ISSN: 2548-0480 (Print)/(Online) 2602-2567 Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 Sayfa/Page: 11-36 Geliş Tarihi / Received: 09.11.2018 Kabul Tarihi / Accepted: 13.12.2018 SABAHATTİN KUDRET AKSAL’IN “VAV’LAR”ININ SEMİOTİK BAKIMDAN (BÜHLER’İN ORGANON MODELİ EŞLİĞİNDE), JOHN R. SEARLE’ÜN UYUŞMAZLIK (DIVERGENCE) BAKIŞI İÇİNDE VE DİL- EYLEM TEORİSİ (SPEECH-ACTS) ÇERÇEVESİNDE ELE ALINMASI THE ANALYSIS OF THE STORY “VAV’LAR” BY SABAHATTIN KUDRET AKSAL FROM THE POINT OF VIEW OF SEMIOTICS (ACCOMPANIED BY THE ORGANON MODEL BÜHLER), WITHIN THE DIVERGENCE VIEW OF JOHN R. SEARLE AND IN THE CONTEXT OF THE SPEECH ACT THEORY Dr. Mehmet Akif DUMAN* Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi [email protected] Özet Bizde henüz kavramsal temelleri dahi sabitlenmemiş bir disiplin olan semiotik (işaret teorisi) birçok hikâyenin tahlilinde müthiş çözümleme olanakları sunmaya muktedirdir. Yazarın pragmatik katmana geçmesi şüphesiz metnin edebi değerini yükseltecektir. Fakat bunun çözümlenmesi sadece metaforik değerlendirme ile mümkündür. Yani metaforun A Tipi olması ile metnin pragmatik katmanda konuşlanması arasında büyük bir tutarlılık vardır. Semiotik çözümlemenin metaforik değerlendirmeyi gerektirmesi de evvela semiotiğin terminolojisine vakıf olmayı gerektirir. Sadece “sembol” ve “simge” geçişi ile değil; aynı zamanda gönderilenin işaret ve okur arasındaki katmanda geçirdiği değişiklikler ile tetkike başlamak en makulü olacaktır. Zira insanların düşünmek için kullandığı her öge esasında bir “işaret”tir. İşaretlerin bir metni oluşturmaktaki rolü metinle sınırlı * ORCID: orcid.org/0000-0002-5633-8268 ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Mehmet Akif DUMAN olmadığı ve işaret açımlanabildiği sürece metaforik süreklilik de teminat altına alınır. Bu işleyiş basit olduğu kadar karmaşık ve günlük hayata ait olduğu kadar günlük hayatın dışındadır. Bunu kısmen tecrübe etmek için Sabahattin Kudret’in “Vav’lar” isimli eseri üzerinde Bühler’in Organon Modeli, Searle’ün divergence bakışı ve nihayet dil-eylem’in çözümleme olanakları kullanılmaya çalışılacaktır. Bilhassa lokasyonel, illokasyonel ve perlokasyonel eylemler arasındaki farklar pragmatik katmanı idrak etmeyi daha da kolaylaştıracaktır. Anahtar Kelimeler: Sabahattin Kudret Aksal, Semiotik, John R. Searle, Karl Bühler, Organon modeli, metafor. Abstract As a discipline of which terminological foundations have not been solidified in Turkish, semiotics is undoubtedly able to present excellent possibilities of analysis to many stories. The author's transition to the pragmatic level will undoubtedly increase the literary value of the text. However, this is only possible with a metaphorical analysis. Namely, there is a great consistency between the type A metaphor and placing the text on the pragmatic level. Semiotic analysis requires metaphorical assessment; therefore, it is imperative to master the terminology 12 of semiotics. It will be best to start the analysis not only with the transition of sembol and simge, but also with the changes the signifier goes through in the layer between reader and sign. Because every element