SALAT Kitabu cha Sala ya Kiislam Mfasiri: Jamil R. Rafiq JUMUIYA YA WAISLAMU WAAHMADIYYA TANZANIA SALAT - Kitabu cha Sala ya Kiislam Mfasiri: Jamil R. Rafiq © Jumuiya ya Waislamu Waahmadiyya Tanzania Chapa ya mara ya Kwanza (Kiingereza) 1994 Chapa ya mara ya Pili (Kiingereza) 1996 Chapa ya mara ya Kwanza (Kiswahili) 2000. Nakala 5000 Chapa ya mara ya Pili (Kiswahili) 2008 Nakala 2000 Kimeenezwa na Jumuiya ya Waislamu Waahmadiyya P. O. Box 376 Dar es Salaam. Tanzania Kimechapwa na: Ahmadiyya Printing Press, Dar es Salaam, Tanzania. ii YALIYOMO 1. Umuhimu wa Sala ......................................................... 1 2. Kusali ni Faradhi. .......................................................... 2 3. Nyakati za Sala .............................................................. 6 4. Sharti za Sala ................................................................ 8 5. Udhu. ............................................................................. 9 6. Mambo yanayotangua udhu. ......................................... 13 7. Kuoga. .......................................................................... 15 8. Adhana. ........................................................................ 17 9. Kukusanya Sala. ........................................................... 23 10. Njia ya Kusali ............................................................... 25 11. Sala ya Mtu peke yake. ............................................... 42 12. Sala Pamoja na Jamaa. ................................................ 42 13. Mambo mengineyo ya kuzingatia ............................... 44 14. Kumkumbuka Allah baada ya kumaliza Sala. ............. 47 15. Aina ya Sala na Rakaa zake ......................................... 50 16. Sala ya Ijumaa. ............................................................ 52 17. Sikuu za Idi; Fitri na Idil Adh-ha ................................. 56 18. Sala ya Witri. ............................................................... 59 19. Sehemu mbalimbali za Sala. ........................................ 60 20. Mambo yanayovunja Sala. ........................................... 66 21. Sujuda za Kusahau ....................................................... 67 22. Sala ya Mgonjwa. ......................................................... 68 23. Sala ya Safari. ............................................................... 68 24. Sala ya wakati wa hatari ............................................... 70 25. Kukidhi Sala. ................................................................ 70 26. Sala ya Tahajjud ........................................................... 71 27. Sala ya Tarawehe. ........................................................ 72 28. Sala ya kupatwa jua na mwezi ..................................... 73 29. Sala ya kuomba mvua ............................................. 73 30. Sala ya Istikhaara ......................................................... 75 31. Salatul Hajah ................................................................ 76 32. Sala ya Ishrak ............................................................... 77 33. Sala ya Jeneza .............................................................. 