Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com RAMİZ ABDULLAYEV Ana yurdum Mənim Azərbaycanım! 1 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com Bakı-2011 Rəyçilər: Söhrab Tahir AZƏR-AZƏR, Xalq şairi, Prezident təqaüdçüsü; Mədəd ÇOBANOV, Nyu-York Elmlər Akademiyasının akademiki, filologiya elmləri doktoru, professor. Naşiri və redaktoru: Müşfiq BORÇALI. Korrektoru: Günel CEYHUNQIZI. 2 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com Sevgidən açılan ilham yelkəni Azərbaycan Yazıçılar və Azərbaycan Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “Abdulla Şaiq”, “Nəriman Nərimanov”, “Qızıl Qələm”, “Qızıl Buta” mükafatları laureatı, “XXI Əsrin Ziyalısı” Fəxri adına və “Vətən övladı” Qızıl medalına layiq görülmüş nəğməkar şair və istedadlı dramaturq Ramiz Abdullayev imzası artıq kifayət qədər Azərbaycan oxucusuna tanışdır. İndiyənədək onun işıq üzü görmüş pyesləri, şeir kitabları bizə bunu deməyə əsas verir. Bu gün isə Ramiz müəllim “Ana yurdum mənim Azərbaycanım!” adlı yeni şeirlər kitabı ilə siz oxucuların görüşünə gəlir. Burada müəllifin yurd sevgisindən bəhs açan, ana yurdunu vəsf-tərənnüm edən misralarının, gözəlliyi tərifə çəkən nümunələrinin sehrinə düşəcəksiniz, ülvi sevgi duyğularının öz ilham yelkənini açdığının şahidi olacaqsınız. Bir sözlə, kitabdakı şeirlərin hamısının bir ana qaynağı var - yurda sevgi, gözələ sevgi, gözəlliyə sevgi. Adının sonluğu canla bağlıdır, Şəhidlərdən axan qanla bağlıdır. Dünyada şöhrətin şanla bağlıdır, Ana yurdum mənim Azərbaycanım! Bənddəki vurğuya fikir verək: Azərbaycan adlı məmləkətimizin adındakı son heca “can” hissəciyi ilə bitir. Ramiz Abdullayev bu ifadəni elə-belə gəlişi gözəl mənada, daha doğrusu, təsadüfi hissəcik hesab etmir. Ramizin şairanə qəribəliyi bu şeirdə buradadır ki, “can” tərkibinə başqalarından fərqli şəkildə, tamamilə fərqli məzmun verir. Bu məzmunun sirrini ikinci misrada birbaşa ifadə edir: “Şəhidlərdən axan qan”la bağlayır bu mənanı. (Başqa sözlə, Azərbaycan kəlməsindəki “can” sözünü şəhidlərin canı ilə bağlayır.) Belə bir fikir hasilə gəlir ki, Azərbaycan adlı vətənimiz şəhidlərin canından var olub, şəhidlərin canından axan qanla vətən yaşayıb, yaşayır. Bəli, bu, doğrudan da, belədir, əgər torpaq uğrunda ölən olursa, o yurd, o torpaq vətən olur, vətən statusu qazanır. Bax bizim vətənimiz, Azərbaycanımız da, uğrunda qurban gedən qəhrəmanlarının, şəhidlərimizin al-qanı hesabına mövcud olub, mövcuddur... Bax, Ramiz Abdullayevin vətən sevgisi yuxarıdakı misraların ruhundan bu cür ifadə olunur, birmənalıdır. Bax beləcə, vətən sevgisində bu cür saf və səmimi olduğu kimi, gözəllərə qarşı ilqarında, məhəbbətində də başqa cür israrlıdır, təmizdir. “Güldür məni, gülsün o qara gözlərin, ey gül” misrası üstündə başlayan bir nümunədə də biz aşiqanə, lirik mövzunun sehrinə düşürük: Safdır sənə qarşı olan bu eşqi məhəbbət, Qoyma ki, baxa gözləri gözəllərin, ey gül. Ramiz, gedirəm mən görüşə yar ilə xəlvət, Olmaz səbri-qərarı