SINIF ÖĞRETMENLERİ ADAYLARININ SİBER AYLAKLIK SORUNUNA İLİŞKİN DURUM ANALİZİ YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN HAZIRLAYAN Yrd. Doç. Dr. Filiz VAROL Esat YILDIRIM ÖNSÖZ Olağanüstü bir hızla gelişen ve değişen teknoloji günümüz insanın vazgeçilmez bir ihtiyacıdır. Teknolojinin hızla gelişmesi hayatın her alanında olduğu gibi, eğitim-öğretim ortamlarını da etkilemiştir. İnsanlar neredeyse hemen her gün önlerine çıkan yeni teknolojik araç ve gereçlerle karşılaşmaktadırlar. Özellikle diz üstü bilgisayarların ve akıllı telefonların kablosuz internet imkânları ile birlikte kullanımı yükseköğretimde yaygın bir şekilde gözlemlenmektedir. Bu araçların eğitim ortamlarında kullanımı alanyazımıza son dönemlerde giren “siberaylaklık” davranışlarının ortaya çıkışına da sebep olmuştur. Bu davranışların öğrenciler ve öğreticiler üzerindeki olumlu ya da olumsuz etkilerini tartışmadan, sadece bu davranışların ortaya çıkış sebeplerine ve bunları en alt seviyeye indirgemek adına yapılabileceklere odaklanılan bu çalışmayı tamamlamış bulunuyoruz. Bu vesileyle, Öncelikle çalışmamın her aşamasında yardımını, desteğini, bilgisini ve hoşgörüsünü benden esirgemeyen, ayrıca çalışmamın yönlendirilmesi ve sonuçlandırılmasında büyük emeği geçen çok değerli danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Filiz VAROL’a Desteğiyle hayatımın her anında yanımda olan, sevgilerini ve sonsuz güvenlerini benden hiç esirgemeyen değerli ailemin biricik üyeleri; sevgili babam Veysi YILDIRIM'a, hayır dualarıyla sıcacık yüreğini hissettiğim canım annem LEYBA SULTAN YILDIRIM'a, ve sevgili Kardeşlerim'e En büyük destekçim ve çok sevdiğim canım ablam Aslı ÖZALP'a, tez süresince daima yanımda olan ve beni motive eden destekçilerim çok değerli eniştelerim M. Cüneyt ÖZALP'a ve Hamza AY'a teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca yeğenlerim Büşra ÖZALP ve Mustafa ÖZALP'a sevgilerimi sunarım. Son olarak bana her zaman her konuda destek olan, benden sevgi ve desteğini esirgemeyen ve beni daima gülümseyerek karşılayan eşim Ayşegül YILDIRIM'a sonsuz teşekkürler. Elazığ 2016 Esat YILDIRIM BEYANNAME Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü tez yazım kılavuzuna göre, Yrd. Doç. Filiz VAROL danışmanlığında hazırlamış olduğum “ Sınıf Öğretmeni Adaylarının Siber Aylaklık Sorununa İlişkin Durum Analizi ” adlı yüksek lisans tezimin bilimsel etik değerlere ve kurallara uygun, özgün bir çalışma olduğunu, aksinin tespit edilmesi halinde her türlü yasal yaptırımı kabul edeceğimi beyan ederim. Esat YILDIRIM 22/02/2016 ÖZET Yüksek lisans Tezi Sınıf Öğretmeni Adaylarının Siberaylaklık Sorununa İlişkin Durum Analizi Esat YILDIRIM Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı Elazığ, 2016, Sayfa: IX+107 Bu araştırmanın amacı üniversitede öğrenim görmekte olan sınıf öğretmeni adaylarının ders esnasında gösterdikleri siberaylaklık davranışlarını, bu öğrencilerin siberaylaklık yapmasına yol açan sebepleri ve bu tarz davranışları en az seviyeye indirmek adına öğrenci gözü ile neler yapılabileceğini tespit etmektir. Bu çalışma Türkiye’de 2015-2016 öğretim yılı güz döneminde Fırat Üniversitesi’ndeki yükseköğretim öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü’nde öğrenimlerine devam eden birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinin farklı siberaylaklık faaliyetlerini ne kadar sıklıkta yaptığını belirlemek için, orijinali Blanch ve Henle (2008) tarafından geliştirilen ve Kalaycı (2010) tarafından Türkçeye çevrilen ölçekten yararlanılmıştır. Ayrıca katılımcılara açık uçlu sorular yöneltilmiş ve öğrencilerin gösterdikleri siberaylaklık davranışlarının sebepleri ve çözüm önerileri sorulmuştur. Günlük hayatta mobil cihazları kullanım amaçlarının tespiti ve ders esnasında mobil cihazlar aracılığıyla ders dışı aktivite yapma oranlarını tespit etmek için frekans ve yüzde hesaplamalarından yararlanılmıştır. Açık uçlu soruların analizinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre öğrenenlerin günlük hayatta mobil cihaz aracılığıyla en çok yaptığı etkinlikler sırasıyla müzik indirme, video izleme ve sosyal ağ sitelerini ziyaret etme; ders esnasında en çok yaptıkları etkinlikler ise sırasıyla sosyal medya sitelerini I ziyaret etmek, dosya indirmek (müzik, yazılım, video gibi.) ve haber sitelerini ziyaret etmedir. Nitel veriler ise dört ana başlık altında incelenmiştir. Bunlar; öğretmenden, ders içeriğinden, öğrencinin kendinden ve sınıf ortamından kaynaklanan sebepler ve bu sebepleri ortadan kaldırmak adına uygulanabilecek çözümlerdir. Elde edilen bulgular ışığında araştırmacılara, öğretmenlere, öğretmen