Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD) Cilt 8, Sayı 1, Ocak 2018, Sayfa 281-294 Kırıkkale University Journal of Social Sciences (KUJSS) Volume 8, No 1, January 2018, Pages 281-294 GAZETEDE ÇOCUKLAR: HÜRRİYET, SABAH, SÖZCÜ VE POSTA ÖRNEKLERİ Cansu YILDIZ1 Öz Çocuğun medyadaki sunumu, içinde bulunduğu toplumda karşılaştığı durumlara ilişkin bilgi verirken aynı zamanda toplumun çocuğa bakış açısını da yansıtmakta- dır. Araştırmanın amacı Türkiye’de yayınlanan günlük basılı gazetelerdeki haber- lerde, çocukların ne kadar ve nasıl yer aldığının incelenmesidir. Araştırmada ince- lenmek üzere 19.09.2017-16.10.2017 tarihleri arasında Türkiye’de yayınlanmış dört gazete (Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Posta) seçilmiştir. Araştırma kapsamında incele- nen gazetelerin, Türkiye’de geçen olaylara konu olmuş çocuklara hangi sıklıkla yer verdikleri, en sık hangi yaş grubu çocuklarının gazete haberlerine konu oldukları ve çocukların gazete haberlerinde hangi konumlarda sunuldukları incelenmiştir. Araştırmada içerik analizi yöntemi kullanılmıştır ve tespit edilen haberler katego- riler haline getirilmiştir. Araştırma sonucunda çocuk içerikli haberlere en sık Posta gazetesinin yer verdiği bulunmuştur. Bulgular sonucunda, gazete haberlerine en sık 12-18 yaş arası çocukların konu olduğu tespit edilmiştir. Haberlere konu olan ço- cukların en çok ihmal ve istismar, ardından kaza mağduru olarak sunuldukları bu- lunmuştur. Araştırma sonucunda, gazetelerde çocuklar hakkında olumlu haberlerin yer aldığı ancak çocuğun olumsuz konumda yer aldığı haberlerin ağırlıkta olduğu ve çocukların çoğunlukla mağdur olarak sunuldukları tespit edilmiştir. Çocukların gazete haberlerinde sunuluş biçimleri eğitim ve gelişim bakış açısıyla tartışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Çocuklar, Haberler, Gazete, Medya Children in Newspapers: Hürriyet, Sabah, Sözcü and Posta Examples Abstract While the child’s presentation on the media gives information about the situations he / she is facing in his / her society, also reflects the point of view of society about child. The aim of the research is to examine the news about children in daily newspa- pers published in Turkey. Four newspapers (Hürriyet, Sabah, Sözcü, Posta) publis- hed in Turkey between 19.09.2017 and 16.10.2017 were selected for the study. Within the scope of the research, it was examined how frequently children are included in newspaper news, which age group children were most often subject to newspaper news and how children are presented in newspaper news. Content analysis method was used in the research and data were categorized. It was found that the Posta had the most news about children. It was found that newspaper reports were mostly about children between the ages of 12-18. It has been determined that children are mostly involved in news as victims of neglect and abuse, then victims of accident. As a result of the research, it was found that newspapers have positive news about children, but there are more news that children is in a negative position and the children are mostly presented as victims. The presentations of children