dözənlərin, ey gül. Burada bir incə nüansa diqqəti çəkmək istərdik: “qoyma ki, baxa gözləri gözəllərin, ey gül” misrası. Yəni lirik aşiq obrazı öz sevgilisini qısqanır və həm də özünü öz sevgilisinə qısqandırmaq məqsədilə: “qoyma mənə başqa gözəllər də baxsın, ey gül” deyə müraciət edir. Maraqlıdır ki, qısqanmaq hər bir sevən 3 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com qəlb üçün təsir əlamətidir. Amma qısqandırmaq özü bir “kəşfdir”- yəni özünü istədiyinə qısqandırmaq istəyi artıq sevgidəki, eşqdəki ifrat saflığa dəlalət edən amildir. Bax, Ramiz Abdullayevin misralarından süzülən sevgi fərqi yoxdur, bu sevginin obyekti istər gözəl olsun, istər vətən olsun, istər təbiət olsun, beləcə pakdır və ifrat dərəcədə qısqanclıq doğuran saf sevgidir. Yaxud da bir başqa nümunədə Ramizin sevgi anlayışına münasibətinə fikir verək: Bəlkə də bir qədər qəribə gələ, Vardır min sevənin, birisi də mən. Etiraf edənlər onlardı hələ, Susub, lal-dinməzdi, ölüsü də mən. “Susub lal-dinməzdi, ölüsü də mən.” Bir qədər qəribə məntiqlə ifadə edilsə də, məsələnin məğzi belə qoyulub ki, gözələ xitabən bildirilir ki, bu gözəlliyə valeh olub vurulanların biri də mənəm. Bununla gözəlin pərəstişkarlarının çox olduğu bildirilir, yəni hədsiz gözəldir ki, bu qədər müştərisi, sevəni var, bunlardan biri də mənəm deyə etiraf edir. İlk baxışdan düşünürsən ki, hə, nə olsun ki: “birisi də sən”. Amma digər iki misrada fikir tündləşdirilir, sevgisini açıb etiraf edənlər onlarladır, yüzlərlədir, amma susub lal-dinməz olanları da var. Çünki əsl sevgi dilsiz olur, aşiq susub, lal, dinməz olur. Lakin bu susmağın içində daha susqun birisi var ki, o nəinki susub, lal olub, hətta “ölüb də”- ölü kimi lal olub. Bax bu mübaliğə üsulundan müəllif yetərincə istifadə edib deyir ki, bu susanların “ölüsü də mən”əm. Ona görə növbəti bənddə bildirilir ki, hətta sözləri hüzurunda dayanıb, söyləmək üçün əzbərləsəm də, yenə də bu sevgi sözünü dilə gətirə bilmərəm. Yekun bənddə isə Ramiz Abdullayev birbaşa açıqlayır ki: Sənsiz bu dünyada buz tək donaram, Etiraf etməkçün sənə sözümü. İztirab, əzabdan heykəl quraram, Sənə göstərməkçün eşqin özünü. “Sənə göstərməkçün eşqin özünü.” Bəli, buz tək donub heykəlləşəcəyini dilə gətirir. “Eşqin özünü göstərmək üçün” sevgi yolunda çəkdiyi zillət və əzabdan “heykəl qurar”- heykələ dönər fədakar aşiq obrazı. Heykəl isə dinib-danışmaz, bu, məlum həqiqətdir. Ramiz Abdullayev qəzəl janrına müraciət edəndə də təbii ki, gözələ olan ülvi sevgidən yanıqlı-yaralı bir aşiq fədakarlığı ilə bəhs edir. Bir baxışı atəş yaxır, digər baxır çox sadəcə Bəlkə də hiss etməyib, yaydan atır ox sadəcə... Bu cümlə ilə başlayan “sadəcə” rədifli qəzəldə çox maraqlı bir səhnə təsvir olunub. Baxışın birindən sevgi atəşinin ələyib yağdığını göstərməklə, fikrindən sadəcə soyuqluq yağdığını ifadə eləməklə əslində bir təzad kontrast yaradıb. Bu təzadlı qütblərin fonunda öz şairanə duyğularını daha emosianal tərzdə ifadə etməyə şans qazanır. Növbəti