55557777 kkkrrraaajjjooowwwaaa wwwyyyssstttaaawwwaaa pppsssóóówww rrraaasssooowwwyyyccchhh (((cccwwwccc))) GGG OOO LLL AAA TTT AAA KKK m 555---777...111222...222000111444 rrr... u n a m o R m u or F SSSWWWIIIEEEBBBOOODDDZZZIIICCCEEE IS L B U A B WWWiiięęęccceeejjj nnnaaa wwwwwwwww...zzzkkkwwwppp---wwwaaalllbbbrrrzzzyyyccchhh...ppplll ORGANIZATOR: ZWIĄZEK KYNOLOGICZNY W POLSCE ODDZIAŁ W WAŁBRZYCHU 58-300 Wałbrzych, ul. Pługa 7 tel.: 74 842 39 96, 74 842 67 38 e-mail: [email protected] www.zkwp-walbrzych.pl Związek Kynologiczny w Polsce Oddział w Wałbrzychu ul. A. Pługa 7/2, 58-300 Wałbrzych NIP: 526-000-54-80 tel/faks. 74 842-39-96 e-mail: [email protected] www.zkwp-walbrzych.pl 57 Krajowa Wystawa Psów Rasowych (CWC) ŚWIEBODZICE 5-7 grudnia 2014 r. pod patronatem BURMISTRZA MIASTA ŚWIEBODZICE Teren wystawy Hala Widowiskowo-Sportowa OSIR, Świebodzice, ul. Mieszka Starego 6 Plan wystawy WEJŚCIE /entrance SEKRETARIAT I I I C W A V I L I A I I H C I V W V WC Ring VII ON Legenda: sobota Punkt medyczny DZIEDZINIEC Punkt weterynaryjny 2 Szanowni Państwo ... 3 Świebodzice ŚWIEBODZICE POŁOŻENIE Świebodzice to ponad 20 - tysięczne miasto położone w południowej części Dolnego Śląska, trzydzieści kilometrów od granicy Polski z Republiką Czeską. Pod względem geograficznym miasto usytuowane jest w pasie Obniżenia Podsudeckiego, na pograniczu Przedgórza Sudeckiego i Sudetów Środkowych. Południowa część miasta wchodzi w skład górskiego obszaru Podgórza Wałbrzyskiego, którego fragment sąsiadujący bezpośrednio z miastem w najnowszych mapach i opracowaniach określany jest mianem Pogórza Świebodzickiego. Krańce północne i północno – wschodnie to już płaskie tereny Równiny Świdnickiej, stanowiącej część Przedgórza Sudeckiego. Miasto leży na średniej wysokości 260*330 m n.p.m. W granicach miasta znajduje się część Książańskiego Parku Krajobrazowego. Na jego obszarze zlokalizowane są liczne zabytki i atrakcje turystyczne, w tym największy zamek na Śląsku – zamen Książ. W odległości kilku kilometrów od miasta usytuowane jest słynne uzdrowisko Szczawno – Zdrój oraz Palmiarnia w Lubachowie – niegdyś odrębnej wsi, historycznie związanej ze Świebodzicami, a dzisiaj stanowiącej jedną z dzielnic Wałbrzycha. RYS HISTORYCZNY Ślady pobytu człowieka na terenie miasta sięgają czasów prehistorycznych. Świadczyć mogą o tym znaleziska archeologiczne pochodzące prawdopodobnie ze środkowego okresu epoki kamienia, tzw. mezolitu ( 8000-4500 lat p.n.e.). W przeszłości archeolodzy znajdowali na obszarze miasta i w jego okolicach zabytki z późniejszych epok pradziejowych (m.in. neolityczne toporki i siekierki kamienne, urny na cmentarzysku ciałopalnym kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza, monetę rzymską i itp.). Początki osadownictwa średniowiecznego w okolicach dzisiejszego miasta sięgają prawdopodobnie IX w. Na ten okres datowane są sąsiadujące z granicami Świebodzic dwa słowiańskie grodziska – w Starym Książu i Nowym 4 Świebodzice Jaworowie. Źródła pisane świadcząceo zasiedleniu naszego regionu są natomiast nieco młodsze. Za najstarszy z nich uchodzi dokument z 03 r., w którym biskup wrocławski Cyprian potwierdza dla klasztoru Joanitów ze Strzegomia dziesięciny ze wsi Ciernie, obecnej dzielnicy Świebodzic. Z treści tego dokumentu wynika, że Ciernie istniały już około 1150 r. Z różnych dziesięcioleci XIII w. pochodzi szereg innych wzmianek, potwierdzających obecność leżących nad rzeką Pełcznicą miejscowości – Pełcznicy , Cierni i Świebodzic. Żadna z nich przez długi okres nie miała jednak statusu miasta. Takiego statusu doczekały się w 2 połowie XIII w. tylko Świebodzice. W 1279 roku książę wrocławski Henryk Probus nadał Świebodzicom ważny przywilej. Oznajmił on, że „Henryk książę Śląska i Pan Wrocławia zezwala swoim mieszczanom ze Świebodzic [w dokumencie Fryburg], aby swoje pastwiska położone daleko od miasta przeznaczyli na ogrody chmielowe”. Dokument ten, w którym występują pojęcia „miasto” i „mieszczanie” jest niezbitym dowodem, że Świebodzice były już w 1279 r. miastem, które prawa miejskie uzyskało zapewne kilka lat wcześniej. Ze względu na fakt, że akt lokacyjny nie zachował się do naszych czasów, przyjęło się – tak w historiografii niemieckiej, jak i polskiej - traktować rok 1279 jako pierwszy rok funkcjonowania na mapie średniowiecznego Śląska nowego miasta, czyli Świebodzic. W średniowieczu miasto przeżywało liczne wzloty i upadki. Na pewien okres utraciło nawet prawa miejskie. Wydarzyło się to w 310 r., jednak szybko – bo już a 1337 r. - prawa te zostały odzyskane, przy okazji książę Bolko II Świdnicki nadał miastu szereg nowych przywilejów, znacznie podnoszących rangę miasta. W XV w. miasto nadal cieszyło się opieką władców, którymi byli już królowie czescy. W 1492 roku Władysław Jagiellończyk przyznał miastu przywilej zezwalający miastu na organizowanie w dniu św. Mateusza tzw. „ciepłych jarmarków”. Następnym przywilejem z 1510 roku król ten zezwolił mieszkańcom miasta organizować targi tygodniowe i targi końskie. Rok wcześniej w 1509 r. król Władysław odsprzedał zamek Książ i dobra książańskie (wraz ze Świebodzicami) Konradowi (Kunzowi) Hobergowi, protoplaście rodu Hochbergów, do których należały one aż do 1830 roku, faktycznie – do II wojny światowej. Dogodne położenia miasta w Środku rolniczego kręgu wsi oraz możliwości organizowania targów i jarmarków stwarzały sprzyjające warunki dla naszego rozwoju rzemiosła i handlu. Taka sytuacja trwała aż do wybuchu wojny 30 – letniej ( 1618-1648). Oprócz zniszczeń spowodowanych działaniami wojennymi, przemarszem wojsk oraz strat materialnych związanych z obowiązkiem wyżywienia kwaterujących w mieście oddziałów. Świebodzice doznały również poważnych strat biologicznych. W czasie groźniej zarazy, zapoczątkowanej w 1624 roku, w Świebodzicach i Cierniach w sumie zmarło ponad 2100 osób. W 1722 r. hrabia Konrad Maksymilian Hochberg nadał miastu pełną władzę rozstrzygania w sprawach straceń. Stopniowo też normowały się stosunki między katolikami a protestantami. Dalsze pomyślane perspektywy rozwoju Świebodzic przerwały długotrwałe wojny śląskie, trwające z przerwami w latach 1740-1763. Wojny śląskie siały w mieście poważne spustoszenie, ponieważ leżało ono na drodze przemarszu wojsk pruskich, austriackich i ich sprzymierzeńców. Już w 1774 roku miasto nawiedził potężny pożar, który w przeciągu kilku godzin strawił niemal całą jego zabudowę. Wybuchł on 26 lipca 1774 roku, w domu zmarłego lekarza Jana Krystyna Lindera. Od przewróconej świecy zajęły się pobliskie przedmioty (trzeba tu zaznaczyć, że w niektórych źródłach podawane są inne przyczyny wybuchu tego pożaru). Ogień szybko wydostał się na zewnątrz budynku. Wietrzna pogoda, zwarta zabudowa i drewniane konstrukcje domów 5 Świebodzice sprzyjały szalejącemu żywiołowi. Mieszkańcy z trudem ratowali się ucieczką z płonących domów. Obok wszystkich budynków użyteczności publicznej pożar strawił 309 domów mieszkalnych. W samym mieście ocalało tylko kilka budynków, a na przedmieściach 54. Spalone miasto trzeba było odbudować od podstaw. Pomocy finansowej udzielił m.in. właściciel Książa – Jan Henryk V Hochberg, władze miejskie, a także mieszkańcy okolicznych miejscowości. Wśród wspierających finansowo miasto w tych tragicznych chwilach wymieniany jest też król pruski Fryderyk II Wielki, jednak była to dość specyficzna forma pomocy finansowej, gdyż król po prostu zrezygnował z obciążania mieszkańców miasta przez jakiś czas podatkami. Odbudowa miasta przebiegała szybko i sprawnie. Wtedy właśnie zaczęły powstawać, będące dziś symbolem miasta, klasycystyczne budowle – ratusz i kościół św. Piotra i Pawła. W 1780 roku wytyczono przez Świebodzice „Drogę Węglową” z Wałbrzycha do Malczyc. Istniało również jej odgałęzienie do Wrocławia. Obie drogi swoją funkcją przypominały współczesne autostrady i były wytyczone w celu umożliwienia dostarczenia wałbrzyskiego węgla do portów odrzańskich. Za czasów