T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ANATOMİ ANABİLİM DALI ÜZÜM ÇEKİRDEĞİ ÖZÜTÜ İLE TEDAVİ EDİLEN HİPOKSİK İSKEMİK ENSEFALOPATİLİ SIÇANLARDA GYRUS DENTATUS’UN STEREOLOJİK OLARAK İNCELENMESİ UZMANLIK TEZİ DR. HÜSEYİN BAYLAN DANIŞMAN PROF.DR. ESAT ADIGÜZEL DENİZLİ-2013 T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ANATOMİ ANABİLİM DALI ÜZÜM ÇEKİRDEĞİ ÖZÜTÜ İLE TEDAVİ EDİLEN HİPOKSİK İSKEMİK ENSEFALOPATİLİ SIÇANLARDA GYRUS DENTATUS’UN STEREOLOJİK OLARAK İNCELENMESİ UZMANLIK TEZİ DR. HÜSEYİN BAYLAN DANIŞMAN PROF.DR. ESAT ADIGÜZEL Bu tez TÜBİTAK 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Projeleri kapsamında gerçekleştirilmiştir (Proje No: 108S157, Adıgüzel E, 2008-2012) DENİZLİ-2013 Teşekkür Sayfası Değerli katkılarından dolayı başta tez danışmanım Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Sayın Prof.Dr. Esat Adıgüzel olmak üzere, Anatomi Anabilim Dalı Başkanı Sayın Prof.Dr.Ilgaz Akdoğan’a Sayın Doç.Dr. Mehmet Bülent Özdemir’e, Yard. Doç.Dr Şahika Pınar Akyer’e, emek ve katkılarından dolayı Uz. Dr. Şule Onur’a, Yard.Doç.Dr Gökşin Nilüfer Yonguç’a , Araş.Gör. Ayşegül Güngör’e ve Deneysel Araştırma Biriminde görevli Veteriner Hekim Barbaros Şahin’e ve Tekniker Zuhal Güçlü’ye, asistan arkadaşlarıma, Pamukkale Üniversitesinde sağlık alanında eğitim gören tüm öğrenci arkadaşlarıma ve bu tezin gerçekleştirilmesinde maddi kaynağı sağlayan Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’na teşekkür ederim. IV İÇİNDEKİLER SAYFA NO ONAY SAYFASI……………………………………………………………………… III TEŞEKKÜR……………………………………………………………………........... IV İÇİNDEKİLER………………………………………………………………….……… V SİMGELER VE KISALTMALAR………...………………………………….………. VII ŞEKİLLER DİZİNİ……………………………………………………………………. X TABLOLAR DİZİNİ……………………………………………………………........... XI ÖZET………………………………………………………………………….………. XII SUMMARY………………………………………………………….….…………….. XIV GİRİŞ VE AMAÇ…………………………………………………………...……....... 1 GENEL BİLGİLER…………………..……………………………………………….. 3 NÖRAL GELİŞİM……………………………………………………….................... 3 GYRUS DENTATUS…………………………………………….…………………… 4 FORMATIO HIPPOCAMPALIS……………………………………..……………… 5 HIPPOCAMPUS ………………………………………………….….……………… 5 HIPPOCAMPUS’UN BAĞLANTILARI…………………………….….................... 6 GYRUS DENTATUS’TA NÖROGENEZ…………………….…….……………… 7 SIÇAN BEYNİNDE YAPILAN ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN BAZI BELİRTEÇLER…………..……………………………………..……………………. 9 HAFIZA………………………………………………………………………………… 9 HÜCRELERİN DIŞ ETKENLERE KARŞI TEMEL ADAPTASYONLARI……………………………………….………………. 10 HÜCRE ÖLÜMÜ……………………………………………………………………… 10 Apoptoz ………………………………………………………....…........................ 11 Nekroz ve Tipleri………………………………………...…………………………. 12 GERİ DÖNÜŞLÜ ZEDELENME………………………………...…………………. 14 Hücre Zedelenmesi Yapan Başlıca Nedenler…. …….….………….…………. 14 Hücre Zedelenmesinde Hücre İçi Olaylar …..………….………………………. 15 HİPOKSİ – İSKEMİ………………………………………………………………….. 16 YENİDOĞANLARDA HİPOKSİK-İSKEMİK BEYİN HASARI……………………. 17 Asfiksi………….………………………..…………….……..……………………… 17 Hipoksik İskemik Beyin Ensefalopati ……………………………..