in the news- papers discussed with perspective with education and development. Keywords: Children, News, Newspaper, Media 1 Arş. Gör., Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü, yildizcansu90@ gmail.com Giriş Günümüzde medya, günlük yaşamımızın her alanında yer almaktadır. Medya içerikleri, toplumdaki mevcut sosyal yapının devamını ya da değişimini sağlarken bir yandan da toplumu oluşturan bireylerin çeşitli olgu ve olaylara ilişkin algıları hakkında ipuçları sunar. Çeşitli toplumsal alanlar- da olduğu gibi medyada da gündemde olan çocukluk imgeleri, toplumda egemen ve yaygın olan çocuk modellerini yansıtır (İnal, 2015). Ayrıca medya, yer verdi- ği haberler ile topluma bir çocuk imgesi de sunmaktadır (Altuntaş ve Altınova, 2005). Başka bir açıdan bakıldığında ise haberlerde çocukların ne tür haberlere konu olduğu, çocuğun toplum içinde nelerle karşı karşıya kaldığına dair önemli ipuçları sunmaktadır. Çocukların haberlere konu olmak için, içinde yer aldıkları olayların haber de- ğeri taşıması gerekir. Bir olayın haber değeri taşıması zamanlılık, yakınlık, önem- lilik, sonuç ve insanın ilgisini çekmek olmak üzere beş başlık altında toplanmak- tadır. Çocuklar genellikle ilgi çekme başlığı nedeniyle haberlere konu olmaktadır (Yüksel Özmen, 2012). Ancak zaman zaman içeriğinde çocuk olan haberler ilgi çekici olması için kurgulanırken, çocuklar kurban pozisyonuna düşebilmektedir. Kahriman (2013), sıradan çocukların haber malzemesi olmadıklarını, haberle- re konu olan çocukların ise tiraj ya da reyting uğruna kurban edildiklerini ifade etmiştir. Çocuk imajları sık sık savaş, kıtlık ve soykırım vahşetini simgeleyerek, yetişkinlerde sempati ve insanlık duygusu uyandırmak için kullanılır (Carter ve Messenger Davies, 2005). Genel olarak bakıldığında yapılan araştırmalarda Türkiye’deki haberlerde çocuklara çok az yer verildiği ve çocukların daha çok suç ve şiddet mağduru, kaza, afet ve trajedi gibi olumsuz temalara konu oldukları ifade edilmiştir (Gencel Bek, 2011; Kuş, Karatekin, Öztürk ve Elvan, 2016). Çocuğun medyadaki temsili, alan yazında farklı bakış açıları altında birçok araştırmaya konu olmuştur. Sokak çocukları ve sokakta çalışan çocuklar ile ilgili yapılan haberlerin incelendiği bir araştırmada, sokaktakilerin en sık madde bağımlılığı ile tanımlandığı, yazıların sadece %24’ünde soruna çözüm bulunması gerektiği ifade edildiği, sokaktakile- rin hedef gösterilmemesi gerektiğinin ise yazıların sadece %0,6’sında belirtildiği bulunmuştur (Aker, Dündar ve Pekşen, 2007). Yüksel Özmen (2012) çocuk hakları bağlamında ana haber bültenlerinde çocuğun sunuluşunu incelemiştir. Araştırma sonucunda çocuğa zamansal olarak daha az yer verildiğinde sorunların görmez- den gelinip çocuğun yeterince temsil edilmediğini; çok yer verildiğinde de çocuk haklarının ihlal edildiğini ifade etmiştir. Çubukçu ve Dönmez (2014), gazetelere yansıyan okulda şiddet haberlerini incelemişler ve okulda yaşanan şiddetle ilgili haberlerin en çok Hürriyet gazetesinde, en az ise Cumhuriyet gazetesinde yayın- landığını tespit etmişlerdir. Ayrıca araştırmada olayların en çok ilköğretim ku- rumlarında ve öğrenci-öğretmen arasında