"lletre oernii Y:iı tı,�·ı:nııp ıııaYı hake de\r" hCı ıS.us :ın Bbckınore\ıınne mk uramııı:ı k:ızandı�rcdyıd,i.l!;r.ı.ı. .,: ir:ılııııı t:n·seit�t-icğ �<;iımn ıncınnuınnu. R 1C il:R\ [ )D ,\n\.,: 1 \: S'i n iinsinid;e.ni i "\k ıncti,kl!;iiinl tibiibrrie lli m olmasıunıın :\ı"nd: :tlı ) lındaıı korkahne rkessa,ğ Lıtme mellere dayanabnuk qti<,.· oaky dınbtıl't bulac:rı. "k b DAN IEL DEI'\NETT "Da\\·k(i,n'sHm.m rj/dir\lc kii<,'biiisrka arbloim ba yerlqtir.m.i.�S.ru isa n BLıckmoor beo mb:mp atLı"t tı. i\IAITR IDLEY. Times1 , iterS:uıprpyl cmcnr "i\l cınetti:kılncı �maını;.ı sa,i!;Lıhyuagni.i knaed ayr: ızılını� eni ykii ta.p." . ROBERT AllN GEf.t TheS ciences MEM • • MAKINESI GENETiEKV RiMiDNE VAMI OLARAK KÜLTÜERVERLi M SUSAN BLACKMORE MEM • • MAKINESI GENETiEKV RiMiDNE VAMI OLARAKK ÜLTÜREELV RiM SUSAN BLACKMORE � BiliM I=E:LSE:I=I: ALFA" AlfYaa yınl2a2r3ı2 Bilim3/ Evrim MEM MAKİNESİ GeneEvrtiimiknD evamıO laraKkü tlürel Evrim Susan Blackmore OzgiinA dıT heM eme Machnie İngilAiszlcıen dÇaenv irNeinlŞ imşek 1. 2011 BasımE:y lül ISBN9:7 8-605-106-373-7 SertiNfo:i1 k09a0 5 YayınvceGı e neYla yıYnö netmeMn.Fi a ruBka yrak Vedat GeneMlü dür Bayrak YayıYıöın etmeRannia A lpöz Kerem DizEid itörü Cankoçak RedaksiAyyolniM nu haddisoğlu KııpaTka sarıGmöık haBnu rhan Kamunr GrafiUky gulama a Ok © 1999 SusanB lackmore, Öns©ö ziRc hard Dawkin1s,9 99 © 201A1L,F AB asımY ayımD ağılıSma nv.e T icL. td. Şti. Buki taobrıinj iİnnagill ibzacsek 1ı9s9ıy 9ı lıynadpaı lmıştır. Buç evirOix,f orUdn iverPsrietsys k'aitnk ılarıyla yayınlanmıştır. ile KitabTıünr kyçaey ıhna klAakrcıa Tleıl Hiafk laArjıa nasrıa cılığı AlfBaa sıYma yıDma ğıtSıamn v.e T icL.t dŞ.t i.a'intet ir. Yayınevinydaeznıi lzıia nl ınmakdıasnm yeand at amameanl ınytaıp ılamaz, hiçbşierk iklodpey ead ilemçeozğ,a ltıvleay maayzı mlanamaz. BaskvıeC ilt MelisMaa tbaacıhk Te(l2:1 627)94 7 2 � (21627)94 7 2 9 Faks: AlfaB asımY ayımD ağıtıSma nv.e T icL.t d. Şii. Ticarethane5 33 4410 SokaNko : Cağaloğilsut anbTuülr,k iye Te(21521)51 3 0 35-1837 5 1-5 13204 6 (21521)39 3 0 0 l: Faks: www.alfakitap.com [email protected] İÇİNEDKİLER Onsö.z . . ... . .. . ... .vii ............................................................................ Giriş xxi ............................................................................................ 1 Tuhayfa rklaat.r..ı.. .................................................................. 1 2 EvnresDealwir ncil.i..k.. . . .13 .... ................................................. 3 Küelvtmrüi.ir . ..........................................3...1... ....................... 4 M emb aıkaşıç sıshniaop l km. a................4..9.. ........................ a 5 Memelrillegü içsl ouirn . .. . ..69 ................................................... 6 BüyükB eyi.n. ...........................8..7... ........ ................................ 7 Dilkiöenkn ii er . . .. ... . .107 ................................... ......................... 8 Mem-gernl ibekivmtrie.i ...................1..2..1.. ........................... 