yetiştiren kurumlara ve eğitimden sorumlu kurum ve kuruluşlara yönelik önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Yükseköğretim, Siberaylaklık, Sınıf öğretmenliği, Mobil Araçlar II ABSTRACT Master’s Thesis Case Study for Elementary School Teacher Candidates’ Cyberloafing Behaviors Esat YILDIRIM Fırat University Institute of Educational Science Department of Elementary Education Division of Elementary School Teachers Elazığ, 2016; page: IX+107 The main goal of the study is to investigate teacher candidates’ cyberloafing behaviors during a lesson, the reasons that lead them to such behavior and possible solutions to minimize those behaviors from teacher candidates’ perspectives. The participants consisted of elementary school teacher candidates who continued their education at Firat University during 2015-2016 school year. In order to identify cyberloafing behaviors of the participants a survey originally developed by Blach and Henle (2008), and translated into Turkish by Kalaycı (2010) was administered. Also, open ended questions were asked to the participants related to the reasons that lead them to show cyberloafing behavior and possible solutions from their perspectives. For daily routines and in class routines with mobile technologies, frequencies were calculated. Content analysis were used for qualitative data. According to the results, in daily life participants did the following activities at most: listening to music, watching videos, and accessing to social networking sites. In addition, during a lesson, participants use their cell phones or other school technologies to check their social media accounts, to download files, and to skim newspaper websites. The qualitative data were examined based on four main factors: lecturer, course content, students themselves, and classroom environment related reasons of cyberloafing behaviors and possible solutions to III minimize those behaviors. Regarding to the findings of the current study, suggestions are provided to researchers, teachers, and educational institutions. Keywords: Higher education, cyberloafing, elementary school pre-service teachers, mobile devices IV İÇİNDEKİLER ÖZET ............................................................................................................................. I ABSTRACT ................................................................................................................ III İÇİNDEKİLER ............................................................................................................ V TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................. VII EKLER LİSTESİ .................................................................................................... VIII KISALTMALAR ........................................................................................................ IX BİRİNCİ BÖLÜM ........................................................................................................ 1 1. GİRİŞ .......................................................................................................................... 1 1.1. Araştırma Problemi ............................................................................................. 2 1.2.Araştırmanın Amacı ............................................................................................. 3 1.3. Araştırmanın Önemi ............................................................................................ 3 1.4. Sayıltılar .............................................................................................................. 4 1.5. Sınırlıklar ............................................................................................................ 4 1.6. Tanımlar .............................................................................................................. 5 İKİNCİ BÖLÜM ........................................................................................................... 5 2. LİTERATÜR TARAMASI ........................................................................................ 5 2.1. Siber Aylaklık Nedir? ........................................................................................ 6 2.2. Siber Aylaklık ile İlgili Tipolojiler ..................................................................... 7 2.3. İş Ortamlarında Siber Aylaklık ........................................................................... 9 2.4. Eğitim Ortamında Siber Aylaklık ....................................................................... 