Iniúchadh ar an dTionchar a Imríonn Club Gaeilge i Meánscoil Lán-Bhéarla ar Inspreagadh Daltaí i Leith Fhoghlaim na Gaeilge Tammy Ní Laoire B.A., A.D.C.F., P.G.D.E. Tá an tráchtas seo á chur faoi bhráid Ollscoil na hÉireann, Gaillimh, d’fhonn cuid de na coinníollacha a bhaineann le bronnadh an M.A. i dTeagasc Teangacha (An Ghaeilge) a chomhlíonadh. Lúnasa 2013 Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge, Ollscoil na hÉireann, Gaillimh An Roinn Oideachais, Ollscoil na hÉireann, Gaillimh Roinn na Gaeilge, Ollscoil na hÉireann, Gaillimh Ceann na Roinne: An Dr. Dorothy Ní Uigín Stiúrthóir an Tráchtais: An Dr. Dorothy Ní Uigín 1 DEARBHÚ Dearbhaím leis seo, gurb é mo shaothar féin go hiomlán atá san ábhar atáim ag soláthar le haghaidh measúnachta mar chuid den chlár staidéir don Chéim Mháistreachta i dTeagasc Teangacha (An Ghaeilge), agus nár tógadh aon chuid de as saothar aon duine eile ach amháin sa chás agus sa mhéid atá luaite agus aitheanta i dtéacs mo shaothair. Scoil: Acadamh na hOllscolaíochta, OÉG. Ainm an Iarrthóra: Tammy Ní Laoire Uimhir I.D.: 91144302 Stiúrthóir: An Dr. Dorothy Ní Uigín Sínithe: Tammy Ní Laoire Dáta: Lúnasa 2013 2 ACHOIMRE Baineann an tráchtas seo le hiniúchadh a dhéanamh ar an dtionchar a imríonn Club Gaeilge i meánscoil lán-Bhéarla ar leibhéal inspreagtha agus ar leibhéal bhraistint féiniúlachta na ndaltaí i leith na Gaeilge. Glactar leis go bhfuil ‘tionchar níos láidre ná riamh ag córas scrúdaithe agus ag córas na bpointí ar mhúinteoirí agus ar a dtiteann amach sa seomra ranga’ (Ó Laoire, 2006:4). Mar sin, ba é príomhaidhm an staidéir seo ná le fáil amach an ardódh a leithéid de ghníomhaíocht sheach-churaclaim dearcadh na ndaltaí i leith na Gaeilge a aistriú ó ábhar scoile amháin go teanga bheo ábharthach agus fiúntach dóibh taobh amuigh den seomra ranga. Theastaigh ón taighdeoir, chomh maith, deiseanna treisithe Gaeilge a chur ar fáil do na daltaí i dtimpeallacht níos nádúrtha ná an gnáthsheomra ranga chun ‘féinmheas agus féinmhuinín na bhfoghlaimeoirí’ chomh maith le ‘meon dearfa i leith na teanga a chothú’, (Siollabas na Gaeilge, 1-3). Reáchtáladh an Club Gaeilge uair sa tseachtain thar thréimhse 45 nóiméad i rith am lóin. Bhí imeachtaí éagsúla idir lámha sa Chlub ó sheachtain go seachtain idir chluichí éagsúla, sheisiún bácála agus turas amach go dtí scoil Ghaeltachta i gcomhair chur i láthair drámaíochta, cheoil agus dhamhsa Ghaelaigh. Ag deireadh thréimhse an Chlub Ghaeilge lorgaíodh aiseolas ó na rannpháirtithe a ghlac páirt sa Chlub i gcaitheamh na bliana le ceistneoirí agus grúpa fócais. Tá fianaise sa taighde seo go mbaineann féidearthachtaí dearfacha le Club Gaeilge a bheith i scoil chun leibhéal inspreagtha na ndaltaí i leith fhoghlaim na Gaeilge a ardú. Is é tuairim an taighdeora go dtugann an Club Gaeilge deiseanna comhchaidrithe lánbhrí sa Ghaeilge do na foghlaimeoirí, le deiseanna cumarsáide réalaíocha agus nádúrtha a chothú trí imeachtaí siamsúla a chur ar fáil dóibh taobh amuigh den ghnáthrang Gaeilge. 3 BUÍOCHAS Ba mhaith liom buíochas ó chroí a ghabháil leis na daoine seo a leanas as an oiread cúnaimh, tacaíochta agus comhairle a thabhairt dom maidir leis an miontráchtas seo: Mo stiúrthóir, an Dr. Dorothy Ní Uigín, Riarthóir Theagasc na Gaeilge, as a cuid tacaíochta agus treoir ó thús deireadh an taighde seo. Marion Ní Shúilleabháin, a léigh an tráchtas dom. Míle buíochas! Na léachtóirí go léir ar an gcúrsa M.A. i dTeagasc Teangacha (An Ghaeilge), Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge. D’fhág sibh rian bhur saineolais greanta ionam sa tslí is go mbraithim i bhfad níos feasaí ar na tosca go léir a imríonn tionchar ar shealbhú na teanga. Na daltaí scoile go léir a bhí rannpháirteach sa taighde seo, agus a gcuid tuismitheoirí a thug cead dóibh páirt a ghlacadh ann. Murach a gcomhoibriú, ní fhéadfainn an tionscadal taighde seo a chur ar bun ná a thabhairt chun críche. Mo mhuintir agus mo chairde go léir a spreag i dtreo na líne críche mé leis an aistear dúshlánach seo le dhá bhliain anuas. Mo mhuirín iníon, Hannah. Murach tú ní bheadh an oiread de na deiseanna atá sa saol tapaithe agam. Is tusa faoi deara m’inspreagadh i ndul chun cinn sa saol a dhéanamh. Mo ghrá go deo thú. Mo ghrágheal, Michael, a bhíonn chomh foighneach, tuisceanach, spreagúil agus cabhrach liom, agus a léiríonn muinín ionam i gcónaí. Is leatsa mo chroí. Go raibh míle maith agaibh go léir! 4 BROLLACH I ndilchuimhne ar mo mhamó ionúin, Margaret (Peig) O’Leary, a d’imir tionchar ollmhór orm ar feadh mo shaoil agus a ghríosaigh mé i gcónaí faoi thábhacht an oideachais agus an ghrinn sa saol. 5 Clár Ábhair DEARBHÚ ......................................................................................................................................... 