yaşandığı sonucuna ulaşılmıştır. Ardıç 282 Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1 Gazetede Çocuklar: Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Posta Örnekleri Çobaner (2015) tarafından Suriyeli mülteci çocuklarla yapılan araştırmada, çocuk- ların yaşamlarını tehdit eden ihlallere, sağlık ve sosyal hizmetlere erişimlerinde yaşadıkları sorunlara haberlerde yeterince yer verilmediği ve çocukların olumsuz konular içinde mağdur olarak resmedildikleri görülmüştür. Altuntaş ve Altınova (2015), risk altındaki çocukların basındaki temsilleri hakkında yaptıkları araştır- ma sonucunda, çocukların en çok şiddet haberlerine konu olduklarını, ikinci ola- rak ise cinsel tacize maruz kalma ile ilgili haberlerde yer aldıklarını ifade etmiştir. Karaçam, Sağlık ve Öğüt (2015) gazetelerde yayınlanan bebek ölüm ve istismar haberlerini incelemiş ve haberlerin daha çok yeni doğan döneminde terk edilme, sağlık bakımı sırasında ve ani beklenmedik bebek ölümü ile ilgili olduğunu tespit etmişlerdir. Yapılan bir diğer çalışmada ise çocuklara ilişkin haberlerin oldukça sınırlı sayıda yer aldığı ve haberlerin %73’ünde çeşitli etik ihlallerin olduğu so- nucuna ulaşılmıştır (Fırat, 2016). Bu çalışmaların yanı sıra, gazetelerde yer alan madde bağımlısı çocuklara ilişkin haberlere (Özgür, Çifci, Ceyhan, Kocadaş ve Kılıç, 2011), suça karışan çocukların medyadaki temsiline (Narin, 2011), üstün ye- tenekli çocuklara ilişkin haberlere (Levent, 2013) ve çocuk cinayetleri haberlerinin sunumuna (Yegen, 2015) ilişkin araştırmalar da alan yazında yer almaktadır. Uluslar arası alan yazında da konuyla ilgili çalışmalar yer almaktadır. Kun- kel, Smith, Suding ve Biely (2002) tarafından gerçekleştirilen araştırmada üç ay boyunca, Amerika Birleşik Devletleri’nde en çok satılan 12 gazete ve 4 önde gelen ulusal televizyon kanalında yer alan çocuklara ilişkin haberler incelenmiştir. Ha- berler çocuk istismarı ve ihmali, çocuk bakımı, çocuk sağlık sigortası, genç yaşta hamilelik ve doğum ve çocuk suçluluğu olmak üzere beş kategoride incelenmiş- tir. Araştırma sonucunda medya araçlarının reyting ve tiraj kaygısı ile hareket ettikleri ifade edilmiştir. Özellikle çocuk ve gençlerin suça karıştıkları haberlerde, uzmanların olayları anlaması için gerekli temel bilgilerin -çocukların geçmiş ya- şantılarının- genellikle ihmal edildiği ve haberlerde yer verilmediği ortaya çıkmış- tır. Afrika’da bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olan Medya İzleme Projesi’nin koordinatörü olan Daya (2004) araştırmasında, Güney Afrika medyasında ço- cukların temsili ve çocuk haklarını incelemiştir. Araştırma sonucunda çocukla- rın haberlerde oldukça az temsil edildikleri ve temsil edildikleri durumlarda da mağdur olarak haberlerde yer aldıkları bulunmuştur. Ayrıca araştırmada, erkek ve kız çocukların haberlerde eşit olarak temsil edildikleri ancak temsillerin kalıp- laşmış cinsiyet rolleri ile çoğunlukla sınırlı ve olumsuz rollerde gösterildiği ifade edilmiştir. Geleceğin bireyleri bugünün çocuklarıdır. Bilinçli, evrensel değerlere önem veren, üretici, sorumluluk sahibi ve insana değer veren toplumlar yaratmak için çocukların toplum içinde