bir bənddə yazır ki: Bir mələkdi, cənnəti tərk eyləyib gəlmiş bura Heç kəsə bildirmədən məftun edir bax sadəcə. Müəllif sevdiyi gözəlin cənnəti tərk edib, insanların arasına gəlib girmiş huri mələk olduğunu iddia edir, özü də bu gözəl elə bir xoş simalı bəxtəvərdir ki, nə bu sirrini kimsəyə bəyan edir, nə də kimisə öz eşq oduna salıb yandırdığını büruzə 4 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com verir. Amma bu gözəlliyə məftun olub vurulan fədakar aşiq, məcnun özünə qapılıb sevgi əzabını çəkir, özü də bu əzab ona görə həm də acıdır ki, bu dərdi içində xəlvəti çəkir və dərdini bölüb yüngülləşməyə özünə bir həmdərdi, sirdaşı da yoxdur. Bax, Ramiz müəllimin qeyri-adi ifadə üsulları ilə dediklərindən bu məzmun üzə çıxır. Daha sonra isə bir yerdə qeyd edir ki: Dünya ləzzət etməz idi, olmasa sən tək gözəl Ver mənə ləzzət sonunda, çarmıxa tax sadəcə. Yəni aşiq gözəlin yolunda nə qədər sevgi hicrində yanıb-qovrulsa da, bundan kədərlənmir, əksinə belə qənaətdədir ki, belə gözəl olmasa dünya adama dadsız, ləzzətsiz kimi görünərdi. Bax, aşiq fədakarlığını, özünü bu cür təzahür etdirir. Lakin sonda gözələ qovuşmağı arzulayıb, “məni çarmıxa çəkməklə bu dünyanın ləzzətini göstər” deyə iddia qaldırır. Əlbəttə, bu iddia ikibaşlı mənaya yönləndirilir ki, aqil oxucu özü üçün burdan istər sufi-mistik mənanı, romantik sevgini qavrayıb nəticə çıxarır, istərsə də sədəcə buradakı hərfi mənanın təsiri ilə dünyəvi eşqə qovuşmanın cismani ləzzət gətirəcəyini vərəvurd edib anlayır. Hər iki halda müəllif istər platonik sevgini, istərsə də həqiqi dünyəvi eşqi təbliğ,-tərənnüm etməklə oxucuya bu dünyanın şirinliyini, sevib-sevilməli olduğunu anladır. Ramiz, məcnun yada düşdü, vurğun oldum əlbəəl, Durma artıq, sən zəhərdən dodağa yax sadəcə. Məqtə beytdə isə sevgidə məcnunluq həddinə yetişdiyini dilə gətirir. Burada göründüyü kimi, müəllif yenə xəyalı-məcnunanə eşqə meydan verir. Ümumiyyətlə, Ramiz Abdullayevin arzularındakı sevgi anlamında dünyəvi eşqlə sufiyanə eşqin təsvir tərənnümü paralel istiqamətdə düşünülür, yəni onun misralarında dərindən düşünüləndə ikibaşlı mənalar özünü daha çox sezdirir: Bu sətirin üst qatından görünən real-həqiqi məna, bir də misranın alt yapısından boy göstərən məcazi məna. Digər bir nümunədən aşağıdakı beytlərə dərindən diqqət etsək, dediyimizin təsdiqini görərik: Nazı-qəmzən də mənim canıma dərman olsun Əridək dərdi-qəmi, arzulara dönmək üçün Cam gətir damlası bal tək, içi şərbət dolsun Etiraz eyləməsən, tən yarıya bölmək üçün. Bu beytlərdə fikrin həqiqi və məcazi məna çalarları müvazi şəkildə düşünülə bilər, hər bir halda sevgi qanadının yelkənlərinin açılıb ilham pərlərini hərəkətə gətirdiyi açıq-aşkar duyulur. Bir sözlə, Ramiz Abdullayev sevgi tərənnümçüsüdür, bu tərənnümün ifadəçisi olan lirik aşiq obrazı sənsən, mənəm, odur, bizik, bizim hər birimizdir; oxucularına sevgi duyğularını aşılayan müəllifin isə pərəstişkarları həmişə var... Başqa bir yerdə isə: Tapmacaya dönüb çıxdın