79 34. Orodha ya Istilahi ......................................................... 86 iii NENO LA MBELE Idara ya Islam International publications Ltd. inatoa huduma isiyo kifani katika uwanja wa uenezaji wa mafundisho sahihi ya Kiislamu, na inashughulika usiku na mchana kutoa vitabu vya kumstawisha mwenye hamu kiroho. Utoaji wa kitabu hiki kiitwacho SALAT - Kitabu cha Sala ya Kiislamu, ni dalili ny- ingine ya uhakikisho wa shughuli hizo. Sala katika kila dini huhesabiwa kuwa ndiyo imwezeshayo mtu kuongea na Mungu na kujenga uhusiano naye. Sala kwa kweli ni nguzo ya Pili ya Kiislamu. Katika ulimwengu wa kisasa wa kuipenda dunia, vitabu vya aina hii vinaweza kuzipatia roho zenye njaa chakula cha kiroho cha kushibisha na kwa hiyo ndiyo hitajio hasa la zama hizi. Pakiwepo na watu wengine wanaoendelea kusilimu, bila shaka kitabu hiki kinaweza kuwa chombo cha kuwafunza mambo mbalimbali yahusikanayo na Sala. Ingawaje vitabu vingine juu ya Sala ya Kiislamu pia vinapatikana madukani, lakini mara nyingi hivyo havifafanui habari za Sala kwa mapana na marefu jinsi Kitabu hiki kielezavyo. Zaidi ya kufundisha matamshi na tafsiri ya maneno ya Kiarabu picha kadhaa pia zimechapwa kwa kufafanua na kuonesha jinsi udhu na Sala na matendo mbalim- bali ya Sala yanavyofanywa. Hali mbalimbali za mwili ndani ya Sala, kama vile kusimama wima, kuinama, kusujudi na kad- halika hazina budi kuzingatiwa vizuri, ili kusali barabara sawa na sheria, kwani hali hizo zinaeleza hali za kiroho za mwenye kusali mbele ya Mungu. Hizo zote kwa hakika zimefundishwa na Mtume s.a.w. kwa kuambiwa na Mwenyezi Mungu. Sifa nyingine kubwa ya kitabu hiki ni kwamba Sala za Kiis- lamu za kila namna, faradhi na nafali, zimeelezwa humu; kwa hiyo msomaji hana haja ya kuhangaika kujitafutia vitabu vingine ili kujua Sala za aina mbalimbali za Kiislamu. Kitabu iv hiki chamtosheleza. Hata hivyo, kitabu hiki si kitabu cha fik-hi, kwa hiyo masaala ya kifik-hi hayakuelezwa sana humu. Shabaha ya kitabu hiki ni kumfunza mtu namna ya kusali Kiislamu. Kitabu hiki kwa kweli chahitajika wakati huu na yafaa kipatikane katika nyumba ya kila Mwislamu. Mwenezaji v MLANGO WA KWANZA UMUHIMU WA SALA Shabaha kubwa ya mwanadamu sawa na dini ya Kiislamu ni kwamba amwabudu Allah. Ndani ya Quran Tukufu, Allah anasema: Na sikuwaumba majinni na watu ila wapate kuniabudu. (51:57). Ibada inamaanisha utiifu kamili wa maamrisho ya Allah. Mtume Mtukufu s.a.w. alileta ujumbe wa Mwenyezi Mungu na akaeleza amri zote zile zinazohusu dini ya Kiislamu. Kuna wajibu wa aina tano aliowekewa mwislamu kutekeleza. Mambo hayo matano huitwa nguzo za Islam. Nguzo ya kwanza inaitwa Kalima Shahada, kushuhudia kwamba hakuna apasaye kuabudiwa isipokuwa Allah, na kwamba Muhammad ni Mjumbe wa Allah. Kuamini Umoja wa Allah ndiyo msingi wa Dini ya Kiislamu. Nguzo ya Pili ndiyo Sala, yaani kusali sawa na njia iliyo- fundishwa katika dini ya Kiislamu. Nguzo ya tatu inaitwa Zaka, ambayo kila Mwislamu mwenye hali nzuri analazimika kutoa kila mwaka kwa sura ya nakidi (pesa) ama vitu kama vile mazao ama vitu vinginevyo. Zaka inatumiwa kwa mambo mema yaliyoelezwa ndani ya Quran Tukufu. Nguzo ya nne ni Saumu, yaani kufunga mwezi mtukufu wa Ramadhani. Nguzo ya tano ndiyo Hijja, yaani kuhiji