Digital Comprehensive Summaries of Uppsala Dissertations from the Faculty of Medicine 407 Subarachnoid Hemorrhage in the Elderly MATS RYTTLEFORS ACTA UNIVERSITATIS UPSALIENSIS ISSN1651-6206 UPPSALA ISBN978-91-554-7375-4 2009 urn:nbn:se:uu:diva-9504 (cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10)(cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:4)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:12)(cid:8)(cid:7)(cid:13)(cid:11)(cid:11)(cid:4)(cid:8)(cid:14)(cid:8)(cid:13)(cid:10)(cid:3)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:4)(cid:3)(cid:7)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:17)(cid:5)(cid:11)(cid:18)(cid:17)(cid:14)(cid:3)(cid:19)(cid:14)(cid:16)(cid:5)(cid:20)(cid:8)(cid:21)(cid:3)(cid:10)(cid:5)(cid:12)(cid:3)(cid:10)(cid:22)(cid:10)(cid:23)(cid:24)(cid:9)(cid:25)(cid:25)(cid:4)(cid:8)(cid:14)(cid:5)(cid:10)(cid:26) (cid:27)(cid:28)(cid:8)(cid:12)(cid:5)(cid:21)(cid:3)(cid:4)(cid:28)(cid:8)(cid:4)(cid:29)(cid:18)(cid:28)(cid:24)(cid:18)(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:26)(cid:3)(cid:10)(cid:23)(cid:30)(cid:31)(cid:26)(cid:13)(cid:11)(cid:11)(cid:4)(cid:8)(cid:14)(cid:8)(cid:26) (cid:6)(cid:3)(cid:12)(cid:8)(cid:16)(cid:26)!(cid:8)(cid:10)(cid:18)(cid:8)(cid:6)(cid:16)"(cid:26)#(cid:31)(cid:31)"(cid:8)(cid:7)(cid:31)"$%(cid:30)(cid:25)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:24)(cid:5)(cid:12)(cid:5)(cid:23)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:9)(cid:25) (cid:2)(cid:9)(cid:19)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:9)(cid:25)&(cid:24)(cid:3)(cid:14)(cid:9)(cid:4)(cid:9)(cid:11)(cid:24)(cid:16)’ (cid:8)(cid:19)(cid:18)(cid:14)(cid:7)(cid:16)(cid:9)(cid:25)((cid:5)(cid:12)(cid:3)(cid:19)(cid:3)(cid:10)(cid:5))*+(cid:24)(cid:5)(cid:5)(cid:20)(cid:8)(cid:21)(cid:3)(cid:10)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10),(cid:3)(cid:14)(cid:14)(cid:17)(cid:5)(cid:19)(cid:9)(cid:10)(cid:12)(cid:18)(cid:19)(cid:7)(cid:5)(cid:12)(cid:3)(cid:10)(cid:22)(cid:10)(cid:23)(cid:14)(cid:3)(cid:4)(cid:24)* (cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:5) -(cid:16)(cid:7)(cid:7)(cid:14)(cid:5)(cid:25)(cid:9)(cid:6)(cid:4)(cid:26)(*#(cid:31)(cid:31)"*.(cid:18)(cid:17)(cid:8)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:24)(cid:10)(cid:9)(cid:3)(cid:12)/(cid:5)(cid:21)(cid:9)(cid:6)(cid:6)(cid:24)(cid:8)(cid:23)(cid:5)(cid:3)(cid:10)(cid:7)(cid:24)(cid:5)(cid:22)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16)*(cid:27)(cid:19)(cid:7)(cid:8)(cid:13)(cid:10)(cid:3)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:4)(cid:3)(cid:7)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:4)(cid:13)(cid:11)(cid:4)(cid:8)(cid:14)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:4)(cid:3)(cid:4)* (cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:3)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:9)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:13)(cid:14)(cid:13)(cid:15)(cid:16)(cid:3)(cid:17)(cid:13)(cid:18)(cid:19)(cid:10)(cid:10)(cid:6)(cid:12)(cid:3)(cid:13)(cid:16)(cid:9)(cid:20)(cid:21)(cid:11)(cid:11)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:6)(cid:2)(cid:3)(cid:16)(cid:16)(cid:13)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:15)(cid:16)(cid:20)(cid:12)(cid:9)(cid:10)(cid:5)(cid:14)(cid:13)(cid:22)(cid:6)(cid:23)(cid:19)(cid:7)(cid:5)(cid:24)(cid:9)(cid:20)(cid:25)(cid:13)(cid:26)(cid:3)(cid:23)(cid:3)(cid:15)(cid:13) 0(cid:31)1*%(cid:31)2(cid:11)(cid:11)*(cid:13)(cid:11)(cid:11)(cid:4)(cid:8)(cid:14)(cid:8)*3.45"167"%7(cid:30)(cid:30)07181(cid:30)70* .(cid:18)(cid:17)(cid:8)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:24)(cid:10)(cid:9)(cid:3)(cid:12) (cid:24)(cid:5)(cid:21)(cid:9)(cid:6)(cid:6)(cid:24)(cid:8)(cid:23)(cid:5) ’.(cid:27)/) (cid:3)(cid:4) (cid:8) (cid:12)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:5) ,(cid:3)(cid:7)(cid:24) (cid:24)(cid:3)(cid:23)(cid:24) (cid:6)(cid:3)(cid:4)(cid:28) (cid:9)(cid:25) (cid:21)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:14)(cid:3)(cid:7)(cid:16) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:21)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:3)(cid:12)(cid:3)(cid:7)(cid:16)* (cid:22)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16) (cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4) (cid:24)(cid:8)(cid:15)(cid:5) (cid:8)(cid:10) (cid:5)(cid:15)(cid:5)(cid:10) (cid:24)(cid:3)(cid:23)(cid:24)(cid:5)(cid:6) (cid:6)(cid:3)(cid:4)(cid:28) (cid:9)(cid:25) (cid:11)(cid:9)(cid:9)(cid:6) (cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:5)* +(cid:24)(cid:5) (cid:3)(cid:10)(cid:19)(cid:3)(cid:12)(cid:5)(cid:10)(cid:19)(cid:5) (cid:9)(cid:25) .