŞMAN Doç. Dr. Fatma ÇİTOĞLU İSTANBUL, 2014 44-56 BEDENLER ARASINDAKİ BAYAN TÜKETİCİLERİN GİYSİ SATIN ALMADA FİGÜR TİPLERİ VE BEDEN NUMARALARININ ÖNEMİNİN İNCELENMESİ Halide AKKUŞ (522811981 ) YÜKSEK LİSANS TEZİ Tekstil Eğitimi Anabilim Dalı Tekstil Eğitimi Programı DANIŞMAN Doç. Dr. Fatma ÇİTOĞLU İSTANBUL, 2014 ÖNSÖZ Dünyada olduğu gibi ülkemizde de, şişman kadın sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu artışa paralel olarak büyük beden hazır giyim pazarı da her geçen gün büyümektedir. Büyük beden hazır giyim ürünlerindeki artış beraberinde, bu tüketicilerin yaşadıkları sorunları da ön plana çıkarmaktadır. Bu sorunların en başında, vücut ölçülerine ve vücut yapılarına uygun hazır giyim ürünlerini bulamamak gelmektedir. Giysi ile beden ilişkisi değerlendirildiğinde, giysinin insan vücudunun ikinci bir derisi olduğu ve giysi beden arasındaki uyumda vücut şekli, oranları ve vücut ölçülerinin giysi üretimi için büyük önem taşıdığı görülmektedir. Hazır giyim sektöründe ürün portföyüne bakıldığında, kadınlar için çoğunlukla 36, 38, 40 ve 42 beden giysilerin üretildiği görülmektedir. Ancak uzmanlar “dünyanın şişmanladığı” ne dikkat çekerek, büyük beden giysilerinin tasarımından üretimine kadar her aşamasında özel bir çalışma gerektiren bir uzmanlık alanı olduğu belirtilmektedir. Bu araştırmada, büyük beden bayan tüketicilere uygulanan anket ile tüketicilerin giysi alışverişlerinde figür tipleri ve beden numaralarının ne derece önemli olduğu incelenmiştir. Anket bulguları paralelinde belirlenen sonuçlar ve beklentiler değerlendirilmiştir. Araştırmanın planlanıp yürütülmesi sırasında çalışmalarımı titizlikle inceleyip araştırmanın yön verilmesini sağlayan, bana her bakımdan yardımcı olan ve motive eden tez danışmanım Sayın Doç. Dr. Fatma ÇİTOĞLU ’na teşekkürlerimi sunarım. Haziran 2014 Halide AKKUŞ i İÇİNDEKİLER Sayfa no ÖNSÖZ ........................................................................................................................ i İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... ii ÖZET ........................................................................................................................... v ABSTRACT ................................................................................................................ vi KISALTMALAR ........................................................................................................ vii ŞEKİLLER .................................................................................................................. viii GRAFİKLER .............................................................................................................. ix TABLOLAR ................................................................................................................ x BÖLÜM 1. GİRİŞ ....................................................................................................... 1 1.1 HAZIR GİYİM ..................................................................................................... 1 1.1.1. Hazır Giyimin Tanımı ........................................................................ 1 1.1.2. Hazır Giyimin Tarihçesi .................................................................... 2 1.1.3. Türkiye’de Hazır Giyim ..................................................................... 4 1.1.4. Hazır Giyimin Tüketimi ..................................................................... 5 1.1.4.1. Tüketici .................................................................................... 5 1.1.4.2. Tüketicilerin özellikleri ............................................................ 6 1.1.4.3. Tüketicilerin özelliklerine göre sınıflandırılması ..................... 6 1.1.4.4. Tüketici Davranışları ............................................................... 7 1.1.4.5. Kadın Tüketicilerin özellikleri ................................................. 8 1.1.4.6. Giysi Satın Alma Sürecinde Tüketici ...................................... 9 1.1.5. Giysi Seçimini Etkileyen Faktörler .................................................... 10 1.1.5.1. Yaş ........................................................................................... 11 1.1.5.2. Çevre ........................................................................................ 