17 2.5. Sonuç ................................................................................................................... 27 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ....................................................................................................... 28 3. YÖNTEM ................................................................................................................... 28 3.1. Araştırma Modeli ................................................................................................ 28 3.2. Çalışma Grubu (Evren ve Örneklem) ................................................................. 28 3.3. Veri Toplama Araçları ........................................................................................ 29 3.3.1. Kişisel Bilgi Formu ..................................................................................... 30 3.3.2. Ders Esnasında Mobil Cihaz Aracılığıyla Yapılan Etkinlikler ................... 31 3.3.3. Açık Uçlu Sorular ........................................................................................ 31 3.4. Veri Toplama Süreci ........................................................................................... 32 3.5. Verilerin Analizi.................................................................................................. 32 V 3.5.1. Nicel veri analizi .............................................................................................. 32 3.5.2. Nitel veri analizi ............................................................................................... 32 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ................................................................................................. 34 4. BULGULAR ............................................................................................................... 34 4.1. Öğrencilerin Demografik Özellikleri .................................................................. 35 4.1.1. Öğrencilerin Sahip Oldukları Mobil Cihazlar ............................................. 35 4.1.2. Mobil Cihaza Sahip Olma Süreleri ............................................................. 36 4.1.3. Mobil Öğrenme ile İlgilenme Durumu ........................................................ 37 4.2. Mobil Cihazlar aracılığı ile yapılan etkinlikler ................................................... 37 4.2.1. Mobil Cihazlarda Bulunan Programlar........................................................ 38 4.2.2. Gündelik Hayatta Mobil Cihazlar ile Yapılan Etkinlikler ........................... 39 4.2.3. Ders esnasında mobil cihaz aracılığıyla yapılan etkinlikler ........................ 41 4.3. Katılımcıların Siber Aylaklık Yapma Nedenleri ve Çözüm Önerileri ................ 43 4.3.1. Sınıf Ortamı ile İlgili Bulgular ............................................................... 43 4.3.2. Ders İçeriği ile İlgili Bulgular ........................................................................... 50 4.3.3. Öğretmen ile İlgili Bulgular ................................................................... 58 4.3.4. Öğrenci ile İlgili Bulgular ................................................................................. 71 BEŞİNCİ BÖLÜM ........................................................................................................ 78 5. SONUÇ TARTIŞMA VE ÖNERİLER ...................................................................... 78 5.1. Mobil cihazlar ve kullanım alanları ................................................................... 79 5.2. Katılımcıların Siber Aylaklık Yapma Nedenleri................................................. 81 5.2.1. Sınıf Ortamı ................................................................................................. 81 5.2.2. Ders içeriği .................................................................................................. 83 5.2.3. Öğretmen ..................................................................................................... 84 5.2.4 Öğrenci ......................................................................................................... 86 5.3. Sonuç ................................................................................................................. 87 KAYNAKÇA ................................................................................................................. 88 EKLER .......................................................................................................................... 99 ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................... 107 VI