(cid:27)/ (cid:3)(cid:10)(cid:19)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:5)(cid:4) ,(cid:3)(cid:7)(cid:24)(cid:8)(cid:23)(cid:5)(cid:8)(cid:10)(cid:12)(cid:7)(cid:24)(cid:5)(cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16)(cid:19)(cid:9)(cid:10)(cid:4)(cid:7)(cid:3)(cid:7)(cid:18)(cid:7)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:18)(cid:17)(cid:4)(cid:7)(cid:8)(cid:10)(cid:7)(cid:3)(cid:8)(cid:14)(cid:8)(cid:10)(cid:12)(cid:3)(cid:10)(cid:19)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:3)(cid:10)(cid:23)(cid:11)(cid:6)(cid:9)(cid:11)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10)(cid:9)(cid:25)(cid:7)(cid:24)(cid:5)(cid:11)(cid:9)(cid:11)(cid:18)(cid:14)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10)* +(cid:24)(cid:18)(cid:4)(cid:26)(cid:7)(cid:24)(cid:5)(cid:21)(cid:8)(cid:10)(cid:8)(cid:23)(cid:5)(cid:21)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:9)(cid:25)(cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16).(cid:27)/(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:3)(cid:4)(cid:8)(cid:10)(cid:3)(cid:21)(cid:21)(cid:3)(cid:10)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14)(cid:19)(cid:24)(cid:8)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:10)(cid:23)(cid:5)*+(cid:3)(cid:21)(cid:5)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:10)(cid:12)(cid:4) (cid:3)(cid:10) (cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14) (cid:21)(cid:8)(cid:10)(cid:8)(cid:23)(cid:5)(cid:21)(cid:5)(cid:10)(cid:7) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:5) ,(cid:5)(cid:6)(cid:5) (cid:3)(cid:10)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:7)(cid:3)(cid:23)(cid:8)(cid:7)(cid:5)(cid:12) (cid:3)(cid:10) #6% .(cid:27)/ (cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4) (cid:8)(cid:23)(cid:5)(cid:12) 92(cid:30) (cid:16)(cid:5)(cid:8)(cid:6)(cid:4) (cid:8)(cid:12)(cid:21)(cid:3)(cid:7)(cid:7)(cid:5)(cid:12)(cid:9)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:8)(cid:10)%67(cid:16)(cid:5)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:3)(cid:9)(cid:12)*+(cid:24)(cid:5)(cid:15)(cid:9)(cid:14)(cid:18)(cid:21)(cid:5)(cid:9)(cid:25)(cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16)(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:26)(cid:5)(cid:4)(cid:11)(cid:5)(cid:19)(cid:3)(cid:8)(cid:14)(cid:14)(cid:16)(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)91(cid:31)(cid:16)(cid:5)(cid:8)(cid:6)(cid:4) (cid:8)(cid:10)(cid:12)(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:3)(cid:10),(cid:9)(cid:6)(cid:4)(cid:5)(cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14)(cid:19)(cid:9)(cid:10)(cid:12)(cid:3)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10)(cid:3)(cid:10)(cid:19)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:5)(cid:12)(cid:9)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:3)(cid:21)(cid:5)*+(cid:24)(cid:5)(cid:11)(cid:6)(cid:9)(cid:11)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10)(cid:9)(cid:25)(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4),(cid:3)(cid:7)(cid:24) (cid:25)(cid:8)(cid:15)(cid:9)(cid:6)(cid:8)(cid:17)(cid:14)(cid:5) (cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:5) (cid:3)(cid:10)(cid:19)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:5)(cid:12) (cid:9)(cid:15)(cid:5)(cid:6) (cid:7)(cid:3)(cid:21)(cid:5)(cid:26) ,(cid:3)(cid:7)(cid:24)(cid:9)(cid:18)(cid:7) (cid:8)(cid:10) (cid:3)(cid:10)(cid:19)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:5) (cid:3)(cid:10) (cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:14)(cid:16) (cid:12)(cid:3)(cid:4)(cid:8)(cid:17)(cid:14)(cid:5)(cid:12) (cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)* +(cid:5)(cid:19)(cid:24)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14) (cid:6)(cid:5)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:7)(cid:4) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14) (cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:5) (cid:9)(cid:25) (cid:5)(cid:10)(cid:12)(cid:9)(cid:15)(cid:8)(cid:4)(cid:19)(cid:18)(cid:14)(cid:8)(cid:6) (cid:8)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:21) (cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:7)(cid:21)(cid:5)(cid:10)(cid:7) ’(cid:22):+) ,(cid:8)(cid:4) (cid:3)(cid:10)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:7)(cid:3)(cid:23)(cid:8)(cid:7)(cid:5)(cid:12)(cid:3)(cid:10)2#(cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16).