niceliksel ve niteliksel olarak ne konumda olduklarının bilinmesi gerekmektedir. Ülkemizde, kanun koyucular, eğitimciler, sivil toplum kuruluşları ve çeşitli devlet organları çocuğun toplumdaki statüsü açısından bir- takım çalışmalarda bulunsa da, mevcut durum hala istenen düzeyde değildir. Bu Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1 283 Cansu YILDIZ noktada haberler, çocuğun toplumdaki konumu ve içinde bulunduğu toplumda- ki çocuk algısına dair önemli ipuçları sunmaktadır. Haberlerde çocuklara da yer verilmesi genel anlamda olumludur ancak çocuğun ne tür haberlerde yer aldığı ve verilen mesajın niteliği çok önemlidir. Araştırmanın amacı Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Posta gazetelerinde yer alan çocuğa ilişkin haberlerinin analiz edilmesi, en çok hangi yaş grubundan çocukların haberlerde yer aldığının belirlenmesi ve çocuğun dâhil olduğu haberlerde çocuğun hangi konumda sunulduğunun tespit edilmesidir. Yapılan araştırmalar genel olarak iletişim, çocuk suçluluğu, medya ve sağlık alanlarında yapılmıştır. Bu araştırmaya ise eğitim ve gelişim bakış açı- sıyla yaklaşılmış ve bulgular bu bağlamda tartışılmıştır. Yöntem Araştırma Deseni Araştırmanın amacı Türkiye’de geçen olaylara konu olmuş çocukların gazete haberlerinde hangi sıklıkla yer aldıkları ve çocukların yer aldığı gazete haberle- rinde çocukların nasıl sunulduklarının incelenmesidir. Bu amaç kapsamında be- timsel türde nitel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Gazetelerin günlük çıkan basılı sayıları edinilip, Türkiye’de geçen olaylarda yer alan çocukların özne ya da nesne konumunda olduğu haberler incelenmiştir. Araştırmada içerik analizi yön- temi kullanılmıştır. Büyüköztürk, Kılıç Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel (2012) içerik analizini, metin veya metinlerin içindeki belli kelime veya kavram- ların varlığının belirlenmesi amacıyla, dokümanın kurallara dayalı kodlamalar- la kategori haline getirildiği sistematik bir teknik olarak tanımlamışlardır. İçerik analizi tekniği, gazeteler üzerinde de kullanılabilir. Araştırmanın Çalışma Grubu Araştırmada incelenmek üzere 2017 yılının 19.09.2017-16.10.2017 tarihleri arasında Türkiye’de yayınlanmış, en yüksek baskı sayısına sahip 4 gazete (Hürri- yet, Sabah, Sözcü ve Posta) seçilmiştir. Gazetelere ilişkin baskı sayısı bilgileri her hafta internet üzerinden elde edilmiştir. Her bir gazeteden 28 sayı olmak üzere, toplam 112 gazete sayısı incelenmiştir. Gazete ekleri araştırmanın dışında tutul- muştur. Verilerin Analizi Araştırma kapsamında “Gazeteler, çocuk içerikli haberlere ne sıklıkla yer vermektedir?”, “En çok hangi yaş grubu çocukları gazete haberlerine konu ol- maktadır?” ve “Çocuklar yer aldıkları gazete haberlerinde hangi konumlarda sunulmuşlardır?” sorularına yanıt aranmıştır. Çalışma grubuna dâhil edilen ga- zeteler incelendikten sonra tespit edilen haberler kategoriler haline getirilmiştir. 