Kaaba Makkah kwa akali mara moja katika maisha. Miongoni mwa wajibu wote, Islam imekazania sana kusali. Kila Mwislamu analazimika kusali mara tano kila siku. Zaidi ya hizo Sala tano za faradhi kuna Sala nyingine pia za nafali. Mwislamu anatilia maanani sana maisha yake ya kiroho jinsi 1 mtu wa kidunia anavyotia maanani maisha ya kimwili. Kama vile hewa na chakula yalivyo mambo ya lazima kwa maisha yetu ya kimwili, ndivyo ilivyo Sala ambayo husaliwa katika sehemu mbali mbali za siku kuwa ni kitu cha lazima, kwa maisha yetu ya kiroho. Bila kusali mtu hawezi kuishi kiroho. Katika Sala mtu anakuwa katika hali mbalimbali. Pengine anasimama, hali iitwayo Qiyam. Pengine huinama, hali iitwayo Rukuu, pengine anasujudi hali iitwayo Sajdah. Pengine anaketi kwa njia maalum na hali hiyo huitwa Qa'dah. Katika hali hizo mbalimbali maneno maalum yanatamkwa yaliyofundishwa na dini ya Kiislamu. Kwa kuwa maneno hayo yako kwa lugha ya Kiarabu, hivyo kila Mwislamu anapaswa si tu kuyakumbuka kwa ghaibu bali pia kujua tafsiri yake ili mwenye kusali atambue anazungumza nini na Mola wake wakati wa kusali. KUSALI NI FARADHI Kusali kwa njia iliyofundishwa ni faradhi juu ya kila Mwisl- amu mwenye akili timamu aliyebalehe. Kwa watoto siyo faradhi kusali mpaka wapate kubalehe. Hata hivyo inahitajika sana kutia bidii katika kuwalea watoto kwa njia bora ili kwamba wapate kutekeleza amri ya kusali sawa na sheria pindi watakapobalehe. Kwahiyo, ni muhimu sana kuwapa watoto mazoezi na mafunzo mapema. Ndiyo maana Mtume s.a.w. aliagiza kwamba watoto wanapokuwa wenye umri wa miaka saba, wazazi wawasisitizie kusali. Na wasiposali katika umri wa miaka saba wakemewe. (Abu Dawud, Kitabus-Salaat). Watoto wanapobalehe hapo wanalazimika kusali. Katika umri mpevu hawawezi kulazimishwa na mtu yeyote ama Serikali ku- sali kwa nguvu, kwani Sala inayosaliwa kwa nguvu si chochote wala lolote; bali mtu anapaswa asali kwa upendo wa moyo. Hilo lategemea uhusianio baina yake mtu na Mola wake. 2 Hivyo, ni wajibu wa wazazi kuwalea watoto wao vizuri na ku- waelekeza tangu utoto wao kusali. Isitoshe, wazazi wanapaswa kumwomba sana Allah kwamba Yeye Awajaalie watoto wao upendo wa kusali kila siku barabara sawa na sheria. Lazima msaada wa Mungu utafutwe, kwani jambo lenyewe ndilo kubwa tena la muhimu sana. Imeelezwa ndani ya Quran Tukufu ya kwamba Hadhrat Ismail a.s. alikuwa anawasihi ahali zake siku zote kwamba wasimam- ishe Sala daima dawamu. Tumeona mara nyingi ya kwamba kama wazee wa familia wanasali kila siku barabara, watoto huanza kuwaiga na wanazoea kusali kama kawaida polepole. Hata hivyo, mtoto anapopata umri wa miaka saba anapaswa kufundishwa njia ya kusali sawa na sheria. Anastahili kutiliwa moyo kusimama pamoja nao na kusali; na ikiwezekana ahimizwe kwenda msikitini pamoja nao. Jambo hili litamtilia mtoto moyoni mwake upendo wa kusali na litahifadhi tabia ya kusali katika kizazi kijacho. Mzazi ama msimamizi wa mtoto bila shaka anaruhusiwa kuwa mkali kidogo ikiwa mtoto hasali katika umri wa miaka 10 hadi 12. Lakini hiyo haimaanishi kwamba mtoto atendewe kikatili ama atandikwe; bali aonywe kiasi anachoonywa asipoenda shuleni. Naam, watoto wanapofikia umri wa miaka 12 wa- napaswa kufahamishwa ya kwamba wazazi