…………….. 18 İskemi-reperfüzyon Hasarı ……………………………….……………………… 19 SERBEST OKSİJEN RADİKALLERİ…………………...………..………………… 20 V ANTİOKSİDANLAR…………………………………..……………………………… 21 ÜZÜM ÇEKİRDEĞİ ÖZÜTÜ………….……….……………………………………. 22 Üzümün İçeriği ….………………………………………………………………… 22 Proantosyanidinlerin Etkileri …..…………………………………………………. 23 Polifenollerin Biyokimyası ve Farmakolojisi……. ……….……………………... 24 ÜÇÖ’nün Etkileri …..………………………………………………………………. 25 ÜÇÖ’nün Beyne Etkisi………….………………….………................................. 25 Antioksidan Maddelerin Bulundukları Besinler……….…..…………………….. 26 Antioksidan Maddelerin Biyoyararlanımı …………….…………………………. 26 DENEY SIÇANLARI……………………………………………..…...……………… 27 MORRİS SU TANKI TESTİ (MWM)………………………………………………... 29 STEREOLOJİK YÖNTEMLER………………………………..…….……………… 31 GEREÇ VE YÖNTEM……………………………………………………..…........... 33 ÜZÜM ÇEKİRDEĞİ ÖZÜTÜ……………………………………..…………………. 33 SIÇANLARIN SEÇİMİ……………………………………..…….…......................... 33 YENİDOĞAN SIÇANLARDA HİE MODELİNİN UYGULANMASI………………. 34 ÖĞRENME TESTLERİNİN UYGULANMASI…………………..…....................... 35 MORRİS SU TANKI TESTİ’NİN UYGULANMASI…….…..........………………… 35 PERFÜZYON, DEKAPİTASYON, KRANYOTOMİ VE DONDURMA-KESME İŞLEMLERİNİN UYGULANMASI…..…..……………….. 37 KESİTLERİN HAZIRLANMASI VE BOYANMASI…………….….……………….. 38 OPTİK PARÇALAMA YÖNTEMİNE GÖRE HÜCRE SAYIMI…......................... 40 İSTATİSTİK………………………………………………….……….……………….. 42 BULGULAR………………………………..……………………………….…............ 44 ÖĞRENME TESTLERİNDEN ELDE EDİLEN BULGULAR……...……………… 44 Morris Su Tankı Testi ( Water Maze ) Bulguları…….……..……………………. 44 BEYİN AĞIRLIĞI AÇISINDAN GRUPLARIN KARŞILAŞTIRILMASI……………………………..………………… 47 TOPLAM NÖRON SAYISI BULGULARI……….……………..…...………………. 49 TARTIŞMA…………………………………………………..…………….....……….. 53 SONUÇLAR………………………………….………………………….……..……... 60 KAYNAKLAR……………………………...……………………………….….……… 61 VI SİMGELER VE KISALTMALAR a. …………………………… arteria ALT …………………………… alanin amino transferaz AMPA …………………………… α-amino-3-hidroksi-5-metil-4-izoksazolpropionat AÖO …………………………… Alan örnekleme oranı AST …………………………… Aspartat amino transferaz BBDP …………………………… Biobreeding diabetes prone CA …………………………… Cornu ammonis CA1 …………………………… Cornu ammonis 1 bölgesi CA2 …………………………… Cornu ammonis 2 bölgesi CA3 …………………………… Cornu ammonis 3 bölgesi EC …………………………… Entorhinal cortex ER …………………………… Endoplazmik retikulum EGF …………………………… Epidermal growth factor EPO …………………………… Eritropoietin F344 …………………………… Fischer 344 rat FDA …………………………… Food and drug administration FGF-2 …………………………… Fibroblast growth factor-2 Gb …………………………… Güneybatı kadranı GD …………………………… Gyrus dentatus Gd …………………………… Güneydoğu kadranı γ-GGT …………………………… Gama glutamil transferaz GM-CSF ………………………….. Granulocyte macrophage colony-stimulating factor GSH …………………………… Glutatyon GSSG …………………………… Glutatyon disülfit h …………………………… Disektör yüksekliği H O …………………………… Hidrojen peroksit 2 2 HİE …………………………… Hipoksik iskemik ensefalopati HOCl …………………………… Hipoklorik asit h …………………………… Ortalama disektör