9 Sosyobjiiynosnilıınor .l..arı. . .141 . ............................................... 10' Hyaamtıkı urtaorragna .zm'. . . . . 157 ............................................ llM odedrünyn adsaes k .... ........ . . ..171 .............. .. .......................... 12Ö zgecliiğmei mne tkiurka m.ı. ..................1...9...1... .......... ........ 13Öz geciallidkaa ctamsı . .. . 209 ...................................................... 14Y eniÇ ağMı enm elri ... . . .227 ...................................................... 15M emlpesok alrdaki nl.er.. . ... . 243 ........................... ........ .......... .. 16in tertnebe ibra k.ı.ş. ...............2..6..5.. .... .................................... 17N ihami empleks. ......... . .285 ......... . ..... ........................................ 18M emy aır ış.......... . . .....350 ........... .... ................................ ...... ..... Kayna.kç.a.. .. ............................ .3 21 ....... ......... . . . . . ... .... ....... ............. Dinz i........ ..... ... . ...... ...3 41 ....... .. ........ .. ....... ................. ........... ........ . Onsöz RichardD awkins Henübzil ri söağnnrsce yikesniB,al liKooll' enjkiianef tyeaırsdnay ­e mekk uyrnudğbaui arr kaaşdımslohab eedtid yuo.mrB anay alkaşımı alayvceı"y ePdtıBe urrn eitlt eaş nıtınm ı?di"y seo rAdsuınl.d taa şn­ı mıışmta;ma o nuPnet eBrur nente'k ia dtaardn ıınğıbı iiloymdru.m PetBeurrn eetns edviğihmoiczıa zmvdeıb israa tldiekrn dseiçnı'k ıp acyellbeeu yraag elimişmt".B edneö yldeü şmüünşütm"d iryeegkü l­ düa rkaıdm"a.Aş nyıo nugni bkoin uyşourssuens;ai ynno ınn ukgii bi çkııy"oH ray.raonl duğvueşm ua ndçao ökz lemd hiağciakmonıunş ­ masıtnaınrnıvz ıes etso ndueş ğiiemrnlii' miarlaımsış m'tY.ı lsloanrr a kendim ohluodğcmua z aamna,lş ııalmmıbşi hru youl gaenn bçib ra yan sıınmıdyfda.Dı eirnd üşügnecrere nekb tisirou sr odruğmudag,ö zrlieni sııkckaaa pıtyokraa,fs ıgnösığü ne iddnoiiğryrrvou e y neidbekanm a­ daönn cyea rdıamk iöyklae creu ydgouörlz,e raiçnırivy eos ouryua kıcı bişrei klzdeeik ccee vaopdrluÇı.oy kh oşugmtiam ivşeat kiş yaemm eği sonramseısntldaeaşkm laab ritıral kidyianıpimtA .r anldasraeı çbkiirn Oxofdrf leseedfsdİev adrıT.akl idigmöriüg rör me"zB Wui tgetnesitn! Öğerncisnyoidanı n.ıo.nl. m şaa nvsamırı ?dde"i Ş.şar ıaröayklo el du­ ğunus öydliem".An lmaıışmtE.b everyinnhlieenri sdiiekp orefsnyeol fleseecfivleeW irt etngesi'tnısnı tkıa ikpiçleriddeidrBilu.me irm"i k büyüfkle seecfidbeivnre yhae irk eieb veydnege eç mivşeo nddaan öğernciamkretı aılşm.Bt enıitma lkidşikamay ololluds aas, a nıkrenı-m viii MEM MAKİNESİ dimdieb um imidğöirnd ünnecsüi l aoklrtaaaskyna mcaılsmıı.Ky iım biWliitgretn setibnu unn ereadleımnış t? Gerçşeukik b şakanlıaö,rzl ıelieklbee vleeyrniembiezvibe,eny zne ri rolodlneal avreıyh aar yaondl uklıamırz,yı etnecrteia dnııokl nalabriı­ lniçsoialzra taklk ietd ePreikizt,.a kgleirtçn ei,kn tszeahinn ivneii nns an beynniitna ırştmbaülyıü klnüüğenüv irmiançiı klaaynakanu a rmıtne ­ meloil akcaadkha artt,ba i nlçiibl iörz üann laamçıınkıyl