swojej świetności wyłożona granitem drogą przemierzało, tylko w kierunku do Malczyc, do 10 000 wozów z węglem rocznie. Do dziś możemy na odcinku od świebodzickich Cierni do Żarowa zobaczyć jej fragment w formie bardzo szerokiej drogi polnej z resztkami gospody, która popadła w ruinę wraz z otwarciem kolei. W XIX wieku miasto zaczyna żyć nowym życiem, szczególnie gdy Fryderyk Kramsta założył w Świebodzicach w 1809 roku fabrykę Lnu i Płótna. Zatrudniono w niej 1300 tkaczy. W 1827 roku spółka akcyjna „Kramstai Synowie” wybudowała nowy zakład, a w 1835 roku wielką przędzalnię mechaniczną o 3800 wrzecionach. Oprócz przemysłu tkackiego w XIX w Świebodzicach rozwinęła się także na szeroką skalę produkcja fabryczna zegarów. Pierwszą fabrykę uruchomił w mieście Gustav Becker. Jak wynika ze sprawozdania Izby Handlowej w Świdnicy w Świebodzicach w latach siedemdziesiątych XIX wieku było już pięć fabryk zatrudniających 1040 pracowników. Poza przemysłem fabrycznym w mieście rozwijała się nadal tradycyjna produkcja rzemieślnicza (garbarstwo, rymarstwo, stolarstwo). Duże znaczenie dla rozwoju miasta miało wybudowanie linii kolejowej łączącej Świebodzice z Wrocławiem. Idea jej zbudowania zrodziła się już a 1830 roku wśród kupców wrocławskich. Ostatecznie dzięki finansowemu poparciu Królewskiego Instytutu Handlu Morskiego i powołaniu do życia 2 czerwca 1841 roku Towarzystwa Kolei Wrocławsko - Świdnicko - Świebodzickiej przystąpiono do pracy, w wyniku której już 28 października 1834 roku nastąpiło uroczyste otwarcie drugiej na Śląsku i zarazem pierwszej w kierunku Sudetów linii kolejowej łączącej Wrocław ze Świebodzicami. Specyficzną „pamiątką” po tej linii jest nazwa obsługującego ją Dworca Świebodzkiego we Wrocławiu. W 1853 roku przedłużono linię kolejową do Wałbrzycha. Od tego czasu ranga Świebodzic na Dolnym Ślasku wzrosła jeszcze bardziej i to nie tylko pod względem gospodarczym. Przez Świebodzice liczne rzesze kuracjuszy podążały do takich uzdrowisk jak Szczawno, Stary Zdrój i Cieplice. Także dziewiętnastowieczni turyści zatrzymywali się na świebodzickim dworcu, by stąd wyruszać na górskie wycieczki. Wśród nich byli też ludzie zasłużeniu dla kultury niemieckiej i polskiej (prawdopodobnie przy okazji pobytu we Wrocławiu wybrał się koleją do Świebodzic i stąd do Książa sam Juliusz Słowacki). W czasie II wojny światowej prawie cały przemysł Świebodzic przestawiony został na wojenne potrzeby III Rzesz. W mieście znajdowała się także filia obozu koncentracyjnego Gross - Rosen oraz kilka mniejszych podobozów. Więźniowie ze Świebodzic uczestniczyli między innymi w budowie obiektu „Riese” („Olbrzym”), wykuwanego w skałach Gór Sowich i pod 6 Świebodzice sąsiadującym ze Świebodzicami zamkiem Książ. Do najważniejszych wydarzeń powojennej historii Świebodzic możemy zaliczyć przyłączenie do miasta dwóch przylegających do miasta wsi (Pełcznicy i Cierni) oraz pierwsze demokratyczne wybory władz samorządowych w 1990 roku. Nie można także nie odnotować faktu wystąpienia w roku 1997 i 2002 katastrofalnych powodzi, które spustoszyły dzielnice Ciernie i Pełcznicę. Rok 2009 został ogłoszony rokiem jubileuszowym, związanym z obchodami 730 – lecia nadania Świebodzicom praw miejskich. ZABYTKI 1. Kościół św. Mikołaja w Świebodzicach 2. Kościół św. Piotra i Pawła w Świebodzicach 3. Kościół św. Franciszka w Świebodzicach 4. Kościół św. Anny w Pełcznicy 5. Ratusz 6. Mury obronne 7. Pozostałe obiekty godne zobaczenia na terenie Świebodzic: - ciąg budynków secesyjnych przy ul. Kolejowej - barokowy budynek plebani przy Kościele św. Mikołaja - budynek plebanii przy kościele św. Piotra i Pawła - budynek szkoły nr 3 przy ul. Świdnickiej - budynek poczty - Pałac rodziny Seidlów - ruiny Pałacu Wdów w Cierniach - Brama Książańska - Dworce kolejowe - zabytkowe grobowce na cmentarzu przy ul. Wałbrzyskiej - zabytkowy budynek kościółka Baptystów w Pełcznicy - Kamienne krzyże pojednania ( tzw. krzyże pokutne) 7 Organizatorzy wystawy 8