(cid:27)/(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)*(cid:22):+(cid:19)(cid:8)(cid:10)(cid:17)(cid:5)(cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:25)(cid:9)(cid:6)(cid:21)(cid:5)(cid:12)(cid:3)(cid:10)(cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16).(cid:27)/(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4),(cid:3)(cid:7)(cid:24) (cid:24)(cid:3)(cid:23)(cid:24) (cid:7)(cid:5)(cid:19)(cid:24)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14) (cid:4)(cid:18)(cid:19)(cid:19)(cid:5)(cid:4)(cid:4)(cid:26) (cid:8)(cid:19)(cid:19)(cid:5)(cid:11)(cid:7)(cid:8)(cid:17)(cid:14)(cid:5) (cid:8)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:21) (cid:9)(cid:19)(cid:19)(cid:14)(cid:18)(cid:4)(cid:3)(cid:9)(cid:10) (cid:12)(cid:5)(cid:23)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:26) (cid:8)(cid:19)(cid:19)(cid:5)(cid:11)(cid:7)(cid:8)(cid:17)(cid:14)(cid:5) (cid:11)(cid:6)(cid:9)(cid:19)(cid:5)(cid:12)(cid:18)(cid:6)(cid:8)(cid:14) (cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:11)(cid:14)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10) (cid:6)(cid:8)(cid:7)(cid:5)(cid:26) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:25)(cid:8)(cid:3)(cid:6) (cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:5) (cid:6)(cid:5)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:7)(cid:4)* (cid:22):+ ,(cid:8)(cid:4) (cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:5)(cid:12) (cid:7)(cid:9) (cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:9)(cid:4)(cid:18)(cid:6)(cid:23)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14) (cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:11)(cid:11)(cid:3)(cid:10)(cid:23) ’5.+)(cid:3)(cid:10)#16(cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16).(cid:27)/(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:3)(cid:10)(cid:7)(cid:24)(cid:5)3(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:10)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10)(cid:8)(cid:14).(cid:18)(cid:17)(cid:8)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:24)(cid:10)(cid:9)(cid:3)(cid:12)(cid:27)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:21)+(cid:6)(cid:3)(cid:8)(cid:14)*3(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:9)(cid:12) (cid:23)(cid:6)(cid:8)(cid:12)(cid:5)(cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16).(cid:27)/(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:26)(cid:22):+(cid:4)(cid:24)(cid:9)(cid:18)(cid:14)(cid:12)(cid:11)(cid:6)(cid:9)(cid:17)(cid:8)(cid:17)(cid:14)(cid:16)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:24)(cid:5)(cid:25)(cid:8)(cid:15)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:12)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:7)(cid:21)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:25)(cid:9)(cid:6)(cid:3)(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:10)(cid:8)(cid:14)(cid:19)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:3)(cid:12) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:11)(cid:9)(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:3)(cid:9)(cid:6) (cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:21)(cid:18)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:10)(cid:23) (cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:16) (cid:8)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:21)(cid:4)(cid:26) ,(cid:24)(cid:3)(cid:14)(cid:5) (cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16) (cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4) ,(cid:3)(cid:7)(cid:24) (cid:21)(cid:3)(cid:12)(cid:12)(cid:14)(cid:5) (cid:19)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:17)(cid:6)(cid:8)(cid:14) (cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:16) (cid:8)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:21)(cid:4) (cid:8)(cid:11)(cid:11)(cid:5)(cid:8)(cid:6) (cid:7)(cid:9) (cid:17)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:25)(cid:3)(cid:7) (cid:25)(cid:6)(cid:9)(cid:21) 5.