2 ACHOIMRE ....................................................................................................................................... 3 BUÍOCHAS ........................................................................................................................................ 4 BROLLACH ....................................................................................................................................... 5 Caibidil 1: An Réamhrá ...................................................................................................................... 9 1.0 Ábhar an tráchtais ................................................................................................................... 10 1.1 Cúlra ábhar spreagtha an taighde ............................................................................................ 10 1.2 Siollabas na Gaeilge agus dearcadh na ndaltaí meánscoile ina leith. ...................................... 11 1.3 Siollabas na Gaeilge agus dearcadh cáinteach ina leith .......................................................... 12 1.4 Riachtanas an taighde ............................................................................................................. 13 1.5 Na ceisteanna taighde ............................................................................................................. 14 1.6 Na modhanna taighde ............................................................................................................. 14 1.7 Cur síos ar leagan amach an Chlub Ghaeilge.......................................................................... 14 1.8 Leagan amach an tráchtais ...................................................................................................... 14 1.9 Achoimre ar chaibidil a haon .................................................................................................. 14 Caibidil 2: An Léirmheas Litríochta ................................................................................................. 15 2.0 Réamhrá .................................................................................................................................. 16 2.1 Inspreagadh ............................................................................................................................. 16 2.2 Inspreagadh intreach ............................................................................................................... 17 2.3 Inspreagadh eistreach .............................................................................................................. 17 2.4 Inspreagadh intreach v inspreagadh eistreach ......................................................................... 18 2.5 Tionchar an mhúinteora agus dinimic an ranga ar inspreagadh an fhoghlaimeora ................. 20 2.6 CLIL – Content and Language Integrated Learning/Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha ..................................................................................................................................... 21 2.7 Cluichí agus úsáid na gcluichí i bhfoghlaim teangacha .......................................................... 22 2.8 An curaclam ............................................................................................................................ 23 Caibidil 3: Na Modheolaíochtaí Taighde .......................................................................................... 24 3.0. Réamhrá ................................................................................................................................. 25 3.1 Na modhanna taighde ............................................................................................................. 26 3.2 Dialann mhachnamhach an taighdeora ................................................................................... 26 3.3 Ceistneoirí ............................................................................................................................... 27 3.4 An grúpa fócais ....................................................................................................................... 28 3.5 Eiticí ........................................................................................................................................ 29 3.6 Claontacht ............................................................................................................................... 30 Caibidil 4: Torthaí, Anailís agus Plé ................................................................................................. 31 6 4.0 An comhthéacs scoile ............................................................................................................. 