284 Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1 Gazetede Çocuklar: Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Posta Örnekleri “Cinayet kurbanı, ihmal ve istismar mağduru, kaza mağduru, öğrenci, magazin unsuru, mülteci, sosyal sorumluluk hedefi, suça karışan çocuk, terör mağduru, diğer” olmak üzere, çocukların gazete haberlerindeki sunumları toplam 10 kate- gori altında ele alınmıştır. Çocuklar haberin içeriğinde birden fazla konumdaysa (hem mülteci hem ihmal ve istismar mağduru vb.), ilgili tüm kategorilerde yer almıştır. İncelenen haberlerin yaş gruplarına göre dağılımı, 0-5 yaş okul öncesi dönem, 6-12 yaş okul dönemi, 12-18 yaş arası ergenlik dönemi olmak üzere, söz konusu yaş grupları altında incelenmiştir. Haber içerisinde tüm yaş gruplarından çocuklar yer alıyorsa haber 0-18 yaş kategorisine dâhil edilmiştir. Bulgular Araştırmanın bu kısmında amaca ilişkin elde edilen bulgular tablo halinde yer almaktadır. Tablo 1. Çalışma grubuna dâhil edilen gazetelerin haftalık baskı sayıları Tarih Aralığı Gazeteler Baskı Sayıları Hürriyet 315150 Sabah 302241 18.09.2017-24.09.2017 Sözcü 278851 Posta 253776 Hürriyet 316984 Sabah 301796 25.09.2017-01.10.2017 Sözcü 279063 Posta 258366 Hürriyet 314587 Sabah 301252 02.10.2017-08.10.2017 Sözcü 273853 Posta 255384 Hürriyet 312808 Sabah 301508 09.10.2017-15.10.2017 Sözcü 272448 Posta 256606 İnternet kaynaklarından alınan bilgilere göre Türkiye’de 18 Eylül 2017 ve 15 Ekim 2017 tarihleri arasında en yüksek baskı sayısına sahip gazeteler sırasıyla Hür- riyet, Sabah, Sözcü ve Posta olarak belirlenmiştir (http://www.gazetetirajlari.com). Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1 285 Cansu YILDIZ Tablo 2. Gazetelerdeki çocuk içerikli haberlerin haftalara ve yaş gruplarına göre dağılımı Haftalar Gazeteler Haber Sayısı Yaş Grubu (n) 0-5 6-11 12-18 0-18 (n) (n) (n) (n) 19.09.2017- Hürriyet 23 6 9 4 4 25.09.2017 Sabah 21 11 4 4 2 Sözcü 30 8 9 9 4 Posta 36 15 10 8 3 26.09.2017- Hürriyet 27 2 8 13 4 02.10.2017 Sabah 25 8 4 9 4 Sözcü 37 7 9 17 4 Posta 34 8 12 13 1 03.10.2017- Hürriyet 23 7 6 8 2 09.10.2017 Sabah 27 6 6 13 2 Sözcü 29 6 7 13 3 Posta 39 14 11 10 4 10.10.2017- Hürriyet 19 3 1 12 3 16.10.2017 Sabah 14 5 0 7 2 Sözcü 20 5 0 14 1 Posta 32 17 0 13 2 Toplam 436 128 96 167 45 Tablo 2 incelendiğinde 19.09.2017-16.10.2017 tarihleri arasında Türkiye’de ya- yınlanmış dört gazetede (Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Posta) toplam 436 adet çocuk içerikli haber yer aldığı görülmektedir. Çocuk içerikli haberlerin %29,4’ü 0-5 yaş grubunu; %22’si 6-11 yaş grubunu; %38,3’ü 12-18 grubunu konu alan haberler iken, haberlerin %10,3’ünün ise tüm yaş gruplarından çocukları konu aldığı tes- pit edilmiştir. En çok 12-18 yaş grubu içerisindeki çocukların gazete haberlerine konu olduğu bulunmuştur. Çocuk içerikli haberlere en sık yer veren gazeteler sırasıyla, Posta (n= 141), Sözcü (n=116), Hürriyet (n=92) ve Sabah (n=87) olarak belirlenmiştir. 