+* ;(cid:19)(cid:19)(cid:18)(cid:6)(cid:6)(cid:5)(cid:10)(cid:19)(cid:5) (cid:9)(cid:25) (cid:4)(cid:5)(cid:19)(cid:9)(cid:10)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:16) (cid:3)(cid:10)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:7)(cid:4) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:7)(cid:24)(cid:5)(cid:3)(cid:6) (cid:3)(cid:21)(cid:11)(cid:8)(cid:19)(cid:7) (cid:9)(cid:10) (cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14) (cid:12)(cid:5)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:3)(cid:9)(cid:6)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10) ,(cid:5)(cid:6)(cid:5) (cid:4)(cid:7)(cid:18)(cid:12)(cid:3)(cid:5)(cid:12) (cid:3)(cid:10) "" (cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4) ,(cid:3)(cid:7)(cid:24) (cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:5) .(cid:27)/* /(cid:3)(cid:23)(cid:24) (cid:3)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:6)(cid:8)(cid:10)(cid:3)(cid:8)(cid:14) (cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:4)(cid:4)(cid:18)(cid:6)(cid:5) (cid:3)(cid:10)(cid:19)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:5)(cid:12) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:24)(cid:3)(cid:23)(cid:24) (cid:19)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:17)(cid:6)(cid:8)(cid:14) (cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:25)(cid:18)(cid:4)(cid:3)(cid:9)(cid:10) (cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:4)(cid:4)(cid:18)(cid:6)(cid:5) (cid:12)(cid:5)(cid:19)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:4)(cid:5)(cid:12) (cid:7)(cid:24)(cid:5) (cid:6)(cid:3)(cid:4)(cid:28) (cid:9)(cid:25) (cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:10)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14) (cid:12)(cid:5)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:3)(cid:9)(cid:6)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10)* (cid:22)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16) (cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4) (cid:24)(cid:8)(cid:12) (cid:14)(cid:5)(cid:4)(cid:4) (cid:3)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:6)(cid:8)(cid:10)(cid:3)(cid:8)(cid:14) (cid:24)(cid:16)(cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:5)(cid:10)(cid:4)(cid:3)(cid:9)(cid:10) (cid:3)(cid:10)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:7)(cid:4) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:21)(cid:9)(cid:6)(cid:5) (cid:24)(cid:16)(cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:5)(cid:10)(cid:4)(cid:3)(cid:15)(cid:5)(cid:26) (cid:24)(cid:16)(cid:11)(cid:9)(cid:7)(cid:5)(cid:10)(cid:4)(cid:3)(cid:15)(cid:5) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:24)(cid:16)(cid:11)(cid:9)(cid:20)(cid:5)(cid:21)(cid:3)(cid:19) (cid:3)(cid:10)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:7)(cid:4)* <(cid:9)(cid:9)(cid:12) (cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:5) ,(cid:8)(cid:4) (cid:8)(cid:19)(cid:24)(cid:3)(cid:5)(cid:15)(cid:5)(cid:12) (cid:3)(cid:10) #0= (cid:9)(cid:25) (cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16)(cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4),(cid:3)(cid:7)(cid:24)(cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:5).(cid:27)/(cid:26)(cid:8)(cid:10)(cid:12)(cid:7)(cid:24)(cid:5)(cid:11)(cid:6)(cid:9)(cid:11)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:3)(cid:9)(cid:10)(cid:9)(cid:25)(cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:12)(cid:3)(cid:4)(cid:8)(cid:17)(cid:3)(cid:14)(cid:3)(cid:7)(cid:16),(cid:8)(cid:4)(cid:4)(cid:3)(cid:21)(cid:3)(cid:14)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:9)(cid:7)(cid:24)(cid:8)(cid:7)(cid:9)(cid:25) (cid:16)(cid:9)(cid:18)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:6) (cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)* &(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7) (cid:8)(cid:23)(cid:5) ,(cid:8)(cid:4) (cid:10)(cid:9)(cid:7) (cid:8) (cid:4)(cid:3)(cid:23)(cid:10)(cid:3)(cid:25)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:10)(cid:7) (cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:12)(cid:3)(cid:19)(cid:7)(cid:9)(cid:6) (cid:25)(cid:9)(cid:6) (cid:15)(cid:8)(cid:4)(cid:9)(cid:4)(cid:11)(cid:8)(cid:4)(cid:21) (cid:3)(cid:10) 0%8 .