32 4.0.1 Leagan amach an Chlub Ghaeilge ....................................................................................... 32 4.0.2 Fógraíocht don Chlub Gaeilge ............................................................................................. 33 4.0.3 CLIL – Seisiún bácála .......................................................................................................... 33 4.0.4 Cluichí ................................................................................................................................. 33 4.0.5 Turas an Chlub Ghaeilge go dtí an Ghaeltacht .................................................................... 33 4.1 An dialann mhachnamhach ..................................................................................................... 34 4.1.1 Comhoibriú foirne ................................................................................................................ 34 4.1.2 Cúrsaí tinrimh an Chlub Ghaeilge ....................................................................................... 35 4.1.3 Brú ama ................................................................................................................................ 36 4.1.4 Imeachtaí seach-churaclaim eile .......................................................................................... 36 4.1.5 Meascadh na ndaltaí as na bliainghrúpaí éagsúla ................................................................ 37 4.1.6 Spreagadh – Duaiseanna ...................................................................................................... 37 4.1.7 Dul chun cinn sa Ghaeilge ................................................................................................... 37 4.1.8 Cluichí – Feidhmeanna teanga á gcleachtadh ...................................................................... 38 4.1.9 Léitheoireacht ...................................................................................................................... 38 4.1.10 Turas an Chlub Ghaeilge go dtí an Ghaeltacht .................................................................. 39 4.2 An ceistneoir ........................................................................................................................... 39 4.2.1 Torthaí an cheistneora .......................................................................................................... 39 4.2.2 Ábhar machnaimh bunaithe ar thorthaí an cheistneora ........................................................ 44 4.3 An grúpa fócais ....................................................................................................................... 44 4.3.1 Roghnú na gceisteanna ........................................................................................................ 44 4.3.2 Roghnú na rannpháirtithe ..................................................................................................... 44 4.3.3 Soiléiriú na rannpháirtithe maidir le cuspóir agus leagan amach an ghrúpa fócais ............. 45 4.3.4 Cur chuige reáchtáil an ghrúpa fócais .................................................................................. 46 4.3.5 Ceisteanna don ghrúpa fócais .............................................................................................. 47 4.3.6 Ábhar machnaimh faoi reáchtáil an ghrúpa fócais mar uirlis taighde .................................. 52 4.3.7 Ábhar machnaimh bunaithe ar aiseolas an ghrúpa fócais .................................................... 53 Caibidil 5: Conclúid, Moltaí ............................................................................................................. 54 1.0 Réamhrá .................................................................................................................................. 55 2.0 Conclúid .................................................................................................................................. 55 3.0 Moltaí ...................................................................................................................................... 57 AGUISÍN .......................................................................................................................................... 60 AGUISÍN I .................................................................................................................................... 61 Litir eolais do bhord bainistíochta na scoile ................................................................................. 61 AGUISÍN II .................................................................................................................................. 62 7 Litir eolais faoi thuras an Chlub Ghaeilge go dtí an Ghaeltacht ................................................... 