286 Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1 Gazetede Çocuklar: Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Posta Örnekleri Tablo 3. Çocuk içerikli haberlerin kategorilere göre dağılımı Kategoriler n % Cinayet kurbanı 48 11 Öğrenci 44 10,1 İhmal ve istismar mağduru 82 18,8 Kaza mağduru 70 16,1 Magazin unsuru 45 10,3 Mülteci 15 3,4 Sosyal sorumluluk hedefi 22 5,1 Suça karışan çocuk 32 7,3 Terör mağduru 25 5,7 Diğer (sağlık mağduru, kayıp, sporcu vb.) 53 12,2 Toplam 436 100 Tablo 3’te, araştırma sonucunda çocuk içerikli haberler incelendiğinde 10 kategorinin ortaya çıktığı görülmektedir. İncelenen tarih aralığında, araştırma- ya dâhil edilen gazetelerde çocukların en çok ihmal ve istismar mağduru (n=82), ardından kaza mağduru (n=70), diğer kategorisi (n=53) cinayet kurbanı (n=48), magazin unsuru (n=45), öğrenci (n=44), suça karışan çocuk (n=32), terör mağdu- ru (n=25), sosyal sorumluluk hedefi (n=22) ve mülteci (n=15) olarak sunuldukları görülmüştür. Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1 287 Cansu YILDIZ Tablo 4. Çocuk içerikli haberlerin kategorilerine göre gazetelerdeki dağılımları Cinayet İhmal ve İstis- Kaza Magazin Öğrenci Gazete Kurbanı mar Mağduru Mağduru Unsuru n % n % n % n % n % Hürriyet 14 29,2 10 22,7 29 35,4 12 17,1 1 2,2 Sabah 13 27,1 6 13,6 11 13,4 17 24,3 0 0 Sözcü 11 22,9 16 36,4 19 23,2 24 34,3 0 0 Posta 10 20,8 12 27,3 23 28 17 24,3 44 97,8 Toplam 48 100 44 100 82 100 70 100 45 100 Diğer (kayıp, Sosyal So- Suça Karışan Terör Mülteci sağlık mağdu- rum. Hedefi Çocuk Mağduru ru, sporcu vb.) n % n % n % n % n % Hürriyet 5 33,3 5 22,7 8 25 3 12 9 17 Sabah 4 26,7 8 36,4 10 31,2 7 28 14 26,4 Sözcü 3 20 3 13,6 7 21,9 8 32 22 41,5 Posta 3 20 6 27,3 7 21,9 7 28 8 15,1 Toplam 15 100 22 100 32 100 25 100 53 100 Araştırmada incelenen tarih aralığında gazeteler karşılaştırıldığında, çocuk- ların cinayet kurbanı, ihmal ve istismar mağduru ve mülteci olarak sunulduğu haberlere en çok yer veren gazetenin Hürriyet olduğu tespit edilmiştir. Çocukla- rın öğrenci, kaza mağduru, terör mağduru olarak ve diğer kategorilerde sunul- duğu haberlerin en çok Sözcü gazetesinde yer aldığı bulunmuştur. Araştırmanın bulgularına bakıldığında, Posta çocuk içerikli magazin haberlerine en çok yer ve- ren gazete olarak tespit edilirken; çocuk içerikli sosyal sorumluluk haberlerine ve suça karışan çocuk haberlerine en çok yer veren gazete ise Sabah gazetesi olarak tespit edilmiştir. Sonuç, Tartışma ve Öneriler Sağlıklı toplumlar yaratmak için, bugünün çocuklarının toplum içinde nice- liksel ve niteliksel anlamda ne konumda olduğunun bilinmesi gerekmektedir. Bu noktada haberler, çocuğun toplumdaki konumu ve içinde bulunduğu toplumda- ki çocuk algısına dair önemli ipuçları sunmaktadır. Araştırmada çocukların gazete haberlerinde hangi konumlarda sunulduk- ları incelenmiş ve araştırma sonucunda tespit edilen 436 çocuk içerikli haberin %29,4’ünün 0-5 yaş grubunu, %22’sinin 6-11 yaş grubunu, %38,3’ünün 12-18 gru- bunu konu aldığı; haberlerin %10,3’ünün ise tüm yaş gruplarından çocukları konu aldığı tespit edilmiştir. 12-18 yaş grubuna ait haberlerin kendine daha büyük pay 288 Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1 Gazetede Çocuklar: Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Posta Örnekleri bulması bu dönemin ergenlik dönemi olmasıyla açıklanabilir. Ergenlik dönemi- ne ilişkin birçok kuram ortaya atılmıştır. Özünü Yineleme Kuramının kurucusu Hall, ergenlikte şiddetli ruh hali değişimleri olduğunu ifade eder. Ergenin, enerji ve coşkuya karşı, kayıtsızlık ve sıkılma; neşe ve kahkaya karşı, hüzün ve