(cid:27)/ (cid:11)(cid:8)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4) ,(cid:24)(cid:5)(cid:10) (cid:8)(cid:12)(cid:21)(cid:3)(cid:4)(cid:4)(cid:3)(cid:9)(cid:10) (cid:8)(cid:10)(cid:12) (cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:8)(cid:7)(cid:21)(cid:5)(cid:10)(cid:7) (cid:15)(cid:8)(cid:6)(cid:3)(cid:8)(cid:17)(cid:14)(cid:5)(cid:4) ,(cid:5)(cid:6)(cid:5) (cid:8)(cid:12)(cid:29)(cid:18)(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:12) (cid:25)(cid:9)(cid:6) ,(cid:3)(cid:7)(cid:24) (cid:21)(cid:18)(cid:14)(cid:7)(cid:3)(cid:11)(cid:14)(cid:5) (cid:14)(cid:9)(cid:23)(cid:3)(cid:4)(cid:7)(cid:3)(cid:19) (cid:6)(cid:5)(cid:23)(cid:6)(cid:5)(cid:4)(cid:4)(cid:3)(cid:9)(cid:10)* (cid:27)(cid:13)(cid:24)(cid:28)(cid:9)(cid:12)(cid:26)(cid:16)(cid:29)(cid:4)(cid:18)(cid:17)(cid:8)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:24)(cid:10)(cid:9)(cid:3)(cid:12)(cid:24)(cid:5)(cid:21)(cid:9)(cid:6)(cid:6)(cid:24)(cid:8)(cid:23)(cid:5)(cid:26)(cid:3)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:6)(cid:8)(cid:10)(cid:3)(cid:8)(cid:14)(cid:8)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:21)(cid:26)(cid:5)(cid:14)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:16)(cid:26)(cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:5)(cid:26)(cid:5)(cid:10)(cid:12)(cid:9)(cid:15)(cid:8)(cid:4)(cid:19)(cid:18)(cid:14)(cid:8)(cid:6) (cid:19)(cid:9)(cid:3)(cid:14)(cid:3)(cid:10)(cid:23)(cid:26)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:9)(cid:4)(cid:18)(cid:6)(cid:23)(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:14)(cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:11)(cid:11)(cid:3)(cid:10)(cid:23)(cid:26)(cid:4)(cid:5)(cid:19)(cid:9)(cid:10)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:16)(cid:3)(cid:10)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:7)(cid:26)(cid:19)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:17)(cid:6)(cid:8)(cid:14)(cid:15)(cid:8)(cid:4)(cid:9)(cid:4)(cid:11)(cid:8)(cid:4)(cid:21) (cid:25)(cid:6)(cid:5)(cid:16)(cid:30)(cid:24)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:20)(cid:9)(cid:12)(cid:16)(cid:31)(cid:2)(cid:13)(cid:11)(cid:6)(cid:12)(cid:5)(cid:10)(cid:13)(cid:15)(cid:5)(cid:9)(cid:20) (cid:13)(cid:19)(cid:12)(cid:9)(cid:16)(cid:23)(cid:3)(cid:13)(cid:15)(cid:23)(cid:13)(cid:31)!(cid:9)"#$%(cid:31)(cid:21)(cid:11)(cid:11)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:6)(cid:21)(cid:15)(cid:3)(cid:17)(cid:13)(cid:12)(cid:16)(cid:3)(cid:5)(cid:24)(cid:31)(cid:18)&’(#)*+ (cid:21)(cid:11)(cid:11)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:6)(cid:31)(cid:18)(cid:28)(cid:13)(cid:26)(cid:13)(cid:15) >((cid:8)(cid:7)(cid:4)-(cid:16)(cid:7)(cid:7)(cid:14)(cid:5)(cid:25)(cid:9)(cid:6)(cid:4)#(cid:31)(cid:31)" 3..5%2(cid:30)%72#(cid:31)2 3.45"167"%7(cid:30)(cid:30)07181(cid:30)70 (cid:18)(cid:6)(cid:10)$(cid:10)(cid:17)(cid:10)$(cid:4)(cid:5)$(cid:18)(cid:18)$(cid:12)(cid:3)(cid:15)(cid:8)7"(cid:30)(cid:31)0’(cid:24)(cid:7)(cid:7)(cid:11)$??(cid:18)(cid:6)(cid:10)*(cid:28)(cid:17)*(cid:4)(cid:5)?(cid:6)(cid:5)(cid:4)(cid:9)(cid:14)(cid:15)(cid:5)@(cid:18)(cid:6)(cid:10)A(cid:18)(cid:6)(cid:10)$(cid:10)(cid:17)(cid:10)$(cid:4)(cid:5)$(cid:18)(cid:18)$(cid:12)(cid:3)(cid:15)(cid:8)7"(cid:30)(cid:31)0) Till mina föräldrar List of papers This thesis is based on the following papers, which will be referred to in the text by their roman numerals: I Changes in intervention and outcome in elderly patients with subarachnoid hemorrhage Johansson, M.*, Cesarini, K.G., Contant, C.F., Persson, L., Enblad, P. Stroke 2001;32(12):2845-2849 II Clinical outcome after endovascular coil embolization in elderly patients with subarachnoid hemorrhage Johansson, M.*, Norbäck, O., Gál, G., Cesarini, K.G., Tovi, M., Solander, S., Contant, C. F., Ronne-Engström, E., Enblad, P. Neuroradiology 2004;46(5):385-391 III International Subarachnoid Aneurysm Trial of neurosurgical clipping versus endovascular coiling: subgroup analysis of 278 elderly patients Ryttlefors, M., Enblad, P., Kerr, R.S.C., Molyneux, A.J. Stroke 2008;39(10):2720-2726 IV Secondary insults in subarachnoid hemorrhage: occurrence and impact on outcome and clinical deterioration Ryttlefors, M., Howells, T., Nilsson, P., Ronne-Engström, E., Enblad, P. Neurosurgery 2007;61(4):704-715 V Neurointensive care is justified in elderly patients with severe subarachnoid hemorrhage: an outcome and secondary insults study Ryttlefors, M., Howells, T., Ronne-Engström, E., Nilsson, P., Enblad, P. Submitted VI Patient age and vasospasm after subarachnoid hemorrhage Ryttlefors, M., Enblad, P., Ronne-Engström, E., Persson, L., Ilodigwe, D., Macdonald, R.L. Manuscript Reprints were made with kind permission from the publishers: Paper I, III and IV, Lippincott Williams & Wilkins and Paper II, Springer Science + Business Media * Name was changed from Johansson to Ryttlefors in October 2006 Contents