ata memeaoll a­ cakka dgaürev inlmiirid rT?al kiatt,a ladriığmheıyarzvn ıal aarnad yıran anahotalabrrim lii? bHöiyçdl üeş ünmemaimşaSt usiaBmnal; c mkoer kitbaınpdorav oekdeig cüiçb liaürgür manot rakyoay maktadır. Taklibti,r çobcşaukbğaiu drniy le rbienlebi irdrli öilğ ier nmyeol u­ duİrn.as nlnab,rşa ıkanlıaenrb ıeveyyenrlkieennrdeiei b envleeyrdianhea benzkeonru şlmaarınenndıien.d B iölrgseealka snalrnvı ed ahuaz ubni r zamadinml inidaey driıl lveaorrli mnsa e berbD.ii dnilheernrie nsy i­el nidceann lkay nremieasn oayğ ancıtı akiept mseinniend e.nG iedniilr enr nelslibeoryn ucdai kaekytrn amravı ev riüslerrdniey agtaeaknytrnl aıer­ı nae na znıdabnib re nzevralrBiduıkb r e.en rzilnvi eğmrlioil upa doılğmı meselöenys airnbgekaı mlaıad ns,da ecüez enrdkieon uşkmi aesdtiimğiz­ deb ilsöez,lc eünrk,fıiki rlnet,ra ıilvranr ıvmeo daankıtna nndıngaıen in yerniek oyialbemcieşzğe ibyeia rdk oymoulşm azm oiıylid1 u79.6' dbau söczütükr etiinlddebineiğ ra,r tsayanı idan s'amnea mdı'n kıa,be udli lmiş gebne nzeotlmaaekkrs aib eutlm teekdir. Oxfoİrgndi liSzölczüeğ ü'dnerüilncee ir,yyli enbiis rzö cüğdüanh il edielkte adrkiesd ieldiieply meckeonğuis uhnadsabs iadrsee ğrliremned yapAadra.oy l asnö zctüakn ımylaapmmaga eyrıe ktirkmaedyaerc evke kullladnızığaım anyleabnriida ran laatemfd iylemcekeakd yaary kgıunl ­ lanaıdllıı.mMr ateatmeilkbs isrou rs ora'rmse'anm kek, a dyaagryı ndır? İdecaelvo alpm adsama,e mh avunzuuönr neklieçnnk imoelvsaeiuy y ­ gunb iyrod lün yçaa pınidtnaenkirea tğ( ıW orWliddW ee b)t aırdnaafn sunukltdmaıavreb urakdoalna yalrtıarıkşıllaa Bbuiö lnzisüröy .a zdığım gün,2 9A ğus1t99o8sd 'e,e reintnhttıez lbıicra tyaartpmaı.m' aM e'm söczüüğndyeank lyaaşrımıkimy l onk ebza hsyeordudi;ali mbau k omik ix denebiklaedycaüerkk sb eirkra kavmead çıı çkeçlşakii s.ı tlatlmaarvlea Farnsımzecmase ö zcükğaüşrymılşıet.S ııaftb içoilmai'n mm eeitki's e 5402k esza yılıByuorr adkuag.mö öızn üanlea grünackye,enl is özcükleri veymao diafd aelebzraıilna kraşırınlıdaı şmSt.pı idrnoo cr(t kaumoyuy a­ rant)1a 41k2ed zu,m nbgdi ow(na şbıarlsıei ştti3r09m5de,ok c)u drama (yabreıls gedelr am2a8)4s 8so,y obi6y6o7la9of,jte iet so 1ir74 i2,k asoun eşi2ğ67i3ö ,z ei2n 6t5z0i,pg paet(reefr mugaçeri d1i57)2s ,ut dm uffin (etkielrekye7ik7c)6pi ,o t s-pyıaaslc5ı7l7gıen,ki şleftneiolt5mi1ipş5 , ekstaapsny3 o0k7e kzul nlaılım5.ı0 ş4tk2e gze çmeenme tbiak hsinin yüzddeo skasnöıcz üğküönek nidneenğ miemiiki ş btud uruOmx ford İgnilSizözclüe'ğ nüükrntri eiunyem aktSauysdBaaılnc.m k oer'buenl irt­ tigğiiOb xif oİrndg iSlöilzzücğaeür tşıutk a niıçmmeıer tkdeir: mem-eG eneotliymkaa yno lalnaö,rzd eltlaikklylieot l uaykltaa­ nldı ğıd üşünküülleötnğü err.li e İnetrnteeyt aptdıağhıiaml beirarir aşytlıgarçe,me yanı1 l.2 0g0ö0n ­ deiar l'atan.l meeitmcasd'bl iıfr or umual ıamşB.taş akb içroşke nyy ia­ nındam iççmeiakv arlideelb eusr ei dte aylemra kThtaeNy edwıM :e me (eYnMiem )M,e meC,on utemre-m(eM eTme,r sM em)M,e miectAs : SyesmtsM eatboigoy(l MemiekBt:i Mre tabiySoielsmo)tijM,ie mes, anGdri nngIi dniPoerts( sM emvleeS rıı rtAahnm