melankoli; kibirlilik ve övünmeye karşı, aşağılanma ve utangaçlık; duyarlılığa karşı, vurdum- duymazlık; şefkatli olmaya karşı, acımasızlık gibi çelişkili eğilimler sergilediğini belirtmiştir. Bu duygusal karışıklıklar, yoğun stres ve sıkıntı olarak görülmektedir (akt. Dinçel, 2006). Erikson’un Psikoksosyal Gelişim Kuramı ise ergenlik dönemini “Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası” olarak adlandırır. Bu dönemde çocuklar ergenlik döneminin içinde ve bir kimlik arayışı içindedir. Aileden çok akranlar, ço- cuklar üzerinde daha etkili olabilmektedir (Berk, 2013). Dolayısıyla, gelişim alanla- rındaki değişim ve kimlik arayışı ile bireyler bu dönemlerde çevreleri ve toplumla daha çok çatışma yaşayabilirler. Söz konusu bu çatışmaların ve kimlik arayışının, çocukların alışılmadık eylemlerde bulunmalarına, zarar görmelerine, riskli davra- nışlar sergilemelerine kısacası, haber değeri taşıyacak olaylara dâhil olmalarına ne- den olabileceği düşünülmektedir. İçinde bulundukları gelişimsel dönemin özellik- leri dışında, ergenlik döneminde rol model alma, teknoloji kullanımı ve medyanın olumsuz etkisinin de bu dönemdeki çocukların riskli davranışlar sergilemelerine ve dolayısıyla haber değeri taşıyacak olaylarda yer almalarına neden olduğu dü- şünülmektedir. Araştırma sonucunda, 12-18 yaş grubunun ardından gazete haberlerine en sık konu olan yaş grubunun 0-5 yaş grubu olduğu görülmüştür. Bireyin yetişkine ihtiyaç duyduğu, gelişimin kritik önem taşıdığı bu dönem bebeklik, yürüme çağı ve okul öncesi dönem çocuklarını kapsamaktadır. İçinde yaşadığımız toplumda bebeklere ve çocuklara özen gösterilmektedir. Çocuk sevgisi ve bakımı, dilde çocukluk dönemlerini ayıran sözcükler, temizliğe ve beslenmeye verilen önem, çocuğa verilen değere ilişkin dilimizde var olan söz kalıpları, kültürümüzde geç- mişten bu yana bebekler ve çocuklara verilen değeri göstermektedir (Onur, 2005). 12-18 yaş grubunun ardından 0-5 yaş grubunun haberlere konu olmasının, bebek ve çocukların, insanlarda acıma, sempati ve insanlık duygusu uyandırdığından ötürü olduğu düşünülmektedir. Özellikle bebek ve çocukların olumsuz haber- ler ile gündeme geldiği düşünüldüğünde Onur (2005) tarafından ortaya konan “çocukluk bilinci” kavramı akla gelmektedir. Çocukluk bilinci kavramı, çocuğu sevmenin ötesinde çocuğun gelişimi için neler yapılması gerektiğini bilmeyi de içeren akılcı ve gelişimden yana bir yaklaşımı ifade eder. Çocuklarının tam anla- mıyla korunması ve gelişimlerini sürdürebilmeleri için uygun politikalar, yasalar, müdahale ve önleme programlarını yürürlüğe koymak gereklidir. Yapılan araştırmalarda çocukların haberlerde daha çok suç ve şiddet mağ- duru, kaza, afet ve trajedi gibi olumsuz temalara konu oldukları ifade edilmiştir (Gencel Bek, 2011; Kuş vd. 2016). Benzer olarak araştırmada incelenen gazete ha- berlerinde, çocukların % 18,8 ile ihmal ve istismar mağduru, % 16,1 ile kaza mağ- Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1 289 Cansu YILDIZ duru, % 11 ile cinayet kurbanı ve % 5,7 ile terör mağduru olarak sunulduğu bu- lunmuştur. Türkiye’nin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 6. Maddesi, devletlerin