used by people to think, is in fact a sign. As long as the role of the signs while creating a text is not limited with the text and the sign can be anatomized, the metaphorical 12 continuity can be guaranteed. This operation is both simple and complicated, both commonplace and out of the ordinary. To experience this, we will use Bühler’s Organon-model, the Divergence view of Searle, and the possibilities of analysis of the speech act in the story “Vav’lar”. Especially the differences between locutionary, illocutionary and perlocutionary acts will facilitate the understanding of the pragmatic level. Keywords: Sabahattin Kudret Aksal, Semiotics, John R. Searle, Karl Bühler, Organon-modell, metaphor. Giriş Genel manada iyi bir hikâyenin taşıması gereken özellikler göreceli olmakla birlikte hikâyenin tesir sahibi olması nispeten daha mekanik bir işleyiş ile “sonuç” kısmına aittir. Yine bir ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Sabahattin Kudret Aksal’ın “Vav’lar”ının Semiotik Bakımdan (Bühler’in Organon Modeli Eşliğinde)... hikâyenin “giriş, gelişme ve sürpriz” bölümlerine sahip olması Çehov tarzına zıt surette; olağan akış içindeki hayatın inkıtaa uğramasına sebep olmakta ve nihayetinde sürdürülemez bir kesit ortaya koyarak bir şekilde kalıcılığı temin etmektedir. Şu hâlde “Vav”lar hikâyesinin müthiş finali; yer yer aksayan dili1, zayıf tahlilleri ve kurgudaki boşlukları örtmektedir. En nihayetinde okurun zihninde kuluçkaya yatırılan fikrin sâri bir hastalık halini alması ile “başlangıç ve bitiş” arasındaki mesafenin ölçümü manasız bir hal alır. Semiotik bir bakışla “vav”ı değerlendirmek tahlilin muhtevasında tertip edilen kelime alanını sabitlemek için bir gerekliliktir. Peirce’ün [okunuşu: Pörs] genel kaideleri vesilesi ile bunu tatbike çalışalım: (1) İç gözlem yapmanın imkânı yoktur. Buna muktedir olamayız; bilakis iç dünyamızla ilgili tüm malumatlar dış gerçeklerle ilgili malumatlardan edindiklerimizi farazi sonuçlarından türer. (2) Sezgilere hakimiyet de (hatta sezgilerin varlığı) mümkün değildir; zira her bir malumat daha evvelkiler ile mantıksal olarak doğrulanır. 13 (3) İşaretler olmadan düşünmemiz imkansızdır. (4) Kesinlikle bilinmezin anlaşılması imkansızdır. (Peirce, 1967- 1970: I, 175; Peirce, 1982: II, 213). Netice gayet sarih. “Vav”ın geçerlilik kazanması bu satırları okuyan kişinin bir “vav” tasavvuruna sahip olması ile mümkündür. Vav harfi bir gösteren (signifikant) olarak önceki malumat toplamı üstüne bina edilir ve devamen gösterilen (sigfikat) vasfını da ancak işaret değeri ile teminat altına alır. Bu bakımdan semiotik tahlil Searle’ün “divergence” bakışını da içine alacak şekilde ve Organon Modeli üstündeki gidişata mutabık olarak Abdülmuttalip Bey’in işaretler üzerinden tahlilini gerekli kılar. Kahraman Abdülmuttalip Bey eski bir mutasarrıftır. 1 Bilhassa “us”, “devingen”, “karşıcı”, “buzcul”, “dışalım”, “övüngenlik”, “susku”, “nirengi” gibi kullanımları kastediyorum. ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Mehmet Akif DUMAN “Abdülmuttalip Bey II. Abdülhamid’in tahttan düşmesinden birkaç ay önce pek kısa süre kaldığı Akdeniz kentlerimizden birinin mutasarrıflığından ayrılmış, Gülcemal vapuruyla İstanbul’a dönüyordu. Küçük kamarada sıkıntılı sayılabilecek geceyi geçirdikten sonra, sabah, karısı Nüveyra Hanımla güvertedeydiler.” Çocukları olmayan bu yaşlı çiftten daha kaygılı olan ve rasyonel düşünen Nüveyra Hanım’dır. Emekliliğin (ki bu vaziyeti böyle nitelendirebiliriz) eşi üstünde olumsuz neticeleri olabileceğini hesaplar: “Abdülmuttalip Beydeyse, bunca memuriyet, bunca dağdağa gibi sözcükler zaman imgesine dönüşüyor, içgüdüsel, çıkarıp saatine bakıyordu. En yavaş sesiyle: “Neden sıkılayım?” diye yanıtlıyordu Nüveyra Hanımı, sonra da: “Ev var, bahçe var,” diyordu kesik kesik.” Nereden nasıl geldiği bilinmeyen bir fikir ile “vav hattatlığı” yapmak istemektedir Abdülmuttalip Bey. “Bir tek harfin hattatlığı! Vav’lar çizeceğim! En yetkin Vav’ı çizene dek Vav’lar çizeceğim!” Evlilik yaşamlarının başından bu yana en 14 içerikli konuşmalarıydı bu, gözlerinin yuvarlağı bu kez köşelenmiş, soruyordu Nüveyra Hanım: “Ne Vav’ı?” Coşku, kapıda hazırdı: “Ne Vav’ı olacak? Vav, işte! Elifba’nın Vav’ı!” Vav, Arap alfabesindeki son harflerden biridir. Kaşanî, “tümel (küll) deki mutlak yöne vav denir”, şeklinde tarif yapar. “Nereye yönelirseniz, Allah'ın vechi (yüzü, yönü) oradadır” (Bakara/115). 14 Ebced hesabında vav harfinin değeri, altıdır. Bu altı sayısının altı yöne işaret ettiği söylenir (Cebecioğlu, 2009: 285). Şu hâlde hikâyede vav’ın sembolik değerinden istifade edilmiyor; sanki sadece “fetüs”e (müşebbehün bih) benzerliği ile kurgulanacak bir finalin hazırlığı için kullanılmakta olan harf bu bakımdan sağlam bir simgedir. Sentaktik boyuta bakınca bu daha net görülür. Bu boyutta işaretlerin formel oluşumu ve birbirleri ile ilişkileri düzenlenir.2 Bu nesneler arası ilişkiye indirgenebilir. Yani bir 2 (a) Sentaktik boyut, işaretlerin formel oluşumu ve birbirleri ile ilişkilerini düzenler. Eğer bir trafik işareti diğer grafik türlerinden yeterince ayrılabilir ve gerçekten tanınır ve anlaşılır ise o trafik işareti sentaktik bakımdan mükemmeldir. Bu aşamada vav’ın metin dışındaki sembolik değeri (simgesel ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Sabahattin Kudret Aksal’ın “Vav’lar”ının Semiotik Bakımdan (Bühler’in Organon Modeli Eşliğinde)... objenin benzerleri arasındaki niteliksel ve/veya niceliksel farkı onu diğerlerinden farklı kılıyorsa obje hikâye sınırlarında “sembol” ile “simge” arasında3 bir yer edinmeye muktedir olur. değil) ve metin içinde mesela fetüs ile mukayesesi sentaktik alana karşılık gelebilir. (b) Semantik boyut ise işaretlerin nesneler ile olan ilişkisi ile ilgilidir. İfadelerin işaret düzeyindeki anlamında önemli olan alıcıya ulaşan mesajın bilgi kaynağından edinilen ile mümkün mertebe aynı olmasıdır. Trafik işaretine uyarlayacak olursak semantik açıdan mükemmel bir işaret ona bakanı yanlış yola sokmaz, durması gereken yeri gösterir; hülasa sürücü tarafından sorunsuz idrak edilir. Vav’ın sembolik tavrından simgesele geçişi anlamalıyız buradan. Yani “ölümü ve tükenişi ağır ağır getiren” şey Abdülmuttalip Bey için vav çizmektir ve simgesel tetkikin bu aşamada sembolik ile uyumlu olması gerekir. (c) Pragmatik boyut