11 1.1.5.3. Moda ........................................................................................ 12 1.1.5.4. Kalite ........................................................................................ 12 1.1.5.5. Vücut yapısı ............................................................................. 13 1.1.5.6. Giysi kalıbı ............................................................................... 14 1.1.6. Ergonomi ve Antropometri İlişkisi .................................................... 15 ii Sayfa no 1.1.7. Giysi Konforu .................................................................................... 18 1.1.8. Büyük Beden Giysi Üretimi ............................................................... 19 1.2. FAZLA KİLOLULUK ve OBEZİTE ................................................................ 22 1.2.1. Şişmanlık Kavramı ............................................................................. 22 1.2.2. Şişmanlığın Oluşumu ......................................................................... 22 1.2.3. Şişmanlığın Belirlenmesi ................................................................... 23 1.2.3.1. Beden Kitle İndeksi.................................................................. 23 1.2.3.2. Bel - Kalça Oranı (BKO) ......................................................... 25 1.2.3.3. Bel Çevresi Ölçümü (BÇ ) ....................................................... 25 1.2.4. Şişmanlığın Oluşum Nedenleri .......................................................... 26 1.2.5. Şişmanlığın Tipleri ............................................................................ 27 1.2.6. Şişmanlığın Tedavisi ......................................................................... 28 1.2.7. Dünya Genelinde Şişmanlığın Mevcut Durumu ................................ 28 1.2.7.1. Dünyada ve Avrupa'da Şişmanlık İle İlgili Mevcut Durum .... 28 1.2.7.2. Türkiye'de Şişmanlık İle İlgili Mevcut Durum ........................ 29 1.3. İNSAN VÜCUT YAPISI ..................................................................................... 30 1.3.1. Vücut Yapısı ...................................................................................... 30 1.3.2. Vücut Ölçü ve Oranları ...................................................................... 31 1.3.3. Normal Yapıdaki Kadın Vücudunun Önemli Özellikleri .................. 33 1.3.4. Normal Yapılardan Özel Sapmalar ................................................... 33 1.3.5. Türk Kadınının Vücut Yapısı ............................................................. 34 1.3.6. Giysi Sorunları ................................................................................... 37 1.4. İNSAN FİGÜR TİPLERİ ................................................................................... 39 1.4.1. Vücut Tipi ......................................................................................... 39 1.4.2. Vücut Tipi Sınıflandırma Çalışmalarının Tarihçesi ........................... 40 1.4.2.1. Hipokrat’ın Sınıflandırması .................................................... 40 1.4.2.2. Kretschmer’in Sınıflandırması ................................................. 40 1.4.2.3. Viola’nın Sınıflandırması......................................................... 41 1.4.2.4. Sheldon’un Sınıflandırması ..................................................... 42 1.4.2.5. Heath Carter Sınıflandırması ................................................... 45 1.4.2.6. Douty Sınıflandırması .............................................................. 45 iii Sayfa no 1.4.3. Hazır Giyim Sanayinde Vücut Tipi Sınıflandırma Çalışmaları ......... 47 1.4.4. Vücut Şekillerinin özellikleri ............................................................. 53 1.4.5. Vücut Tiplerine Göre Giysi Tercihi .................................................. 54 1.4.5.1. Endomorfi (Piknik Tip) Yapıya Sahip Kişiler ......................... 54 1.4.5.2. Mezomorfi (Atletik Tip) Yapıya Sahip Kişiler ........................ 54 1.4.5.3. Ektomorfi (Astenik Tip) Yapıya Sahip Kişiler ........................ 55 1.4.6. Vücut Tipine Uygun Giyinmek ......................................................... 55 1.4.6.1. Üçgen Vücuda Sahip Kişiler .................................................... 