qarşıma, 5 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com Harda dolanıram, orda sən varsan, - deyərək sevgilisini bir sirli, sehrli həyat tapmacasına bənzədir və “bir bəla olmusan mənim başıma” - deyərək sevdiyinə ərkyana minnət qoyur. Əlbəttə ki, bu da bir cürə priyomdur, komplimentdir ki, bunu da Ramiz müəllim özünəxas şəkildə işlədə bilir. Beləcə özünəxas deyimi, duyumu ilə Ramiz Abdullayev oxucularının üzünə bir sevgi dünyası açır. Sevgi isə müqəddəsdir, bu müqəddəsliyə tapınanlar özləri də müqəddəsdirlər. Sevginiz qismətiniz olsun, əziz oxucularımız! Ramiz Abdullayevin sevgi dünyası ilə üz-üzə qalıb onun yeni kitabını oxumaq da sizlərin ixtiyarınızdadır... Müəllifə isə uzun ömür, möhkəm cansağlığı və yeniyeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq! Söhrab Tahir AZƏR-AZƏR, Xalq şairi, Prezident təqaüdçüsü; Mədəd ÇOBANOV, Nyu-York Elmlər Akademiyasının akademiki, filologiya elmləri doktoru, professor. 6 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com Ana yurdum mənim Azərbaycanım! Adını çəkərkən qəlbimdə qürur, Gözlərimdə sevinc, göz yaşı dolur, İnsanlar adınla ayağa durur, Ana yurdum mənim Azərbaycanım! Adının sonluğu canla bağlıdır, Şəhidlərdən axan qanla bağlıdır. Dünyada şöhrətin şanla bağlıdır, Ana yurdum mənim Azərbaycanım! Sənlə bu dünyada xoşbəxtəm inan, Milyon illər keçmiş, kecəçək zaman, Çicəklən, qüdrətlən sən zaman-zaman Ana yurdum mənim Azərbaycanım! Zəhmətkeş xalqımla çat nəaliyyətə, Göstər sən özünü bəşəriyyətə, Apar arzuları əbədiyyətə Ana yurdum mənim Azərbaycanım! 7 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com Ü r ə k Səndən namə gəldi, gördüm bir ürək, Təsvir olunmuşdu torpaq üstünə. Fələk suyun çəkmiş boğarkən dilək, İmdadla baxırdı mənim hüsnümə. Səsini duyurdum, sükut içində, O ürək elə bil, bütöv mənimdi. Tanrı yaratmışdı, eyni biçimdə, Buna ruhum ilə cismim əmindi. Səni xilas etsəm, xilasam özüm, Etməsəm məhv olub, gedərəm gülüm. Sevirəm mən səni, budur son sözüm, Ramiz tək seçərək, yolunda ölüm. 8 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com Qoyma ürəyimi o, nadan ala Bir qaxılıb otursana yerində, Dingildəyə, dingildəyə gəzirsən. Küləklərin qucağında, yelində, Çox qəlbləri, əllərinlə əzirsən. Bir cəlladsan, yox qalxanın, yox baltan, Addımlayıb geriyə də dönmədən. Çox ürəklər eyləmisən sən, al qan, Korlar təki, etdiyini görmədən. Öyünürsən özündən çox, xeyir ola? Bu dünya ki, sənin deyil əbədi. Ramiz, qoyma ürəyimi o ala, Fərq eyləməz, baxıb deyər bu nədi? 9 Ramiz Abdullayev www.ramizabdullayev.com Sən baldan da şirin olan sevgilim Qızılgül kolundan boylanır tər gül, Söyləyir ki, getmə, dayan sevgilim. Sənə boyun əyər inan ki, hər gül, Sən baldan da şirin olan sevgilim. Dəyər nazı qəmzən mənim ömrümə, Gətirər bu sevgi həlim ömrümə. Çəkdiyin bəs eylər qəmim ömrümə, Sən baldan da şirin olan sevgilim. Dünyanın iqlimi on bir olsa da, Doqquzu vətənə meyl salsa da. Arılar güllərdən şirə alsa da, Sən baldan da şirin olan sevgilim. 10