kaB asınMe)m,e ,s MetameamnePdsol it(iMcesem rMl,e atmemvleeP orl kia,tC) iryoni,c s reiloiangnsmd e mesa nıd(l oCndurimmadi i,bn vilelme erm le,Sr le)fısh M eme sa ntdh eeov liuotonfc ooper(aBnteciMioelnm lveeir ş lbiiiğnrin evmriiv)eR unngd ionwtnh Mee m(eM emdeo ğkroşura eknM)e.m iekt haknkdıaay sraıy fdaavl aarrMd ıerme:t i(cMse me,Mt eimk)e(sM em­ le,Thr e)C M emieNcte x(uCsM emetBiağkı M)e,m teeh orsii ossn tt he Web( Wedbe'Mki e mk uram)cM,ıe lmaoerft ı hwee e(kHa fntıamne mi), MemCee nrat(lM eMme kre)zA,ir ktas'Mu emWeo rkhso(pA kratu'un MemÇ alıaşlm)aS,ro ımpeo ienratsn ads ohritnr dtouicottnom emiects (Baziışr aeetd icvieml eemrie ğtkesı ab igrii rşM)e,m etIidnces(x M e­ metiinkd iev)keM s emGea rdneinPga g(eM eBmah çSeya afsHıa)tt.a (snaırşıamyk oal )kl,eu n'dGiüa nhlvaeSr ve aplliasrvt'ee rnsib,ila aeşz izi X MEM MAKNİESİ ('modçğeaırbnne ldkiee ne tkmiemleit mİükeh ndoilsaikr'ua atkns an AziCzh ralDeasr iwno)l a'niVü rsKi lsieasıdin'dy ean biid ri bnie vl ar. 'SDta.w kiisnm'i gnetiçinnğig i ördüğüemdndieeşyykesa epd ıı.lm SusBaalncm koreki'tubanık ,en diltearamimnemine mk onusau­na damvıefş ra klaıç ıliayroiadl nad nği eirkik şiinkiitanp lnadraRınih;ca rd Berd'ineZiinh nViinr üYseünM:ei m B ilimi( 'rVuiosft hMei nThde: New Sicenocfe Mtehmee v'eA) a rnoL ycnh'Diüşünnc eS lgaınİın:a nç TpolumNdasıaYl a yıl(ı'rTh'godhuaCtno natigoHno:w beileSfpe rads throSuocgihye 'öt)n cgele meekd.tHi erpsiönndeeimn,ssl ieiçfnkle seecfi DaniDeeln nmeetmfi, kr iunyair iaırnvrıeb ş ufit k,ri ikbiü ykiütka nbdıa, BiliAnçcıiknl (a'mCsaocsniıo uEsxpnleasisvn eeD da'r)w iTneh'liink eli Fikri'nd(e' aDrnw'iDsa gnreoIuds'e g)ale,ii rşdtizhğiiikn ur amıtneımne l taoşlıa yraapkı rlmaıınşrdt.ı Memlenre lslibeoruy ncdai koelya sreaaykh aetd earm;as l aıgnb ir haasklttıavkiri üsglieybrai t oaalyr adkad olaarşİ.ıne rtnrleütz enrdie 'meimke''td,o cu'dv reay'masa tuuffidnmg'i bsiö zcrüikynla eynglıığını ölrçkneey,a pmçayaalıı ığmşıtazsn ldıbaü yük oraenpdimadi eyyoa­tay ljoi.dO ikurlç ocukalraadrsaııkg nie çici hmaotsdıaarlylııöıa rrr n ekler sğalama.kD toaukdzyı aırşmgae lidmidbğeba amb ankaa gkıatt iayarak biorr igÇaimynile kneiiyaspim öağyerıt miiB.şu t, aaşraaaml airçeıen r aysreıir lergdeeçenmr eedyka ngae lseunen mirb iyjoilndokkiiant dee ğer bimra reiitfdyii:kg iö vdbeiklrai t aarmaknpa,ır loıal abni r dçoelraçpe,­ vebliirr se ivmes onuynedlnakli enkiennd idsenii,z lyeaırkşyeıa r e dna aznıdaknü vyeatıkeşb ıiyrre lnkl,dei erbiianrm bavrehl eabr ii drneg eniş dörkötş es eryeenl koelnaiinkd iü gzü verttaemyalmel baiynrea elnlnk i. Hiakyenainfinakr iş udOukru:dl önad üüğmdbee,ci meiar rkaaşdlmaar ı dab ulaşvteıkı rzdaırnnmıy ğaılymıhaı zınyeelrdae yasyneeı p imdioey­ ljoizka madni limbiüntüdoneku lyaaı yl.Ed pıidienmbianaş o kkullara da rsaıysçııapçro raclıbğiıilnoymır u(mb aşlnaonkgtoıalçsa oınk ubli r şeiklmdeem h avuuznusnıs ğu laartııınlışamH)t i.oç l mzasab liiyokriu m bab2am5y ıölnc ea yonkıu lndeeared ysee paiydnsıeaı msriı Çnidynae l­ keniyiasmpiay ık apımışÖ.tn ciev rkiü,os kulbuşanh emeşstiiar rnadfıan