her çocuğun temel yaşam hakkına sahip ol- duğunu kabul ettiğini ve çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için mümkün olan azami çabayı göstereceklerini ifade eder (UNICEF, 2004). Araştırma sonuçlarına bakıldığında, ülkemizde yürütülen çocuklara ilişkin politikaların tüm alanlarda iyileştirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Toplumumuzda çocuğa olan algı so- runludur ve en büyük sorunlardan biri çocukların birey olarak görülmemeleridir. Özellikle geleneksel disiplin yöntemi biçiminde dayağın kabul görmesi sebebi ile çocuklar günlük yaşamda sıklıkla şiddetle karşılaşmakta ve istismara maruz kalmaktadır (Polat, 2002). İhmal ve istismara maruz kalan çocuklar kaygı, dep- resyon, düşük benlik saygısı, yetişkin güvensizliği, öfke ve düşmanlık gibi ciddi uyum problemleri gösterebilirler (Berk, 2013). Özellikle yöneticiler, sivil toplum kuruluşları ve eğitimcilere önemli görevler düşmektedir. Çocuğun can güvenliği korumak ve gelişimin her alanında ilerlemesini sağlamak için yöneticiler, sivil toplum kuruluşları ve eğitimcilere önemli görevler düşmektedir. Bilinçlendirme çalışmaları, erken müdahale programları, yüksek risk altındaki çocuklar için bi- limsel dayanaklı, çocukların ihtiyaç ve gelişimlerine uygun, kültürel farklılıkları gözeten ve bölgelerin ihtiyaçlarına cevap veren çeşitli programlar geliştirilmelidir. Araştırmada, çocukların mülteci ve suça karışan çocuk başlıklarında da gaze- te haberlerinde yer aldıkları bulunmuştur. Çocuk işçiler, sokakta çalışan çocuklar ve suça itilen çocuklar risk altındaki çocuk grubunda yer almaktadır. Çocukların gelişimini engelleyen her türlü sorun, tehlike ya da engel risk olarak tanımlanabi- lir. Çocukların gelişimi açısından risk olarak kabul edilebilecek faktörlerin önem- li bir kısmı aile yapısı içinde ortaya çıkabilmektedir (Uyan-Semerci ve Erdoğan, 2014). Evde şiddet görme, maddi imkânsızlıklar, anne ya da babanın olumsuz ko- şulları, hastalıklar gibi birçok faktör çocukları riskli davranışlara itebilmektedir. Özellikle suça karışan çocuk haberlerinde, çocukların söz konusu haberlere konu olmasının ardındaki nedenlerin göz ardı edildiği düşünülmektedir. Benzer olarak yapılan araştırmalarda, çocukların sokakta yaşama, suça karışma ya da çocuk işçi olmalarının ardındaki sebeplere değinilmediği yalnızca olumsuz sonuçlara odak- lanıldığı ifade edilmiştir (Kunkel vd. 2002; Serdaroğlu, 2014). Çocuğun iyi oluşu ve yüksek yararı göz önünde bulundurulduğunda, medyadaki risk altındaki çocuk- ların olumsuz temsilleri, akranları tarafından onlara karşı olumsuz bir algı ve ön yargı geliştirilmesine de neden olabilir. Çocuklar, toplumdaki statüler hakkındaki çoğu bilgiyi, çevrelerindeki dolaylı mesajlardan edinirler (Berk, 2013). Medya da söz konusu mesaj sağlayıcı kanallar arasında yer almaktadır. Araştırmada göze çarpan bir diğer sonuç, Posta gazetesinin çocuklara maga- zin unsuru olarak sıklıkla yer verdiğidir. Araştırma sonucunda ünlülerin çocuk- larının, magazin sayfalarında sıklıkla yer aldığı görülmüştür. Medya tüketicileri- nin diğer insanların yaşamları hakkındaki konuları öğrenme ve bilme merakında 290 Ocak 2018 / Cilt: 8, Sayı: 1