Introduction...................................................................................................11 Background...................................................................................................12 General review of subarachnoid hemorrhage...........................................12 History.................................................................................................12 Cause...................................................................................................13 Epidemiology.......................................................................................14 Symptoms and diagnosis.....................................................................14 Natural course and overall clinical outcome........................................15 Primary brain injury.............................................................................16 Re-bleeding..........................................................................................16 Aneurysm treatment.............................................................................17 Cerebral vasospasm.............................................................................19 Treatment of vasospasm......................................................................20 Secondary insult concept.....................................................................21 Neurointensive care.............................................................................23 Subarachnoid hemorrhage in the elderly..................................................24 Physiological effects of normal aging.................................................24 Conservative management in the elderly.............................................25 Neurosurgical aneurysm treatment in the elderly................................25 Endovascular aneurysm treatment in the elderly.................................26 Possible advantage of neurointensive care in the elderly....................27 Cerebral vasospasm in the elderly.......................................................27 Aims of the investigations............................................................................28 General aim..............................................................................................28 Specific aims............................................................................................28 Materials and Methods..................................................................................29 Paper I......................................................................................................29 Patients.................................................................................................29 Data collection.....................................................................................29 Statistical analyses...............................................................................29 Paper II.....................................................................................................30 Patients.................................................................................................30 Data collection.....................................................................................30 Statistical analyses...............................................................................30 Paper III....................................................................................................31 Patients.................................................................................................31 Data collection.....................................................................................31 Statistical analyses...............................................................................32 Papers IV and V.......................................................................................32 Patients.................................................................................................32 Data collection.....................................................................................33 Statistical analyses (Paper IV).............................................................34 Statistical analyses (Paper V)..............................................................35 Paper VI...................................................................................................35 Patients.................................................................................................35 Data