55 1.4.6.2. Ters Üçgen Vücut .................................................................... 55 1.4.6.3. Dikdörtgen Vücut..................................................................... 56 1.4.6.4. Kum Saati Vücut ...................................................................... 56 1.4.6.5. Baklava Tipi ............................................................................. 57 1.4.6.6. İri Vücutlu Kadınlar İçin Giyim Önerileri .............................. 57 1.5. BEDEN NUMARALANDIRMA SİSTEMİ ...................................................... 58 1.5.1. Ölçü Tabloları ve Beden Numaralama Sistemleri ...................... 58 BÖLÜM II. MATERYAL VE YÖNTEM ............................................. 69 2.1. Araştırmanın Yöntemi ........................................................................................... 69 2.2. Evren ve Örneklem ................................................................................................ 69 2.3. Verileri Toplama Teknikleri .................................................................................. 69 2.4. Verilerin Analizi .................................................................................................... 70 BÖLÜM III BULGULAR VE TARTIŞMA ......................................... 72 3.1. Örneklem Grubuna Ait Kişisel Bilgiler ................................................................. 72 3.2. Örneklem Grubuna Ait Giysi Alışverişi İle İlgili Bulgular ................................... 82 3.3. Gömlek -Bluz Pantolon ve Elbise Satın Alırken Karşılaşılan Sorunlar ................ 86 BÖLÜM IV. SONUÇLAR ...................................................................... 105 4.1. Sonuçlar ................................................................................................................. 105 4.2. Öneriler .................................................................................................................. 107 KAYNAKLAR ......................................................................................... 109 EKLER ..................................................................................................... 122 Ek I. Anket formu ......................................................................................................... 122 ÖZGEÇMİŞ iv ÖZET 44 -56 BEDENLER ARASINDAKİ BAYAN TÜKETİCİLERİN GİYSİ SATIN ALMADA FİGÜR TİPLERİ VE BEDEN NUMARALARININ ÖNEMİNİN İNCELENMESİ Bu araştırma ile; büyük beden bayanların giysi satın alırken vücut tipleri ve beden numaralarının ne derece önemli olduğunu, hangi sorunlarla karşılaştıklarıyla ilgili kapsamlı bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırmanın evrenini; İstanbul ilinde yaşayan büyük beden ölçülerine sahip bayanlar oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklem grubunu ise, İstanbul ilinde yaşayan 20-50 yaş arasındaki büyük bedenli bayanların tesadüfî (random) yöntemle belirlenmiş 170 kadın oluşturmaktadır. Araştırma verileri anket yoluyla elde edilmiştir. Anketin geliştirilmesinde uzman görüşünden ve deneme uygulamalarından yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilere ait sayısal değerler ve yüzdelikler, SPSS 20 yazılımı kullanılarak elektronik ortama aktarılmıştır. Anket sorularına verilen cevapların dağılımı frekans analizi ile verilmiş, çapraz tablolar vasıtasıyla incelenen ilişkiler ki kare analizi ile incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda; büyük beden bayan tüketicilerin hazır giyim sektöründen almış oldukları gömlek-bluz, pantolon ve elbisede bazı sorunlar yaşadıkları görülmüştür. Bu sorunların başında büyük bedenli bayanların bedenlerine ve vücut tiplerine uygun giysi bulamamak gelmektedir. Almış oldukları giysilerde sorun yaşanan bölümler incelendiğinde; gömlek -bluzda %80,6 oranla ön beden genişliği, pantolonda %88,8 oranla paça boyunda, elbisede %87,6 oranla göğüs çevresi genişliğinde sorun yaşandığı saptanmıştır. Bu sorunları önlemek için tüketicilerin vücut tipine ve vücut oranlarını yansıtan, tüketicilerin antropometrik yapısına uygun ölçü standartları geliştirilmeli ve hazır giyim sektöründe kullanılmalıdır. Anahtar Kelimeler: Şişmanlık, Büyük beden, Hazır giyim, Figür tipi, Beden numarası. Haziran 2014 Halide AKKUŞ v ABSTRACT 44 -56 SIZES BETWEEN WOMEN'S FIGURE OF A CONSUMER TO