yüksekliği ort IFN-ɣ …………………………… İnterferon gama IL-1 …………………………… interlökin-1 IL-3 …………………………… interlökin-3 IL-6 …………………………… interlökin-6 VII KA …………………………… Kainik asit KaÖO …………………………… Kalınlık örnekleme oranı Kb …………………………… Kuzeybatı kadranı Kd …………………………… Kuzeydoğu kadranı KeÖO …………………………… Kesit örnekleme oranı L. …………………………… Latince LDH …………………………… Laktik asit dehidrogenaz LÜÇÖ …………………………… Liyofilize üzüm çekirdeği özütü MPT …………………………… Mitochondrial permeability transition MWM …………………………… Morris su tankı testi / Morris Water Maze N …………………………… Sayısal yoğunluk N-CAM …………………………… Neural cell adhesion molecule NGF …………………………… Nerve growth factor NMDA …………………………… N-metil-D-aspartat NO …………………………… Nitrik oksit NOS …………………………… Nitrik oksit sentaz PB …………………………… Phosphate buffer PDGF …………………………… Platelet derived growth factor PEG …………………………… Poli etilen glikol PGF2 …………………………… Prostaglandin F2 PGI2 …………………………… Prostaglandin I2 PUFA …………………………… Poliunsaturated fatty acid QA …………………………… Quisquanic asit ROT …………………………… Reaktif oksijen türleri Rb …………………………… Retinablastom SCB …………………………… Subkallosal bölge SGT …………………………… Subgranüler tabaka SHR …………………………… Spontaneously hypertensive rat SOD …………………………… Süperoksit dismutaz SSS …………………………… Santral sinir sistemi SVB …………………………… Subventriküler bölge t …………………………… Kesit kalınlığı TGF-1 …………………………… Transforming Growth Factor- 1 TNF-α …………………………… Tumor necrosis factor-α tnn …………………………… Total neuron number VIII tns …………………………… Toplam nöron sayısı t …………………………… Ortalama kesit kalınlığı ort TrkA …………………………… Tirozin kinaz reseptörü-A TxA2 …………………………… Tromboksan A2 ÜÇÖ …………………………… Üzüm çekirdeği özütü VEGF …………………………… Vascular endothelial growth factor XO …………………………… Ksantin oksidaz YD …………………………… Yenidoğan ∑Q …………………………… Toplam disektör partikül sayısı IX ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil 1: Formatio hippocampalis’in koronal kesiti……………………………. 7 Şekil 2: Genel anestezi altındaki sıçan yavrusuna sol a.carotis communis ligasyonunun uygulanması…………………………………………… 36 Şekil 3: Su tankı testi…………………………………………………………. 36 Şekil 4: Kat edilen mesafe………………………………………………………. 37 Şekil 5: Yasak kenar…………………………………………………………….. 41 Şekil 6: SHTEREOM© yazılımında hücre sayım modülünün demonstratif görüntüsü………………………………………………………………… 42 Şekil 7: Sıçanın platforma ulaşması için geçen zaman açısından (Escape Latency, saniye) grupların karşılaştırılması…………….…………. 45 Şekil 8: Deneğin platforma ulaşması için kat ettiği yol ……………………… 46 Şekil 9: Sıçan gruplarının ortalama hızı………………………………............. 46 Şekil 10: Gruplara ait beyin ve vücut ağırlık ortalamalarının çubuk grafik ile gösterilmesi…………………………………………………………….. 48 Şekil 11: Beyinlerdeki makrosopik değişiklikler ile ilgili resimler……….......... 49 Şekil 12: Dört grubun toplam nöron sayılarının karşılaştırılması…………….. 52 Şekil 13: İnsan ve sıçan fetüsündeki dönemsel özelliklerin karşılaştırılması. 53 Şekil 14: Beyin ağırlıkları………………………………………........................... 56 X