collection.....................................................................................36 Statistical analyses...............................................................................36 Grading scales..........................................................................................37 Neurological grading scales.................................................................37 Radiological grading scale...................................................................38 Outcome grading scales.......................................................................39 Results...........................................................................................................40 Paper I......................................................................................................40 Paper II.....................................................................................................43 Paper III....................................................................................................45 Paper IV...................................................................................................48 Paper V.....................................................................................................52 Paper VI...................................................................................................58 Discussion.....................................................................................................64 Changes in management and outcome over time.....................................64 Introduction of coiling in elderly SAH patients.......................................65 Technical feasibility and aneurysm occlusion rate..............................65 Procedural complications.....................................................................66 Outcome...............................................................................................66 Coiling versus clipping in elderly SAH patients......................................68 Outcome...............................................................................................68 Procedural complications.....................................................................70 Adverse events.....................................................................................70 Secondary insults in severe subarachnoid hemorrhage............................72 Definitions of secondary insults..........................................................73 Occurrence and distribution of secondary insults................................73 Occurrence of secondary insults related to base characteristics..........74 Age and occurrence of secondary insults............................................74 Secondary insults and functional outcome..........................................76 Secondary insults and clinical deterioration........................................76 Outcome in elderly patients with severe SAH.....................................77 Age and cerebral vasospasm....................................................................78 Age is not a predictor of cerebral vasospasm......................................80 Conclusions...................................................................................................81 Summary in Swedish – Sammanfattning på svenska....................................83 Acknowledgements.......................................................................................87 References.....................................................................................................89 Abbreviations ACA Anterior cerebral artery AComA Anterior communicating artery BPs Systolic blood pressure CBF Cerebral blood flow CI Confidence interval CPP Cerebral perfusion pressure CSF Cerebrospinal fluid CT Computed tomography CTA Computed tomography angiography DIND Delayed ischemic neurological deficit DSA Digital subtraction angiography EVT Endovascular aneurysm treatment GCS Glasgow Coma Scale GOS Glasgow Outcome Scale H&H Hunt and Hess grade ICA Internal carotid artery ICH Intracerebral hematoma ICP Intracranial pressure ISAT International Subarachnoid Aneurysm Trial IVH Intraventricular hemorrhage MAP Mean arterial pressure MCA Middle cerebral artery OR Odds ratio PComA Posterior communicating artery SAH Subarachnoid hemorrhage SDH Subdural hematoma SpO Arterial oxygen saturation 2 T° Body temperature TCD Transcranial Doppler WFNS World Federation of Neurological Surgeons