algılanan özne ve onun davranışların arasındaki ilişkiyi düzenler. Sentaktik olarak sorunsuz ve semantik olarak doğru anlaşılan trafik işareti trafik kuralları adına doğru olanın îfâsı olacaktır. Bu sembolik kullanımında ötesinde hikâyenin üslup özellikleri ile alakalı olarak sembol- simge geçişini ciddi anlamda etkiler (Hake, 2002: 10). Boyutlar arasındaki rabıta şu grafikte daha net görülür: 15 3 Sembol ile simge eş anlamlı değildir. Symbol, eski Yunanca “σύμβολον: sýmbolon” kelimesinden gelir, “ayırt edici işaret” demektir. Simge ise (muhtemelen) Fransızca “signe” (Latince signum) sözcüğünden geliyor olmalıdır. Zaten “im+ge” ile de ziyadesi ile benzer. Köken olarak “sim”in (el ve yüz ile verilen işaret; mimik) alınması pek de mantıksal görünmez. İşaret “genel” olmak bakımından kenara alınırsa kavramsal kargaşa sadece “simge” ve “sembol” ayrımında özetleniyor. Şüphesiz TDK Sözlük’te “sembol” için “simge” atfının verilip detaya girilmemesi doğaldır. Fakat Peirce teorik olarak bu iki ifade arasındaki ciddi ayrımı yıllar önce işaret etmiştir zaten. Ayrım kabaca şu şekilde işler. Sembol nesne ve işaret arasındadır (vav- fetüs suretinde ölen insan), simge ise (ki aslında signal’den bozma) alıcı ve işaret (okur- vav ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Mehmet Akif DUMAN Buradaki vav tasavvufi anlamında ele alınmaz; hattalığın bir kısmı ve daha ziyade de “şeklî” hali ile kullanılır. Yani bu vav diğer (alışılagelmiş) vavlardan ayrı olduğu için ve bu ayrım gayet güzel izah edildiği için yazar sentaktik boyutta muktedir olur. Esas başarı ise semantik boyuttadır. Burada kasıt ise obje ile insan arasındaki etkileşimde objenin amacına ulaşmasıdır. Yani vav ve Abdülmuttalip arasındaki etkileşim hikâyenin temelidir ve bu nerede ise sadece “görsel” katmanda ilerler. Aksi halde mesela yazar “rüya esnekliğinde” vav’ı kullanma imkânı varken bunu yapmaz: “Gecenin geç saatinde Abdülmuttalip Bey, bungun, nemli bir sıcağın etkisiyle uyandı. Başını yastıktan doğrultarak, denizi, geminin dibini dinledi. Sonra karısının uyanık olup olmadığını denetimden geçirmeden: ‘Dipten o dalga vurmuyor artık,’ dedi, ‘Gemi durmuş, limana girmek için sabahı bekliyor. Ola ki Ayastafonos açıklarındayız, Nüveyra!’ Başını yastığa koyduğunda da hemen uyudu. Düşünde, dalgaların üstünde hoplayan kayıklar, gövdelerinin belden yukarısı öne eğik koşuşan hamallar, Tophane’ye doğru uzanmış bir fayton çizgisi gördü.” 16 Zaten (Abdülmuttalip Bey’in ölümünden evvel) bu iptilanın azalması da bir sebebe dayandırılmaz. Abdülmuttalip Bey böylesi bir hayale sahip ise (ki daha sonra bunun için Nüveyra Hanım’ı çok ama çok umutlandıran yeni bir mutasarrıflık teklifini bile reddeder) o vakit vav çizme iştiyakı neden azalmıştır? Çıkarım hayatın tükenişi ile vav çizmekte muvaffak olamamak şeklinde 16 verilir: “Günlük gazetenin sedirden kaymış sayfasında birkaç Vav yine, ama ölü Vav’lar, eksik, güçlükle soluk alıp veren silintiler!” Belki ölümün sebebi baş ucundaki sarı sudur: suretinde ölen insan) arasındadır. Simge’nin eldeki bir sürü tanımından en karakteristik olanı (tam bir kavram kargaşası hasıl eden kelimeler yığını arasında) daha