m •4'-fi 4js- ' \ n, "^ \^>'.\<^l^J> ^: ^v^ ^^' .tl^^M$\^^ \ »* Mii. "«^^^\' 'Qj- rk' X- .^l- bibliot1':ka pisarzy polskich. TOM LXXII. HI8T0RJA POWSTANIA w ROKU 1831 NA WOYNIU, PODOLU, UKRAINIE, MUDZI LITWIE I PRZEZ FELIKSA WROTNOWSKIEGO. TOM II. ZBIOR PAMITNIKÓW O P0W8TANIU LITWY LI PS Iv: OCKHA F. A. i; 1{, lis. 18 75. zr.i()u W A M T N K Ó 1^ I I O rOWSTANIU LITWY w ROKU 1831. UOONY PKZEZ FELIKSA WROTNOWSKIEGO. W LIPSK: F. A. B R O C K H AU S. 1875. 1 DK w lutym r. 1833 poczem by wydawa pismo pod tytuem: rami(^tiiiki o powstaniu Litwy Ziem Hus- i kicli. Rodacy, Ictórzy pierwej powzili myl zgromadzi i zachowa dla liistorji podania dotyczce tej czci usiowa narodowych, skadajc w moje rce troch uzbieranych materjalów, zostawili mi zupeny kierunek dalszej roboty. Byo to prawie w pierwiastkach pobytu naszego we Francji: jeszcze na ziemi ojczystej nie wy- gase pogorzeliska wojny, rzucay ywy blask na uczu- cia i myli pielgrzymujcych wojowników ; w ich roz- mowach i rozpamitywaniach czsto daway si postrze- ga obrazy walki, pene szczeroci wieych kolorów. i e Sdziem, atwo dopeni mojego obowisku, nastr- czajc tylko powód uczestnikom zdarze do pisania o tem, co sami nie dawno dziaali, lub czego byli nao- e cznymi wiadkami; sdziem, jedynie naleao trosz- czy si o to, jakby obra sposób, eby róne i roz- imaicie wyrobione ustpy jednej powieci, mogy cigle pod pras drukarsk. Trudno byo spodziewa si w krótkim czasie dostatku wiadomoci na uoenie z nich od razu porzdnego wtku, a skada papiery i czeka z drukiem, zdawao si chybia celu. Nadzieje gro nasze zawsze niebespieczestwem dla zbiorów, które wiatr rozwia moe. Z tych uwag wypadao Pamitniki wydawa perjo- suy dycznie. Arkuszowe poszyty czyli numera, miay za serj kolejno przybywajcych artykuów wszelkiej po- W staci, byle waciwej treci. nich mogy znale do- VI godne miejsce szczegóy, którym za ciasno w szykow- nych rozdziaach ksiki, powieconej gówniejszym ^wi- dokom historycznym. Tu przypadayby wybornie te drobiazgowe opisy, bez litórycli podobno nie da sie po- wzi dokadne Avyobraenie wojny narodowej, gdzie przygoda jednej osoby, utarczka kilkunastu strzelców, mczestwo starca albo dziewicy, stanowi czstokro rys charakterystyczny. Tu take chciaem da przytu- ek bkajcym si szcztkom archiwów powstaczych i kancelarji sztabowych wojsk regularnych, poczonych z powstaniem: owym aktom pisanym po kocioach, owym cyrkularzom rzdów powiatowych, póniej pro- klamacjom, rozkazom dziennym, raportom, listom jene- raów, tym podobnym zabytkom, których rzadkie i egzemplarze zachoway si przypadkiem w zanadrzu emigrantów. Pismo perjodyczne nakoniec, zdawao si suy najlepiej do wykrycia prawdy zostawao zawsze : otwarte dla poprawy mylnych, niedokadnych, albo i fa- szych poda. Poniewa jednak, rozmaite uamki stosowane od przypadku, wprawiay w przykry obd czytelników nie oswojonych z caoci przedmiotu, mniemaem, i naleao rozpocz tkanino tej kroniki niechronologi- cznej, od osnowy czcej w zupeny cig gówniejsze zdarzenia, których póniej szczegóowe rozbiory i opi- sy, atwiej kady mógby odnie pamici do waci- wego cziisu i miejsca. Spróbowaem to uczyni w przie- czy lepiej mnie samemu znajomej, i i)ierwszych poszytów, powiciem na ogólny rys powstania Litwy. /iawc/(!sii;i ta i z wielu miar uomna robota, bya tylko wytkniciem i)ola do nastrpnej upi-awy, sj)odziewaem si e stanic si zgoa niepotrzebn, a dzi czeka i)rzynaj- mniej zmian i doi)olnie. ('o do /i(Mn KusKich wówczas na tyle mi nic wystarczao: wszystko miao znale si i w przyszych i)oszytach. Uzoczywicio rkopisy z rónych stron nadsyane, poczy szybko zwiksza mój zapas materjaów; ale corjiz bardziej daway si przewidywa trudnoci, a wkrótce okazao si niepodobiestwo prowadzenia da- i