62 AGUISÍN III ................................................................................................................................. 63 Litir thoilithe don taighde ............................................................................................................. 63 AGUISÍN III (ar lean) ................................................................................................................... 64 AGUISÍN IV ................................................................................................................................. 65 An ceistneoir ................................................................................................................................. 65 AGUISÍN V .................................................................................................................................. 68 An ceistneoir – Na freagraí ........................................................................................................... 68 AGUISÍN VI ................................................................................................................................. 81 An Grúpa Fócais – Na Ceisteanna ................................................................................................ 81 AGUISÍN VII................................................................................................................................ 83 An dialann mhachnamhach ........................................................................................................... 83 AGUISÍN VIII .............................................................................................................................. 83 Dlúthdhiosca de thaifead an ghrúpa fócais ................................................................................... 83 AGUISÍN IX ................................................................................................................................. 84 Póstaeir don Chlub Gaeilge .......................................................................................................... 84 LEABHARLIOSTA ......................................................................................................................... 85 8 Caibidil 1: An Réamhrá 9 Caibidil 1: An Réamhrá 1.0 Ábhar an tráchtais Sa chaibidil seo míneofar an chúis ar roghnaigh an taighdeoir an t-ábhar taighde a bhí idir lámha aici, is é sin Club Gaeilge a bhunú i meánscoil. Bhíothas ag súil leis, dá mbainfí fiúntas agus torthaí dearfacha as an ábhar taighde, go bhféadfadh sé a bheith ina eiseamláir agus ina ábhar tacaíochta do scoileanna eile ar mhian leo an Ghaeilge a chur chun cinn i measc a gcuid daltaí féin. Pléifear na modhanna a roghnaíodh chun léargas a fháil ar spriocanna an taighde a bhaint amach chomh maith. 1.1 Cúlra ábhar spreagtha an taighde Reáchtáil an teangeolaí Lelia Murtagh, i gcomhar le hInstitiúid Teangeolaíochta Éireann, staidéar faoin leibhéal inspreagtha i leith fhoghlaim na Gaeilge a bhí ag daltaí Ardteiste ón mbliain acadúil 2000-2001. Ghlac 257 dalta, as scoileanna éagsúla i mBaile Átha Cliath agus as an gceantar máguaird páirt sa suirbhé, idir dhaltaí Ardteiste, Ardleibhéal agus Gnáthleibhéal Gaeilge as scoileanna lán-Bhéarla, chomh maith le daltaí Ardteiste Ardleibhéal Gaeilge as dhá Ghaelcholáiste ar leith. Bunaithe ar scála tomhais AMTB Gardner (1985b), a dhéanann tomhas ar leibhéal inspreagtha an fhoghlaimeora i bhfoghlaim na dara teanga, tharraing torthaí an tsuirbhé aird ar thrí thosca ach go háirithe a d’imir tionchar suntasach ar leibhéal inspreagtha agus ar ghnóthú spriocanna na ndaltaí. Is iad sin, tacaíocht tuismitheoirí, úsáid na teanga, agus deiseanna an Ghaeilge a labhairt taobh amuigh den timpeallacht scoile. Dá mhéad úsáide a bhain na daltaí as an nGaeilge taobh amuigh den scoil, beag beann ar an leibhéal teagaisc Gaeilge a bhí á fháil acu, ba ní ba bhfearr a d’éirigh leo sa teanga dá bharr, (Murtagh, 2009, 2006). Bíodh is go raibh an dearcadh ba dhearfaí i leith na Gaeilge ag na daltaí a bhí ag freastal ar na Gaelcholáistí (tumoideachas), léirigh torthaí an tsuirbhé, go raibh meon íseal spreagtha agus dearcadh diúltach ag go leor de na daltaí i dtaobh an chúrsa Ghaeilge i gcoitinne, agus i dtaobh fhoghlaim na Gaeilge, go mórmhór i measc na ndaltaí Gnáthleibhéil Ghaeilge, ‘The study also shows that in the experience of the majority of Leaving Certificate students attending ordinary schools (scoileanna lán-Bhéarla), there is little functional context for Irish outside of school.’ (Murtagh, 2006:56). Léirigh an staidéar sin an gá atá ann le réimse tacaíochtaí breise a chur ar fáil taobh istigh agus taobh amuigh den chóras scolaíochta d’fhoghlaimeoirí Gaeilge, chun comhthéacs níos ábhartha agus níos bríche a chur ar fáil dóibh; 10