ilk tanımda kendini gösterir aslında. Simge somuttur. Dolayısıyla sembol ve simge fark şu şekilde hülasa edilebilir. SEMBOL → SOYUT → OBJE ve İŞARET arasında (vav harfi) SİMGE → SOMUT → ALICI ve İŞARET arasında (Abdülmuttalip Bey’in çizdiği vav harfleri) ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Sabahattin Kudret Aksal’ın “Vav’lar”ının Semiotik Bakımdan (Bühler’in Organon Modeli Eşliğinde)... “Büyükçe, karınlı, bir ilaç şişesi yanındaki sehpada duruyor. Daha dün, cebinden hiç eksik etmediği, eprimiş, dağıldı dağılacak, her derde deva olduğuna inandığı bir reçeteden yaptırmıştı onu, günde üç kez içiyordu o sarı sudan.” Pragmatik Katman Her hâlükârda aksaklık pragmatik boyutta tespit edilir. Yani Tanpınar bu konuyu işlese idi tam tersi olur, metin pragmatik boyuta yığılır semantik ve sentaktik bakış bu katmanda eritilirdi. Pragmatik boyut ile bilhassa algılanan özne ve onun davranışları arasındaki ilişki kastedilmektedir. Burada fiziksel tasvirini, çocukluğunu, iç buhranlarını, çatışmalarını bildiğimiz bir adam yoktur. Metin örgüsünde çakılan çiviler fonksiyonel ve pragmatik sahadan çok uzakta çözümlenebilecek cinstendir. Yani yüzeysel bir kahramanın son anlarına şahit olmak ile karmaşık bir ruhun çatışmaları içinde sağa sola çarpmak arasındaki tercih aklı başında bir okur için ikincisi lehine olacaktır. Bu minvalde bazı değişikliler ile Abdülmuttalip Efendi’nin rüyası pragmatik katmana taşınabilir: “Başını yastığa koyduğunda da hemen uyudu. Düşünde, dalgaların 17 üstünde hoplayan kayıklara dizilmiş bir sürü sarıklı, cüppeli adamı karşılıklı oturmuş ellerinde uçları henüz bilenmiş kamışlarla havaya mürekkep saçar vaziyette gördü. Bu meşhur hattatların her biri hakkında malumatı vardı Abdülmuttalip Efendi’nin. Kendisini kıyıda onlardan çok uzak olmak ile müteessir değildi; bilakis parmak uçlarında hissettiği karıncalanma ile mavi bir kâğıt gibi uzanan gökyüzüne devasa bir vav çizme azmini görüyordu kendinde. Geri dönünce bir pazar yerinde buldu kendini. Tezgâhlarda rengârenk vavlar dizili, bir hamal sırtı iki büklüm siyah bir vavı taşımakta. Küçük bir çocuk tanıdı kendisini. Parmağı ile işaret etti giderek hafifleyen cüssesini. En büyük vav üstadı olarak ilerledi ikiye yarılmış soluk kalabalık içinde. Onu Sultan Abdülhamit’in makamına götürmek üzere bir hanto durdu sonra ayakları dibinde. Fakat arabanın atları normalden en az iki kat büyük idi. Arabacı yardım etti, elleri ayakları ile tırmandı merdiveni. Fakat arabanın üstüne çıkmaya bir türlü muvaffak olamıyordu.” Buradaki alternatif yazım sadece pragmatik boyutun izahı maksadı iledir. Buna mesela “vav” çizmenin zorluğu ve bir hattat ile arasında geçen bu esasa dayalı bir diyalog da ilave edilebilir. Dolayısı ile metnin olası tamamlamalara yahut değiştirmelere ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Mehmet Akif DUMAN müsaade etmesi, nerede ise sadece pragmatik sahada izah edilebilir. Peirce tarafından belirlenen üç tetkik sahası da bunu gösterir niteliktedir: (1) İlk saha “doğa ve işaretleri anlamının genel teorisi” olarak “spekülatif gramatik”tir (Lorenz, 1995: 781). Bu aşamada yazar nesnelerin sembolik ve simgesel