wao wamekwisha timiza wajibu wao wa kuwafundisha Sala na kuwaelekeza lakini tangu sasa jambo hili la kusali liko baina yao na Mungu wao ambae Atawauliza kuhusu habari hii. Lakini hiyo haina maana ya kwamba sasa watoto wasitolewe mawaidha ama kuelekezwa au kusihiwa kusali, kwani kuwatolea mawaidha kunaendelea maisha mazima ikiwa kuna haja. Ndiyo kusema kwamba ku- watolea ukali na kadhalika kunaishia mtoto apatapo umri wa miaka kumi na miwili. Kama ilivyoelezwa juu, Hadhrat Ismail a.s. alishika desturi ya kuwaelekeza ahali zake kwa upole na upendo maisha yake mazima. Mtume Mtukufu Muhammad s.a.w. aliwatendea watu wa nyumbani mwake waliopevuka 3 kwa njia hiyo hiyo bora. Imesimuliwa ya kwamba yeye alikuwa anawaamsha bintiye Hadhrat Fatima r.a. na mumewe hadhrat Ali r.a. kwa ajili ya Sala ya Alfajiri. UMUHIMU WA KUSALI Imeelezwa katika Quran Tukufu ya kwamba kusali ndiyo sifa maalum ya lazima ya waaminio. Quran tukufu inasema: Hiki ni kitabu kikamilifu kisicho shaka ndani yake. Ni mwongozo kwa wamchao Mwenyezi Mungu ambao hukiamini kisichooenakana na husimamisha Sala na hutoa katika yale Tu- liyowapa. (2:3-4). Sala inatusaidia kujiondolea mbali dhambi na inatuelekeza siku zote kwa Mwenyezi Mungu na mambo mema, na kwa hiyo inatutakasa hatua kwa hatua. Lakini huo siyo mwisho. Sala inafanya kazi kubwa zaidi kuliko hiyo. Hiyo inamsogeza mtu karibu na Mwumba wake. Mwenye kumwabudu anajaribu kuiga sifa njema za Allah na mfululizo anapata mabadiliko mema ku- toka katika hali duni ya kuwa mtu wa dunia na kuwa mtumishi mwungwana na mtukufu sana wa Allah. Quran Tukufu inaeleza sifa hiyo ya pekee ya Sala ikisema: Tafsiri: Soma uliyofunuliwa katika Kitabu na usimamishe Sala. Bila shaka Sala huzuia mambo ya aibu na maovu, na kwa yakini kumbuko la Mwenyezi Mungu ni (jambo) kubwa kabisa. Na Mweyezi Mungu Anajua mnayoyatenda. (29:46). 4 Sala ndiyo dawa kweli iliyothibitishwa kabisa kwa kutakasa moyo na roho. Ni kwa njia ya Sala pekee ya kwamba twaweza kuimarisha uhusiano wetu na Allah. Quran Tukufu inasema: Tafsiri: Kwa yakini wale wanaosoma Kitabu cha Allah na wanasimamisha Sala, na katika yale Tuliyowapa wanatoa kwa sitri na kwa dhahiri, wanatumai biashara isiyoangamia, ili awape ujira wao sawasawa na kuwazidishia fadhili Zake. Hakika Yeye ni Msamehevu, mwenye shukurani (35:30-31). Sawa na kauli ya Mtukufu Mtume s.a.w. Sala ni miiraj (upeo) ya maisha ya roho ya mwaminio. Hiyo ndiyo ibada ya hali ya juu kabisa. Mtume s.a.w. tena amesimuliwa kwamba alisema ya kuwa Sala inampatia mwaminio nafasi ya kuongea na Mola wake. Itambulikane ya kwamba Sala haipotei bure kabisa. Wakati mwingine upendo wa hali ya juu sana wa Mungu unaleta machozi machoni mwa mwaminio. Pengine upendo kiasi wa Mungu hu- jaza moyo furaha kuu ya kiroho. Hali hizo ni alama za kuonesha kwamba Sala iko hai, ina maana hasa na huleta matunda. La sivyo, matendo rasmi ya kidhahiri hayatoshi kumnufaisha mtu. Bali hiyo ni kutii tu amri bila mtu kutia moyo humo. Ndiyo sa- babu kila mmoja anayeanza kusali inapaswa kujiwekea shabaha hii mbele yake ya kujaribu siku zote kwamba Sala yake iwe hai. Ndani ya Sala zinapatikana desturi zote na madaraja yote ya kudhihirisha unyenyekevu na utii. Wasalio husimama kwa adabu nyuma ya Imam. 5