1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 Reacties op De tweede 1 2 ‘Een feest der herkenning voor een toch vaak onderschatte grootse 3 gebeurtenis in een mensenleven: het krijgen van een tweede. Het boek 4 heeft van mij een betere mama gemaakt voor m’n tweede dochter en 5 een begripvollere moeder voor m’n eerste. Ik zou het elke moeder of 6 vader die een tweede (of derde of vierde) verwacht cadeau doen. 7 Niet alleen omdat de nieuwe samenstelling van het gezin en daarmee 8 gepaard gaande uitdagende situaties wel wat humor kunnen gebruiken 9 (ik heb een paar keer hardop moeten lachen bij het lezen van dit boek), maar ook omdat je beter voorbereid bent op een situatie die je denkt te 10 kennen, maar die, zo blijkt in de praktijk, compleet anders is.’ 11 Nina Pierson, ondernemer 12 13 ‘Ontroerend en nadenkend boek over de liefde als oneindige grondstof. 14 Lynn Berger bewijst maar weer eens dat ze de hardste denker over de 15 zachtste onderwerpen is.’ 16 Marja Pruis, schrijver 17 ‘Herhaling is een vorm van vernieuwing, schrijft Lynn Berger, maar dit 18 boek is er voor het eerst. En dat is maar goed ook. Op nuchtere en 19 toegankelijke wijze beschrijft ze hoe het is: een tweede kind krijgen. 20 En wat de kracht is van herhaling.’ 21 Roos Schlikker, journalist 22 23 ‘Eindelijk een boek dat de hoogte- en dieptepunten van het ouderschap 24 op prachtige wijze verenigt.’ 25 Ernst-Jan Pfauth, ondernemer 26 ‘Een boek over het zijn en krijgen van een tweede kind, maar nog veel 27 meer over de verhalen en verwachtingen die ons vormen – als ouder en 28 als kind. Lynn Berger verweeft moeiteloos het persoonlijke met het 29 universele, het intieme met het beschouwende. Het levert een origineel 30 en verrassend boek op, dat ontroert zonder sentimenteel te zijn.’ 31 Niña Weijers, schrijver 32 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 © 2019 De Correspondent 22 Ontwerp omslag en binnenwerk: Leon Postma 23 Art direction: Harald Dunnink 24 Illustratie auteur: Cléa Dieudonné 25 Redactie: Harminke Medendorp Eindredactie: Andreas Jonkers 26 Correctie: Annelieke Tillema 27 Vormgeving: Pre Press Media Groep 28 Drukken en binden: Tim Beijer Producties 29 ISBN 9789082821697 30 NUR 320 31 32 www.decorrespondent.nl 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Love set you going like a fat gold watch. 10 The midwife slapped your footsoles, and your bald cry 11 Took its place among the elements. 12 13 – Sylvia Plath, ‘Morning Song’ (1960) 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 1 Inhoud 2 3 4 5 6 7 8 9 In verwachting 7 10 Proloog 11 12 1. ‘Er komt een baby bij’ 15 13 Een kleine geschiedenis van de jaloezie 14 15 2. Uitgaan van het ergste 27 16 Over de geboorte van de tweede en de weerbaarheid van de eerste 17 18 3. Meer, weer, meer, weer 39 19 Over het geluk van herhaling en de verwondering van herinnering 20 21 4. Een vlieg die rond mijn oor vloog 57 22 Over broers, zussen en enig kinderen 23 24 5. Een roedel, een tornado 71 25 Scènes uit een gezin van vier 26 27 6. Gij zult niet vergelijken 79 28 Hoe we onze kinderen tot elkaars maatstaf maken 29 30 7. Typisch de tweede 87 31 Over de mythe van het geboortevolgorde-effect 32 1 8. Zullen we samen lezen? 99 2 Wat ouders anders doen, de tweede keer 3 4 9. Tijd is een munteenheid 111 5 Over de vraag hoeveel tijd twee kinderen kosten, en van wie 6 7 10. De dagen gaan langzaam, de jaren gaan snel 125 8 Hoe kinderen de tijd herscheppen 9 10 11. De lokbaby 135 11 Over óf we kinderen krijgen, en hoeveel 12 13 Over verwachting 145 14 Epiloog 15 16 Verantwoording & verder lezen 155 17 Dankwoord 157 18 19 Bronnen 159 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 9 1 In verwachting 2 3 4 Proloog 5 6 7 8 9 Vraag iemand waarom hij of zij een kind wil, en het antwoord is 10 waarschijnlijk een lastig te ontwarren kluwen van verlangen, 11 nieuwsgierigheid en iets met ‘de natuur’. 12 Vraag waarom iemand er nóg een zou wensen, en de reden is 13 doorgaans een stuk eenvoudiger. ‘Je eerste kind’, hoorde ik toen ik 14 rond en zwaar en hoogzwanger was, ‘je eerste kind krijg je voor 15 jezelf. Maar de tweede, die krijg je voor de eerste.’ 16 We zaten aan de rand van de zandbak toen, het was zomer en 17 mijn dochter was met schepjes in de weer. Wie het precies zei, 18 weet ik niet meer. Mijn eigen moeder, misschien? Wat ik me wel 19 herinner is wat die woorden bij me opriepen: een lading grote en 20 kleine vragen, en daarbij een lichte ongemakkelijkheid. 21 22 Acht maanden eerder hadden we in de badkamer gezeten. Ik op 23 de wc, mijn vriend en dochter op de koude tegelvloer. Over vijf 24 dagen zouden we haar tweede verjaardag vieren. De test had ik op 25 de wastafel gelegd, het schermpje naar beneden gericht voor extra 26 suspense. Eén minuut wachten. 27 Toen ik het staafje omdraaide vertelde het me wat ik eigenlijk 28 al wist, wat mijn lichaam al had begrepen. 29 Mijn vriend lachte voorzichtig, ik ook. Ik geloof dat we allebei 30 zochten naar een passende reactie, een die recht zou doen aan de 31 grootsheid van de onthulling – maar mijn dochter werd ongedul- 32 10