değerleri arasındaki gitgellerden istifade edebilir. Mesela: “Kadın kehribardan da kehribar yüzüyle baktı kocasına, suskun gözleriyle bile konuşmadan, sanki eşiğin altında bir yatır varmış gibi, incitmemek için onu, dikkatin doruğuna ulaşarak tüyden de hafif içeriye süzüldü.” Buradaki “eşiğin altında bir yatır varmış gibi” edat grubu, şu hâlde “eşik”, “mezar”, “türbe”, “yatır”, “kutsal”, “mübarek”, “saygı”, “hürmet”, “İslam”, “cennet”, “cehennem” vb gibi (uzak yahut yakın ilgili) ifadeler ekseninde içeri girme hareketinin tarifi için kullanılır. Yani bu teşbihteki “yatır” ifadesi sembolik değerine uygun olarak kullanıldığı için işaretin bilimsel değeri sabittir; genel teoriye dahildir. 18 (2) Diğer saha dar anlamda “kritik” veya mantığın bir kısmıdır. Argümanların sınıflandırılması ve geçerliliklerinin belirle(n)mesi ile doğrulama/ tetkik sağlar (Lorenz, 1995: 781). Mesela bir “simge”nin hikâyenin tamamında tespiti ve sembolik değerinin belirlenmesi bu türdendir. 18 “Abdülmuttalip Beye döndüğü kent üstüne çok şey sorulduysa da o pek istekli açıklamalarda bulunmadı. Sanki hep suyun dışında yüzen bir hali vardı. Sıkısını arttıran padişahtan, kıpırdayan Rumeli’den, son yangınlardan söz edilirken de böyleydi.” “Suyun dışında yüzmek” gayet başarılı bir nitelemedir. Zira “dışındanın da dışında olmak” gibi adapte olamama ifade eden; yabancılık, yadırganma, ayak uyduramama muhtevalı nitelemeler bir araya getirilirse kritik için uygun zemin hazırlanmış olunur. Bu bir yerde tematik ağı da vermek cihetinde olacaktır. Bu tavrın bazı üslup özellikleri ile de desteklenmesi mümkündür. Mesela: ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Sabahattin Kudret Aksal’ın “Vav’lar”ının Semiotik Bakımdan (Bühler’in Organon Modeli Eşliğinde)... “Hoş geldiniz Efendi Hazretleri! ünlemiyle başlayan konuşmalar ‘Tanrı sağlığınızı hep korusun!’ dileğiyle noktalandı.” Buradaki Tanrı kullanımı işlevsel olsa da kişiler ve inanç çerçevesinde yapılacak bir değerlendirmeye argüman verir niteliktedir. (3) Sonuncusu ise “hakikatin kullanımı, tasavvuru ve araştırılması içi metotlar araştıran” “spekülatif retorik”tir, ki Peirce bunu “methodeutik” olarak adlandırır (Lorenz, 1995: 781). Bunu dar anlamda gerçeklik kapsamında “yazarın tarzını bulmak” diye de niteleyebiliriz. Yahut hikâye tahlili için bizim işimize yarayacak argüman budur. Unutulmamalıdır ki bu tür bir belirleme sadece sınırlı bir hacimde başarılı netice verebilir. Abdullah Efendi’nin Rüyaları gibi bir metin “spekülatif retorik” için bir meydan okumadan başka bir şey değildir. “Abdülmuttalip Bey tutkusunda öyle azıtmıştı ki, pek sevdiği ikindiüstleri kahveye çıkışları bile seyreltmişti. Daha yetkin Vav’lar çizebilmek uğruna, bir gün sokağa çıkarsa üst üste iki gün evde kalıyordu. Konuşmuyordu da, içine burkulmuş, ya bir Vav 19 çiziyor ya da bir Vav düşünüyor. O hızla Vav’ların sayısı artarak şaşılacak oranlara ulaşıyor. Nüveyra Hanıma kıyıda köşede unutulmuş, düşürülmüş yığınla Vav’lı kâğıdı toplamak kalıyordu. Her yerde görüyordu her yerde Vav’ları, yatak altlarından, ayna kenarlarından, sahan içlerinden çıkarıyordu.” Bir iptilanın hakikatte de artan bir seyir