WEAR WHEN BUYING THE IMPORTANCE OF TYPES AND PHYSICAL EXAMINATION OF NUMBERS With this research; When buying clothes large size women body types and what their body is crucial that number, which was conducted extensive research about what they encounter problems. The universe of this study composed of large-bodied womens living in Istanbul. The sampling group in this study consists of 170 large-bodied womens between 20-50 years living in Istanbul, which determined randomly. Research data were collected through a questionnaire. Surveys in the development were utilized by expert opinion and implementation of test methods. Research results related to the data obtained in the numerical values and percentages were transferred to the electronic environment, using SPSS 20 software. The distribution of responses to survey questions given by frequency analysis and cross- examined by means of tables relations were examined by analysis of the square. At the end of the study; Large body of female consumers had some problems were found in shirt-blouses, pants and dresses they have purchased from the garment industry. Among these problems, large-bodied women's bodies and body types comes unable to find suitable clothes. Clothes they had taken part in the problem areas are examined; shirts and blouses compared to 80.6% in the front body width, compared to 88.8% in the pants leg in the neck, chest circumference compared to 87.6% in the width of dress that are experiencing the problem has been identified. To avoid this problem; body type and body proportions of consumers reflects standard anthropometric measurements should be developed according to the structure and should be used in the garment industry. Keywords: Obesity, great body, apparel, figure type, body number, July 2014 Halide AKKUŞ vi KISALTMALAR BKİ : Beden Kitle İndeksi BKO : Bel – Kalça Oranı NHANES : ABD-Ulusal Beslenme ve Sağlık Araştırması CDC : ABD'de Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi ASTM :American Society for Testing Materials-Amerikan Test ve Materyalleri Kurumu ISO : Uluslararası Standartlar Teşkilâtı, TSE : Türk Standartları Enstitüsü ITKİB : İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birliği WHO : Dünya Sağlık Örgütü OESC : Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü SPSS : Statistical Package for the Social Sciences vii ŞEKİLLER Sayfa No Şekil 1.1. Adiposit Hücrelerin Gelişimi ................................................................... 23 Şekil 1.2. Şişmanlık Tipleri ...................................................................................... 27 Şekil 1.3. Tam Boy Ölçüsünün Baş Ölçüsü ile Sekize Bölümlendirilmesi .............. 33 Şekil 1.4. Kretschmer’e göre vücut tipleri ............................................................... 41 Şekil 1.5. Vücudun önden, yandan ve arkadan görünüş .......................................... 43 Şekil 1.6. Sheldon’a göre vücut tipleri ..................................................................... 43 Şekil 1.7. Somatokart ............................................................................................... 44 Şekil 1.8. Douty’nin “Grafiksel Somatometri”sinin fotografik görüntüsü ............... 46 Şekil 1.9. Vücut yapı skalası .................................................................................... 46 Şekil 1.10. Hazır Giyim Sanayinde kullanılan vücut tipi isimleri ............................ 48 Şekil 1.11. ASTM standardında yer alan vücut tipleri ........................................... 50 Şekil 1.12. Karla Simmons’ın sınıflandırması ......................................................... 51 Şekil 1.13. Vücut Şekilleri ....................................................................................... 53 Şekil 1.14. Üçgen vücut için giysi modeli................................................................. 55 Şekil 1.15. Ters Üçgen vücut için giysi modeli ........................................................ 56 Şekil 1.16. Dikdörtgen vücut için giysi modeli ......................................................... 56 Şekil 1.17. Kum saati vücut için giysi modeli ........................................................... 57 Şekil 1.18. Baklava vücut için giysi modeli .............................................................. 57 viii