izlemesi bir sonuca yaklaşması anlamına gelir. Yani biz bunu tespit ile iktifa etmemeli, bilakis hikâyedeki (mesela) vav sistemini çözümlemeliyiz. Bu nasıl olur peki? Vav kelimesi hikâyede takriben 56 kez geçer. Giriş kısmında sadece bir emeklilik planı olarak zikredilir evvela. Hikâyenin yarısına kadar “vav” lafzı geçmez; sonra ilk vav’ını görür Nüveyra Hanım: “Dün yerleştirdiği bir gazete de rafın birinden sarkmış, eli takılsa kaç tabağı aşağıya sürükleyecek! ‘Yeniden yerleştirmeli bu gazeteleri raflara’ dedi, dikkatle birkaç tabağı alarak bir köşeye yığdı. Sonra birden, şaşkınlığa, kaygıya, korkuya benzemeyen, belki hepsinin bulamacı bir duygunun etkisiyle gözleri fal taşı gibi büyüdü. Daha dokunmadığı o raftan sarkan gazetenin ucunda, küçük, pek cılız bir Vav ona bakıyordu. Böylece, yıkıntıya yakın bir bocalamada, eve yerleştiklerinden on beş gün geçmeden, ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36 Mehmet Akif DUMAN ilişkisinin en sıcağını yaşadığı yerde, mutfağında, ilk Vav’ını görüyordu Nüveyra Hanım.” İlk tesadüfün gazete ile olması gayet uygundur hakikate. Fakat yazar bir ipucu vermekten çekinmez; zaten en başından beri muhaliftir Nüveyra Hanım: “[…] bir gazetenin ucunda ezik büzük, bir hayli da soluk, suçsuz bir Vav değildi onun gördüğü, adını anmaktan korktuğu baykuşun sesini duymuştu.” Bu niteleme ile biliriz ki “vav” kötü bir sona sebep olacak. Bu beklentiye rağmen “vav suretinde ölmek” akla gelmediği için yazar başarılı olsa da bu iptilanın tek düze gelişmesi ve detaylarda semantik katmanın pek kullanılmaması tesiri azaltır. Vav’ların sayısının artması için kullanılan ilk niteleme gayet isabetli iken, diğerleri geçiştirilir: “[…] günün ikinci Vav’ını, hiç olmayacak bir yerde, tuvalette, musluğun altındaki kovanın yanında bulmuştu bile.” “Ertesi sabah uyanır uyanmaz bir Vav daha, öğleye doğru bir tane daha buldu, akşama dek tam beş Vav topladı. “Vav’lar ürüyor!” 20 diye söylenip durdu. Evet, doğruydu dediği, Vav’lar ürüyordu.” Akşama kadar toplanan vav’ları sentaktik katmanda genişletelim mesela: “Ertesi sabah uyanır uyanmaz bir Vav daha buldu Nüveyra Hanım. Pencere hizasındaki ilk mor menekşenin tam ortasına iliştirilmiş 20 küçük kağıttaki vav az sonra bulacağı, ata yadigarı şamdanın dibine iliştirilmiş olandan daha ufak idi. Sonra iki tane de 1850 tarihli III. Napolyon zamanında kalma saatin yanı başında buldu; bunlar diğer ikisinden daha uzundu, sanki daha sivri çenelere sahiptiler. Bir diğerini de kitapların tozunu alırken Rousseau ile Mallarmé arasında daha şişman, daha yuvarlak ve daha iç içe çizilmiş surette buldu. ‘Vav’lar ürüyor!’ diye söylenip durdu. Evet, doğruydu dediği, Vav’lar ürüyordu” Bu gidişatın en dengeli ifadesi renkli vavların mevcudiyeti ile alan genişletildikten sonra zikredilir: “Abdülmuttalip Bey ne denli bir Vav üretme çılgınlığına düşmüşse, Nüveyra Hanım da o denli bir Vav yok etme çılgınlığını yaşıyordu.” Sürecin kırılma noktasına yaklaşıldıkça Nüveyde Hanım’ın tepkileri bize yol gösterir. Vav’lar evi adeta işgal etmiştir: ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Volume 2 ● Sayı/Issue 4 ● Aralık/December 2018 ● Sayfa/Page: 11-36